مانیفست داعش؛ مدیریت توحش/ از سیطره سرزمینی تا هسته‌های خفته زیرزمینی

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: در سال ۲۰۰۴ که گروه توحید و جهاد در عراق اعلام موجودیت کرد (شاخه القاعده در عراق)، کسی گمان نمی‌کرد که این گروه در سال‌های بعد یعنی در آوریل ۲۰۱۳ اعلام خلافت کند و یک انشعابی جدید در سازمان القاعده ایجاد شود. گروه مخوف تروریستی که در سال ۲۰۱۳ اعلام خلافت کرد برخلاف ریشه‌ها و عقبه فکری جریان‌های جهادی در دهه ۵۰ تا ۹۰ میلادی بود. این گروه، مبارزه با طوایف اسلامی و غیراسلامی را در رأس کار خود قرار داد. یکی از طوایفی که گروه تروریستی داعش مبارزه با آن را در رأس کار خود قرار داد، شیعیان بودند.

مانیفست داعش (مدیریت توحش)

در سال ۲۰۰۴ ابوبکر الناجی استراتژیست معروف این گروه، کتاب معروف مدیریت توحش را به رشته تحریر درآورد که آن را می‌توان به عنوان مانیفست داعش عنوان کرد. این اثر که در ابتدا جزوه‌ای درون سازمانی به شمار می‌آمد، نشان‌دهنده چرخش ذهنی ـ ایدئولوژیک و به تبع آن چرخش استراتژیک گروهی از مبارزان است که از القاعده منشعب شده‌اند.

مدیریت توحش، اگرچه سرآغاز دور جدیدی از تفکر بنیادگرایی اسلامی است و با اسلاف خود تمایز‌هایی دارد، اما هنوز شباهت‌های خویش را با آن حفظ کرده است. ایده‌هایی که ابوبکر ناجی در جزوه مدیریت توحش ارائه می‌کند تا حدی همان‌هایی است که در رهبری ابومصعب الزرقاوی به صورت خام، پراکنده و بدون انسجام تبلور یافته است؛ ایده‌هایی که در کمتر از یک دهه بعد در رهبری ابوبکر بغدادی به پختگی رسید و در عملکرد سازمانی داعش (دولت اسلامی شام و عراق) به تمامی به اجرا گذاشته شد.

وی پس از ذکر تاریخچه‌ای از مدیریت توحش، به ترسیم مسیر تشکیل دولت اسلامی روی آورده و آن را در سه مرحله خلاصه می‌کند: «قدرت دشمنی و فرسودگی»، «مدیریت توحش» و نهایتاً «قدرت برپایی دولت». نکته قابل توجهی که در این مبحث از کتاب به چشم می‌خورد، نگاه ناجی و استراتژی او به مردم است. وی با وجود آنکه مردم را بخش مهمی از جریان جهادگری می‌پندارد، اما حرکت جهادی را به آن‌ها متکی نمی‌داند. او همچنین تکیه کردن به ذهن‌های جوان هرچند گناهکار، اما به دور از شبهات روحانیون به‌زعم خود نااهل را پسندیده‌تر می‌داند و بر این باور است که تعامل با فرد عامی به واسطه فطرتش، بسیار بهتر و راحت‌تر از تعامل با گروه‌های اسلامی است که دین‌شان را به روحانیون مسیحی و یهودی نااهل واگذار کرده‌اند؛ لذا در همین جاست که استراتژی وی برای بهره‌گیری از ذهن‌های خالی، جهت فرایند شست‌وشوی مغزی و تن دادن به پیام شوم خشونت، خود را عیان می‌کند.‌

می‌توان گفت سه مرحله یاد شده در کتاب مدیریت توحش تا سال ۲۰۱۳ اجرایی می‌شود و خلافت توسط ابوبکر البغدادی اعلام و به سمت فتوحات بیشتر گام بر‌می‌دارند. اما در این شرایط با یک سد محکم به نام محور مقاومت و در رأس آن‌ها جمهوری اسلامی برخورد می‌کنند که بعد از طی جنگ‌های طاقت فرسا، سرانجام در سال ۲۰۱۷ پایان خلافت داعش از لحاظ سرزمینی اعلام می‌شود. نوامبر ۲۰۱۷ نیرو‌های مشترک عراقی مرحله دوم عملیات آزادسازی شهر القائم در غرب استان الانبار را آغاز کرده و وارد شهر القائم شدند.

هدف از این عملیات، علاوه بر آزادسازی آخرین نقاط خاک عراق از اشغال داعش، جداسازی القائم از مرز‌های سوریه و بدست گرفتن کنترل آن توسط نیرو‌های عراق و جلوگیری از فرار این عناصر به سمت سوریه و آمادگی برای حمله مجدد احتمالی یا دریافت نیرو و کمک از بوکمال در سوریه است. پس از آزادسازی شهر القائم، ابومهدی المهندس معاون بسیج مردمی عراق اعلام کرد که کار گروه تروریستی «داعش» در عراق به معنای واقعی تمام شده خصوصاً اینکه داعشی‌ها از مهمترین نقطه‌ای که تابستان ۲۰۱۴ کار خود را از آنجا آغاز کرده بودند، رانده شدند. همچنین عملیات آزادسازی شهر بوکمال در سوریه جریان داشت. این شهر آخرین دژ داعش در سوریه بود. آزادی بوکمال به عنوان یکی از آخرین مراکز استقرار داعش در سوریه همزمان با آزادسازی شهر راوه عراق به معنی شکست گروه تروریستی داعش بود.

۲۱ نوامبر ۲۰۱۷ در پی پیروزی تاریخ‌ساز جبهه مقاومت اسلامی عراق و سوریه بر فتنه تروریسم تکفیری و پایان یافتن سیطره داعش که با پایین کشیدن پرچم این گروه امریکایی ــ صهیونیستی در «بوکمال» رقم خورد، سردار قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، در پیامی به محضر مقام معظم رهبری حضرت امام خامنه‌ای (مد ظله العالی) پایان سیطره داعش بر سرزمین‌های اسلامی را اعلام کرد. سپاه در این سال‌ها، نقش تعیین کننده‌ای در مقابله با تروریست‌های تکفیری داشت. داعش به صورت رسمی خلافت سرزمینی خود را از دست داد.

پایان خلافت سرزمینی و آغاز رشد هسته‌های خفته

از سال ۲۰۱۸ هسته‌های مخفی داعش در عراق و سوریه به خصوص در صحرا‌های الانبار و دیرالزور به صورت مخفی بعد از پایان کار خلافت خودخوانده، وارد مرحله جدیدی از مبارزه علیه محور مقاومت و بخصوص جمهوری اسلامی ایران شدند. داعش، جمهوری اسلامی و انسجامی را که در محور مقاومت ایجاد کرد عامل اصلی شکست خلافت خودخوانده اش می‌دانست. البته قبل از آن هم بخصوص در زمان تصرف موصل عراق برای ایران رجزخوانی و ادعا می‌کردند که می‌خواهند تهران را هم تصرف کنند. در طول سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ که اوج اقتدار داعش در کشور‌های سوریه و عراق بود، به دنبال رسیدن به مرز‌های ایران بودند.

با توجه به ضربات سنگینی که داعش سرانجام در سال ۲۰۱۷ متحمل شد، در شیوه مبارزاتی خود تغییر رویکرد داد. مرکز مطالعات المسبار مصر در سال ۲۰۲۰ کتابی با عنوان «داعش بعد البغدادی» (داعش بعد از ابوبکر بغدادی) منتشر می‌کند. در این کتاب به تاریخچه داعش، ریشه‌های شکل گیری، درگیری‌های درونی این تشکیلات، فراملی بودن این گروه و همچنین به آینده این گروه می‌پردازد.

یکی از نکات بارز این کتاب پاسخ به این سؤال اساسی است که چگونه داعش از یک خلافت مکانی به یک گروه مکانی خوشه‌ای ماهیت داد؟ در پاسخ به این سؤال، در این کتاب آمده است که از دست دادن به اصطلاح این خلافت، باعث تغییر دیدگاه استراتژیک در سطح رویارویی شد و گسترش و ایجاد هسته‌های خشن‌تر را ضروری کرد. مطالعات در مورد این گروه نشان داد که تغییر استراتژیک داعش و گذار آن از خلافت مکانی به شبکه‌سازی و ایجاد هسته‌های خفته، تبدیل به یک تحول اجتناب‌ناپذیر شده است که توسط متغیر‌های جدید بر این گروه تحمیل شد.

هسته‌های خفته داعش اکنون فقط با ایجاد تغییراتی در ایدئولوژی به این گروه در سوریه و عراق وابسته هستند. این هسته‌های خفته به صورت فراملی در کشور‌های مختلف فعالیت می‌کنند؛ حتی فرایند بیعت هم گاهی به صورت مجازی و از طریق شبکه‌های اجتماعی صورت می‌گیرد. پس با اینکه خلافت خودخوانده داعش در سال ۲۰۱۷ به پایان رسید و مراحل مختلف مانیفست این گروه توسط ابوبکر الناجی به اجرا درآمد، اما هم‌اکنون لایه‌های پنهان و خفته داعش در کشور‌های مختلف بخصوص در کشور‌های اسلامی فعالیت دارند و تفکر تروریسم داعشی کماکان حضور دارد. یعنی داعش از لحاظ تصرف سرزمینی و اعلام خلافت در سال ۲۰۱۷ به پایان رسید، اما هسته‌های خفته و لایه‌های پنهان آن هم‌اکنون در عراق، سوریه، افغانستان، یمن و سایر بلاد اسلامی حضور دارند و عملیات‌های مختلف خود را انجام می‌دهند.

حمله به شاهچراغ

در تاریخ ۴ آبان سال‌جاری گروه تروریستی داعش حمله به حرم مطهر شاهچراغ را توسط رسانه‌های رسمی خود اعلام کرد، اما این حملات توسط داعشیان داخلی و خارجی مورد تردید قرار گرفت و حتی گاه با داعش اعلام همدردی می‌کردند و با وجود همه شواهد و قرائن اعلام می‌کردند که حمله به حرم سوم شیعیان در ایران کار داعش نبوده است. یکی از استناد‌های داعشیان داخلی و خارجی این بود که «مگر ادعا نمی‌شد که داعش در سال ۲۰۱۷ به پایان رسیده است پس چطور در سال ۲۰۲۲ در ایران اقدام تروریستی می‌کند؟»

در سال ۲۰۱۷ و در بیانیه‌های صادر شده چه توسط دولت‌های عراق و سوریه و چه توسط سایر گروه‌های محور مقاومت، خلافت سرزمینی داعش به پایان رسید، ولی هسته‌های خفته و تفکر این گروه هم‌اکنون در جریان است. حملات هسته‌های مختلف این گروه در ماه‌های اخیر در سوریه و عراق افزایش پیدا کرده است. در ایران هم با استفاده از موج آشوب‌سازی و اغتشاشات اخیر، این گروه فرصتی بسیار مناسب برای انتقام از ایران پیدا کرد و در یک اقدام جنایتکارانه تعدادی از زائرین حرم مطهر شاهچراغ را به شهادت رساند و تعدادی را مجروح کرد.

داعش یک گروه فراسرزمینی است و کسانی که با این گروه قرابت فکری دارند با این ایدئولوژی بیعت می‌کنند و اقدامات تروریستی خود را انجام می‌دهند.

سخن پایانی

گروه تروریستی داعش یک گروه فراملی است که هسته‌های آن وابستگی ایدئولوژی با هم دارند و پس از خلافت خودخوانده اقدامات خود را در کشور‌های مختلف انجام می‌دهند. اقدام اخیر آن‌ها در شیراز ثابت می‌کند باید نسبت به هسته‌های خفته و تشکیلات جدید این گروه کاملاً هوشیار بود و باید نسبت به این گروه اقدامات پیش دستانه صورت بگیرد.