قفقاز درگیر فتنه تغییر مرز‌ها

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: ثبات نسبی که با توافق‌نامه آتش‌بس ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰ ما بین پاشینیان نخست‌وزیر ارمنستان و الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان پس از جنگ ۴۴ روزه دو کشور به وجود آمده بود بار دیگر شکسته شد تا جایی که به نظر می‌رسد قفقاز در انتظار یک پاییز پرتنش باشد. دور جدیدی از تنش و درگیری که به نظر می‌رسد تغییر مرز‌های ژئوپلیتیکی منطقه را مدنظر داشته و حتی با تغییر معادلات در استان سیونیک ارمنستان و ایجاد دالان زنگزور ارتباط کشورمان با ارمنستان را قطع کند موضوعی که قبلا از سوی مقامات کشورمان به عنوان یک خط قرمز مطرح شده بود، می‌تواند در استان سیونیک نقطه اتصال کشورمان به ارمنستان را نیز قطع کند.

ارتش جمهوری آذربایجان به حمله غافلگیرانه علیه مواضع ارمنستان اقدام کرده اند و درگیری شدیدی به وقوع پیوسته است. بهانه نیرو‌های باکو برای درگیری، مین گذاری نیرو‌های ارمنی در برخی مناطق زنگزور و انتقال اسلحه به آن جاست. وبگاه «بلغاریا نیوز» مدعی شد که نیروی هوایی جمهوری آذربایجان نیز در حملات به مواضع ارمنستان از پهپاد «هاروپ» استفاده می‌کنند. هاروپ، پهپاد انتحاری ساخت شرکت صنایع هوافضای رژیم موقت صهیونیستی (موسوم به «آی‌اِی‌آی) است.

در همین حال وزارت دفاع جمهوری ارمنستان نیز با رد ادعای باکو اعلام کرده که درگیری نظامی نتیجه تحریکات باکو بوده و آذربایجان را به استفاده از آتش توپخانه و پهپاد متهم کرده است. نکته جالب این جاست که حملات باکو متوجه قره باغ نیست و استان جنوبی ارمنستان یعنی سیونیک را در نوک حملات خود قرار داده است. در برخی مناطق مرزی، نیرو‌های باکو در استان سیونیک پیشروی داشته‌اند.

در حالی که در ایروان از ادامه گلوله باران نیرو‌های مسلح جمهوری آذربایجان به زیرساختار‌های نظامی و غیرنظامی در خط مرزی خبر داده‌اند برخی زیرساخت‌های شبکه توزیع برق و نیروگاه‌های ارمنستان هم هدف اصابت قرار گرفته است. از هدف جدید جمهوری آذربایجان می‌توان تحت عنوان زیاده‌خواهی و زیاده‌طلبی یاد کرد، چرا که به دنبال تصرف و در اختیار گرفتن منطقه سیونیک ارمنستان یا حداقل ایجاد و تاسیس دالان زنگزور برای متصل شدن به نخجوان و به دنبال آن - و در اصل- اتصال به کشور ترکیه است. هر چند به نظر می‌رسد با مخالفت جدی جمهوری اسلامی روبه رو شود. یورونیوز نوشت:هدف محور ترکیه-آذربایجان قطع رابطه جغرافیایی ایران و ارمنستان از طریق تسلط بر استان سیونیک ارمنستان است که موجب قطع دسترسی ایران به گرجستان و بندر باتومی در ساحل دریای سیاه خواهد شد و ایران را در تنگنای ژئواستراتژیک قرار خواهد داد.

حضور پررنگ و نظامی اسرائیل در مرز‌های شمال غرب ایران، گسترش پان ترکیسم در شمال ایران و... از دیگر تبعات تصرف احتمالی سیونیک توسط باکو خواهد بود. به همین دلیل است که سید ابراهیم رئیسی دیروز و در پاسخ به تماس تلفنی «نیکول پاشینیان» نخست وزیر ارمنستان، با ابراز نگرانی از تداوم تنش در منطقه گفت:مرز‌های تاریخی ایران و ارمنستان بستر رفاه، همگرایی و امنیت منطقه محسوب می‌شود و تهران مصمم به ادامه همکاری در همه زمینه‌ها به نفع رفاه و ثبات منطقه است.

دولت ارمنستان همچنین اعلام کرده که «نیکول پاشینیان»، نخست‌وزیر این کشور با «ولادیمیر پوتین»، رئیس جمهور روسیه تماس تلفنی برقرار کرده تا درباره جزئیات تبادل آتش با جمهوری آذربایجان، به او اطلاع‌رسانی کند. مذاکرات تلفنی پوتین و پاشینیان نشان می‌دهد، ارمنستان که یک کشور مخالف انحلال گروه مینسک است، روسیه را به عنوان قیم اصلی توافق نامه صلح به رسمیت می‌شناسد.

گروه میانجیگر مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا به ریاست آمریکا، روسیه و فنلاند در سال ۱۹۹۲ میلادی تاسیس شد. در سال ۱۹۹۷ میلادی، فرانسه جایگزین فنلاند در گروه مینسک شد، اما این گروه در طول نزدیک به سه دهه فعالیت نتوانست به اهدافی نظیر تحقق صلح دست یابد. به همین دلیل، رئیس جمهوری آذربایجان با اعلام انحلال گروه مینسک، تلاش کرده است از روسیه به عنوان تنها میانجی صلح قره باغ درخواست کمک کند. در سال گذشته میلادی نیز رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه با طرح پیشنهادی صلح ۳ + ۳، فرمت جدیدی به طرح صلح در منطقه قفقاز جنوبی اضافه کرده است.

بر اساس این طرح صلح، سه کشور ایران، روسیه و ترکیه به عنوان ضامن توافق نامه‌های صلح در منطقه قفقاز جنوبی شامل جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان، ایفای نقش خواهند کرد و جایگزین گروه مینسک خواهند شد. با وجود این پیشنهاد رئیس جمهوری ترکیه، این کشور با گره زدن از سرگیری روابط با ارمنستان با توافقات صلح قره باغ، در عمل مانع اجرای توافق نامه ۱۰ ماده‌ای صلح در منطقه قفقاز جنوبی شده است. ارمنستان از روسیه، «سازمان امنیت دسته‌جمعی» و «شورای امنیت سازمان ملل» برای مقابله با «تجاوزگری جمهوری آذربایجان به قلمرو ارمنستان» درخواست کمک کرده است.

به دنبال تحرکات نظامی جدید بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان نخست وزیر جمهوری ارمنستان اظهار کرد که از خاک ارمنستان به کسی راهگذر داده نخواهد شد. پاشینیان در پارلمان ارمنستان اعلام کرد که ۴۹ نظامی ارمنستانی در جریان درگیری‌های تازه کشته شدند.