علائم و روش‌های تشخیص و درمان نقص پاچنبری چیست؟

به گزارش مجله خبری نگار،این عارضه معمولا بعد از تولد تشخیص داده می‌شود، اما پزشک در سونوگرافی‌های قبل از زایمان نیز می‌تواند متوجه آن شود. در نیمی از موارد ابتلا علائم هر دو پا را درگیر می‌کند.

در ادامه قصد داریم درباره پاچنبری و علل، علائم و روش‌های درمان آن صحبت کنیم

پاچنبری چیست؟ 

پاچنبری نوعی عارضه مادرزادی است که در آن پای نوزاد به جای این که به سمت جلو باشد به سمت داخل می‌چرخد. در این حالت پایین پا به سمت پایین و داخل اشاره می‌کند و کف پا‌ها روبروی هم قرار می‌گیرند.

این وضعیت ممکن است یک یا هر دو پا را تحت تاثیر قرار دهد و به دلایل نا معلوم در پسر بچه‌ها بیشتر از دختر بچه‌ها دیده می‌شود. گفته شده از هر هزار نوزاد حدود ۱ نوزاد با پا چنبری به دنیا می‌آید.

پاچنبری در برخی موارد با کمک تکنیک‌هایی قابل اصلاح است، اما در موارد شدید ممکن است نیاز به جراحی باشد.

علائم پاچنبری 

در پاچنبری تاندون‌های ساق پا کوتاه می‌شوند، استخوان‌ها شکل غیر طبیعی پیدا کرده و تاندون آشیل سفت می‌شود.

در صورتی که این عارضه درمان نشود فرد مجبور می‌شود روی مچ یا کناره پا‌ها راه برود.

در نوزادانی که دچار پاچنبری شده اند علائم زیر دیده می‌شود:

*پا به سمت پایین و داخل می‌پیچد
*قوس کف پا بیشتر شده و پاشنه پا به داخل می‌چرخد
*در موارد شدید ممکن است پا به قدری تغییر کند که به نظر برسد برعکس شده است
*ماهیچه‌های ساق پا رشد کمتری دارند
*اگر تنها یک پا آسیب دیده باشد معمولا کمی کوتاه‌تر از پای دیگر است (به خصوص در پاشنه)
*فرد مبتلا معمولا هنگام راه رفتن احساس ناراحتی یا درد ندارد.

این عارضه اگرچه اغلب هنگام تولد تشخیص داده می‌شود، اما قبل از تولد نیز می‌توان متوجه آن شد.

اکثر کودکان تنها به پاچنبری مبتلا هستند و بیماری دیگری ندارند، با این حال گاهی اوقات پاچنبری با مشکلات دیگری مانند اسپینا بیفیدا (مهره شکاف) همراه می‌باشد.

علت پاچنبری 

پاچنبری معمولا به دلایل ناشناخته رخ می‌دهد، اما اعتقاد بر این است که عوامل ژنتیکی نقش مهمی در بروز آن دارند و برخی تغییرات ژنی خاص به آن مرتبط هستند، اگرچه اطلاعات کافی در این زمینه در دسترس نمی‌باشد.

شواهد نشان می‌دهد این وضعیت به صورت ارثی و خانوادگی رخ می‌دهد و موقعیت جنین در رحم در بروز آن نقش ندارد.

گاهی اوقات پاچنبری با ناهنجاری‌های اسکلتی مانند اسپینا بیفیدای کیسه‌ای یا دیسپلازی رشد مفصل ران مرتبط می‌باشد. همچنین ممکن است به دلیل اختلال در مسیر عصبی – عضلانی احتمالا در مغز، نخاع، عصب یا یک عضله رخ دهد.

عوامل محیطی نیز در بروز پاچنبری نقش دارند. به عنوان مثال گفته شده بین درصد احتمال ابتلای نوزاد به پاچنبری و سن مادر و همچنین این که آیا مادر سیگار می‌کشد یا به دیابت مبتلا است ارتباط وجود دارد.

همچنین ارتباط بین احتمال ابتلا به پاچنبری و آمنیوسنتز زود هنگام قبل از هفته ۱۳ بارداری تایید شده است.

عوامل خطر زای پاچنبری 

برخی عوامل خطر زای پاچنبری عبارتند از:

جنسیت: احتمال این که نوزادان پسر به پاچنبری مبتلا باشند ۲ برابر نوزادان دختر است
ژنتیک: فرزندان افرادی که خود به عارضه پاچنبری مبتلا هستند بیشتر احتمال دارد به این وضعیت دچار شوند. اگر هر دو والدین این بیماری را داشته باشند خطر بروز آن در فرزندان بیش از پیش افزایش می‌یابد
محققان به این نتیجه رسیده اند این وضعیت به جهش در ژن PITX۱ که برای رشد اولیه اندام تحتانی حیاتی است مرتبط می‌باشد.

تشخیص پاچنبری 

این وضعیت بلافاصله بعد از تولد نوزاد قابل مشاهده است. همچنین قبل از تولد می‌توان با کمک سونوگرافی آن را تشخیص داد، به خصوص اگر هر دو پا تحت تاثیر قرار گرفته باشند.

تشخیص پاچنبری قبل یا بعد از تولد چندان تفاوت ندارد، زیرا تا زمانی که نوزاد به دنیا نیاید نمی‌توان هیچ اقدامی برای درمان آن انجام داد.

در هر دو حالت پزشک آزمایش‌های بیشتری برای بررسی ابتلا به سایر مشکلات سلامتی مانند اسپینا بیفیدا و دیستروفی عضلانی تجویز می‌کند. با کمک اشعه ایکس نیز می‌توان تغییر شکل‌های ایجاد شده را با جزئیات بیشتر بررسی کرد.

درمان پاچنبری 

پاچنبری بدون استفاده از تکنیک‌های درمانی و به صورت خود به خود درمان نمی‌شود و عدم درمان آن خطر عوارض بعدی در طول زندگی را افزایش می‌دهد.

درمان این عارضه معمولا طی هفته‌های بعد از تولد آغاز می‌شود و هدف این است که پا‌ها عملکرد بهتری داشته و دردی احساس نشود.

برخی روش‌های درمانی عبارتند از:

۱. تکنیک پونستی 

این تکنیک روش اصلی برای درمان پاچنبری محسوب می‌شود که در آن پزشک پای نوزاد را در وضعیت درست قرار داده و سپس از انگشت تا ران پا را گچ می‌گیرد تا در همان حالت ثابت بماند. هدف از این کار اصلاح تدریجی خمیدگی پا می‌باشد.

فرایند دستکاری و گچ گرفتن باید بسیار آرام انجام شود و بیمار نباید طی آن هیچ دردی داشته باشد.

پس از آن لازم است پزشک هر هفته یک بار گچ گیری را اندکی تغییر دهد تا هر بار پا کمی بیشتر اصلاح شود. ممکن است لازم باشد در یک فرد طی ۴ تا ۱۰ جلسه ۴ تا ۱۰ گچ جدید ایجاد می‌شود.

بعد از اتمام جلسات، در صورت نیاز و برای آزاد سازی تاندون آشیل ممکن است یک جراحی کوچک انجام شود.

بیمار بعد از اصلاح وضعیت لازم است مدتی از چکمه‌های مخصوص استفاده کند تا پا‌ها در بهترین حالت قرار گرفته و از عود وضعیت جلوگیری شود. مدت زمان استفاده از این چکمه‌ها ۲ تا ۳ ماه (۲۳ ساعت در طول شبانه روز) می‌باشد و بعد از این مدت نیز کودک تا سن ۴ سالگی باید در طول شب و استراحت‌های روزانه چکمه بپوشد.

موثر بودن تکنیک پونستی به اقدام زود هنگام و پوشیدن چکمه طبق دستور پزشک بستگی دارد. در صورت عدم رعایت دقیق دستورات ممکن است پا به حالت اولیه خود برگشته و لازم باشد درمان مجددا تکرار شود.

در دورانی که کودک از گچ استفاده می‌کند والدین باید تغییر رنگ یا دمای پوست او را تحت نظر داشته باشند، زیرا این موارد می‌تواند نشانه تنگ بودن گچ باشد.

۲. تکنیک فرانسوی 

در این روش از کشش، ورزش، ماساژ و بستن پا‌ها با نوار غیر الاستیک استفاده می‌شود، با این هدف که پا به تدریج در وضعیت صحیح قرار بگیرد.

جلسات طی ۳ ماه اول توسط فیزیوتراپیست انجام می‌شود و میزان بهبودی در این زمان حداکثر خواهد بود. به والدین نیز آموزش داده می‌شود تا در منزل به تمرینات درمانی کودک ادامه دهند.

بستن نوار و آتل بندی تا ۲ سالگی ادامه خواهد داشت. اگر کودک فقط به پاچنبری مبتلا باشد درمان معمولا کاملا موفقیت آمیز خواهد بود. اگرچه حتی زمانی که مشکل به طور کامل درمان نشود ظاهر و عملکرد پا تا حد زیادی بهبود می‌یابد.

۳. عمل جراحی 

اگر سایر روش‌ها موثر نباشند ممکن است برای درمان از عمل جراحی استفاده شود که به وضعیت بیمار بستگی دارد.

هدف از جراحی تنظیم تاندون ها، رباط‌ها و مفاصل پا و مچ پا می‌باشد. به عنوان مثال تاندون آشیل آزاد شده یا تاندونی که از جلوی مچ پا به داخل پا می‌رود جا به جا می‌شود.

در جراحی‌های تهاجمی‌تر ساختار‌های بافت نرم پا آزاد شده و سپس پا گچ گیری می‌شود.

جراحی ممکن است باعث تغییر بیش از حد پا، سفتی و درد شود. به علاوه به نظر می‌رسد احتمال ابتلا به آرتریت در مراحل بعدی زندگی افزایش پیدا خواهد کرد.

عوارض پاچنبری 

پاچنبری تحت درمان صحیح معمولا عوارضی به دنبال ندارد و کودک می‌تواند همانند سایر کودکان دویده و بازی کند، اما در صورت عدم درمان ممکن است عوارضی به دنبال داشته باشد.

در این شرایط کودک تا زمانی که نایستد و راه نرود درد یا ناراحتی نخواهد داشت، در حالی که راه رفتن روی کف پا برایش مشکل خواهد بود و مجبور می‌شود به جای استفاده از بخش جلوی کف پا (زیر انگشتان) از بخش‌های دیگر پا (در موارد شدیدتر روی پا) استفاده کند.

به علاوه افراد مبتلا به پاچنبری درمان نشده ممکن است در آینده به آرتریت مبتلا شوند.

ناتوانی در راه رفتن صحیح باعث می‌شود فرد نتواند در بسیاری از فعالیت‌ها شرکت کند و ظاهر غیر طبیعی پا مشکلات زیادی در روابط اجتماعی و حس اعتماد به نفس او ایجاد خواهد کرد.

لازم به ذکر است حتی در صورت درمان، پای درگیر بین ۱ تا ۱.۵ سانتی متر کوچک‌تر از پای دیگر و تحرک آن کمتر خواهد بود، همچنین ماهیچه ساق نیز کوچک‌تر خواهد بود.

سخن پایانی … 

اگرچه وضعیت پاچنبری به خصوص در صورت عدم درمان مشکلات فیزیکی و روانی زیادی به همراه دارد، اما با درمان صحیح، افراد می‌توانند زندگی عادی و موفقی تجربه کنند.

جالب است بدانید در طول تاریخ افراد مشهوری به پاچنبری مبتلا بوده اند، از جمله:

*کلودیوس، امپراتور روم
*دادلی مور، بازیگر انگلیسی
*دیمون ویانز، بازیگر و کمدین آمریکایی
*تروی آیکمن، بازیکن فوتبال آمریکایی و مجری تلویزیون
*استیون جرارد، بازیکن فوتبال انگلیسی
*کریستی یاماگوچی، برنده مدال طلای المپیک سال ۱۹۹۲ در رشته اسکی نمایشی
ممکن است فرد مبتلا به پا چنبری در یک یا هر دو پای خود با محدودیت‌های حرکتی روبرو شود و والدین او نگرانی زیادی درباره فرزند خود داشته باشند، اما با درمان مناسب، کودک در سنین بالاتر می‌تواند از پاهایش بدون مشکل اساسی استفاده کند. 

منبع:سومیتا