به گزارش مجله خبری- سبک زندگی نگار،یکی از قطعات مهم و کلیدی خودرو میباشد که در صورت شکستن یا خراب شدن ممکن است خسارتهای جدی به خودرو وارد کند و حتی در مواردی این شکستگی باعث شود تا قطعات فلزی موجود در موتور خودرو به بیرون از خودرو پرتاب شوند. در ادامه این مقاله با این قطعه و وظایف آن و علائم و علتهای خرابی آن گفتگو خواهیم کرد.
شاتون جزو آن دسته از قطعات خودرو است که چندان شناخته شده نیست و به همین علت ممکن است از اهمیت آن و نقش مهمی که در خودرو دارد اطلاعی نداشته باشید. همین ناشناخته بودن و اهمیت ندادن به آن ممکن است باعث شود رانندگان اقدامات لازم برای حفظ و نگهداری و جلوگیری از آسیب و استهلاک آن انجام ندهند.
شاتون با وجود اینکه یک قطعه کوچکی در خودرو است، اما نقش مهمی در موتور خودرو ایفا میکند و خرابی آن مشکلات جدی تری را به دنبال خواهد داشت.
متخصصان شرکت رنو به تمام شما رنو سواران عزیز توصیه میکنند که برای تعویض یا تعمیر شاتون خودروی رنوی خود حتماً در صورت امکان به نمایندگیهای مجاز این شرکت یا شرکای تجاری آن یعنی ایران خودرو یا سایپا مراجعه کنید.
اما نکته مهم دیگر این است در صورتی که به نمایندگیهای ذکر شده دسترسی ندارید حتماً سعی کنید که از شاتون اصلی و مورد تأیید رنو برای خودروی خود استفاده کنید. این نکته را فراموش نکنید شاید استفاده از نمونههای تقلبی کمی ارزانتر باشد، اما این را هم در نظر بگیرید که عدم عملکرد صحیح این قطعه میتواند خسارتی سنگین به شما وارد کند.
وظیفه شاتون در خودرو، برقراری ارتباط بین میل لنگ و پیستون میباشد. شاتون علاوه بر برقراری ارتباط بین این دو قطعه، حرکت رفت و برگشتی (عمودی) پیستون را به حرکت چرخشی یا دورانی تبدیل میکند. از دیگر وظایف شاتون انتقال انرژی لازم برای حرکت پیستون به سمت بالا جهت ایجاد تراکم بین مخلوط سوخت و هوا در محفظه احتراق میباشد. شاتون به منظور حرکت دادن پیستون، نیروی لازم را از میل لنگ دریافت میکند. در نتیجه شاتون وظیفه انتقال نیرو بین میل لنگ و پیستون و بالعکس را بر عهده دارد. عمل تبدیل نیروی چرخشی به عمودی و برعکس را به کمک یاتاقان انجام میدهد.
شاتون زدن یکی از عوامل گیریپاژ کردن موتور است که از بدترین آنها میباشد. شاتون زدن زمانی اتاق میافتد که روغن موتور خاصیت روانکاری خود را از دست بدهد یا حجم آن در کارتل به کمتر از میزان لازم برسد. در چنین حالتی پیستون خشک کار کرده که دمای آن بیش از حد بالا میرود. دمای بالا باعث انبساط بیشتر قطعات پیستون میشود و به دنبال آن گژن پین در شاتون قفل میشود.
فشار وارده که از سوی پیستون که به سمت پایین حرکت میکند همزمان به قفل کردن شاتون باعث خم شدن یا شکستن آن میشود. در صورت قفل شدن کامل شاتون، فشار آن را شکسته و به دیواره سیلندر ضربه میزند. ضربه وارده منجر به ترک خوردن دیوار سیلندر میشود. در نتیجه شاتون، میل لنگ، سیلندر و یاتاقانها همه آسیب میبینند و باید تعویض یا تعمیر شوند. این حالت زمانی پیش میآید که سرعت خودرو بالا بوده و دور موتور نیز بالا باشد.
اگر سرعت خودرو و دور موتور پایین باشد ممکن است قفل شاتون باز شود و به کارش ادامه دهد، اما به سختی. در این حالت فشار ناشی از پیستون باعث خم شدن شاتون شده و شاتون خم شده با دیوار سیلندر برخورد میکند و همزمان با کار کردن موتور صدای شدیدی شنیده میشود.
در حالت اول خودرو به کلی از حرکت میایستد و موتور دیگر نمیتواند کار کند. اما در حالت دوم دور موتور و توان آن کاهش شدیدی مییابد و خودرو به سختی حرکت میکند.
اکنون که به اهمیت این قطعه پی بردید و متوجه شدید که خرابی آن باعث به وجود آمدن چه مشکلات و آسیبهایی میشود در این قسمت در مورد نشانههای خرابی شاتون را شرح میدهیم تا در صورت مشاهده این نشانهها فورا در جهت تعمیر یا تعویض این قطعه اقدام کنید.
هرچند شاتون یکی از قطعات کم استهلاک میباشد و به ندرت خراب میشود و معمولا در تصادفات شدید آسیب میبیند و از کار میافتد، اما در هر صورت ممکن است خراب شود و علائم آن به صورتهای مختلفی که عنوان میشود ظاهر شود.
در صورت خرابی شاتون ممکن است در هنگام حرکت و مخصوصا در دورهای بالای موتور، صداهای غیر عادی از موتور شنیده شوند. این صداها ممکن است در هنگام کم بودن دور موتور مانند شروع حرکت و یا زمان توقف کمتر شنیده شود و با صداهای معمولی در این مواقع متفاوت است.
به طور کلی در صورت شنیدن هر نوع صدای غیر عادی از داخل موتور هنگام حرکت، که فکر میکنید به علت مشکل در شاتون است فورا خودرو را خاموش کنید و توقف کنید، زیرا در صورت ادامه حرکت در این شرایط ممکن است آسیبهای جدی به خودرو وارد شود.
صدای ایجاد شده از این قسمت ممکن است به دلیل خشک کار کردن شاتون و گیر کردن آن به انگشتی پیستون یا میل لنگ باشد. صدای تق تق به علت ایجاد اصطکاک است و ضعیفتر از صدای قبلی شنیده میشود.
اگر خودرو با شتاب بالا به جایی برخورد کند و یا تصادف کند، ممکن است از زیر کاپوت قطعهای به بیرون پرتاب شود که این یکی از نشانههای شکستگی یا خرابی شاتون است.
بیرون ریختن روغن ممکن است دلایل زیادی داشته باشد، در این حالت اگر عوامل دیگر را بررسی کردید و موردی یافت نشد شاتون را بررسی کنید، چون یکی از علتهای بیرون ریختن روغن موتور به دلیل مشکل در شاتون است.
چه عواملی باعث خرابی شاتون میشود؟
شکستن شاتون باعث شکستن بلوک سیلندر، ترک خوردن سیلندر و آسیب دیدگی میشود. از این رو بهتر است بدانید که شاتون به چه دلایلی ممکن است خم شود یا بشکند. باید بدانید که چه عواملی ممکن است باعث شکستگی یا خرابی این قطعه شود تا در صورت لزوم با رعایت نکاتی از خرابی این قطعه و متعاقباً آسیبهای دیگر و هزینههای بالا جلوگیری کنید. این عوامل به شرح زیر میباشد:
یاتاقان متحرک شاتون که روی میل لنگ قرار میگیرد باید با دقت روی آن تنظیم شود تا هنگام حرکت به هم برخورد نکنند. در غیر این صورت ممکن است هر دو قطعه آسیب ببینند.
همچنین استهلاک پیچ و مهرهای که این اتصال را ایجاد میکند نیز ممکن است تنظیمات آن را بر هم بزند.
محل اتصال گژن پین و شاتون و تنظیم درست آنها نیز در عملکرد شاتون مؤثر است. تنظیم نادرست خار گژن پین بر روی پیستون، باعث ایجاد مشکل در اتصال با شاتون میشود عملکرد شاتون را مختل میکند.
احتراق نامناسب
در صورت ایجاد احتراق زودرس یا غیر عادی در سیلندر و محفظه احتراق، فشار وارده به پیستون، شاتون را از حالت عادی خارج میکند. این حالت که بر اثر تزریق نادرست سوخت به داخل سیلندر و یا مشکلات سرسیلندر ایجاد میشود، باعث میشود تا پیستون زودتر از زمان مشخص یا با فشار بیشتر به سمت پایین حرکت کند و شاتون نیز تحت فشار قرار بگیرد که این مشکل باعث خم شدن و شکستگی شاتون میشود.
اگر ساخت شاتون با دقت و کیفیت صورت نگرفته باشد و دارای کیفیت نهایی لازم نباشد ممکن است بر اثر فشارهای ناشی از پیستون و میل لنگ به راحتی خم شده و یا بشکند.
یکی از دلایل اصلی خرابی شاتون روغن کاری نامناسب میباشد. تعویض نکردن به موقع روغن، استفاده از روغنهای نا مرغوب و همچنین خرابی پمپ روغن و سیستم روانکاری خودرو میتواند در ایجاد خرابی شاتون مؤثر باشد.
استفاده از دنده معکوس در زمان نامناسب
اگر در سرعتهای بالا و موقعیتهای نامناسب از دنده معکوس استفاده شود ممکن است به شاتون آسیب جدی وارد شود. استفاده از دنده معکوس در زمان نامناسب برای قطعات فنی خودرو نیز ایجاد مشکل میکند.
اگر بین پیستون و سیلندر به هر دلیلی اصطکاک ایجاد شود ممکن است ضربات پیستون به شاتون از کنترل خارج شود و یا غیر عادی شود و به شاتون آسیب بزند.
در صورت مستهلک و فرسوده شدن یاتاقان متحرک به علت کارکرد بالا و زمان مصرف طولانی ممکن است بین شاتون و میل لنگ ایجاد اصطکاک شود و کار شاتون سخت شده و به آن آسیب وارد شود.
در صورت تصادف و وارد شدن ضربه شدید به کاپوت خودرو به احتمال زیاد ممکن است شاتون بشکند یا خراب شود.
وزن شاتونهایی که در یک موتور استفاده میشود باید یکی باشد تا موتور بالانس و تعادل وزنی داشته باشد. در غیر این صورت باعث ایجاد لرزش در موتور میشود. به همین علت نیز بر روی شاتونها اعدادی حک میشود که به معنی شاتون متناسب با هر موتور است که با توجه به وزن و طول شاتون روی آنها حک میشود تا در هنگام باز و بسته کردن موتور برای تعمیر بتوانید شاتون مناسب را انتخاب کرده و سوار کنید. اگر به این اعداد دقت نکنید و آنها را جابجا کنید، باعث مونتاژ ضعیف و خراب شدن آنها خواهد شد.
اگر سر کوچکتر شاتون ترک خورده باشد امکان تعمیر آن وجود ندارد و باید تعویض شود.
اگر به هر دلیلی به غیر از خرابی شاتون، موتور خود را تعمیر کردید، حتما پیچها و محل اتصال شاتون و قطعات مرتبط با آن را هم بررسی کنید تا در صورت لزوم تعمیر و یا تعویض شوند. گاهی اوقات نیز ممکن است تعمیر قطعات دیگر در این پیچ و اتصالات ایجاد نقص یا مشکل کرده باشد. باید پیچ و اتصالات هرز و خورده شده شاتونها توسط افراد متخصص تعویض شود.