طلسم نوبل ادبی برای سیاه‌پوستان شکست!

به گزارش مجله خبری نگار، در نشست خبری آکادمی سوئد در شهر استکهلم سرانجام نام «عبدالرزاق گورنا» نویسنده ۷۳ ساله اهل منطقه زنگبار در تانزانیا به عنوان برنده جایزه نوبل ادبیات ۲۰۲۱ خوانده شد تا صد و نوزدهمین برنده مهم‌ترین جایزه دنیای ادبیات یک رمان‌نویس آفریقایی و سیاه‌پوست باشد.

«وله سوینکا» نویسنده اهل کشور نیجریه در سال ۱۹۸۶ نام خود را به عنوان «نخستین آفریقایی سیاه‌پوست برنده جایزه نوبل ادبیات» ماندگار کرد و حالا پس از یک وقفه طولانی‌مدت و ۳۵ ساله «عبدالرزاق گورنا» دیگر نویسنده آفقایی سیاه‌پوست موفق به کسب این جایزه ارزشمند می‌شود.

«خاطره عزیمت» (۱۹۸۷)، «راه زائران» (۱۹۸۸)، «بهشت» (۱۹۹۴)، «تحسین سکوت» (۱۹۹۶)، «کنار دریا» (۲۰۰۱)، «گریز» (۲۰۰۵)، «آخرین هدیه» (۲۰۱۱) و «زندگی پس از مرگ «(۲۰۲۰) از مهم‌ترین آثار «عبدالرزاق گورنا» محصوب می‌شوند.

در فهرست برندگان جایزه نوبل ادبیات نام سه نویسنده آفریقایی دیگر نیز دیده می‌شود که همگی سفیدپوست هستند؛ «نادین گوردیمر» نویسنده و فعال سیاسی اهل آفریقای جنوبی که در سال ۱۹۹۱ به عنوان نخستین زن سفیدپوست آفریقایی برنده جایزه نوبل ادبیات شد، «نجیب محفوظ» نویسنده مصری برنده نوبل سال ۱۹۸۸ و «جان مَکسول کوتسی» نویسنده هلندی‌تبار اهل آفریقای جنوبی و برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۲۰۰۳.

به تازگی و در پی انتقاد‌هایی که درباره جایزه نوبل ادبی مطرح است، «آندرس اولسن» نویسنده و منتقد ادبی سوئدی که رئیس کنونی کمیته جایزه نوبل ادبی است در مورد تغییراتی که این نهاد ادبی در سال‌های اخیر داشته و همچنین اهمیت جهانی شدن جایزه صحبت کرد.

پیش از اعلام برگزیده امسال، «اولسن» درباره اروپامحور شدن جایزه نوبل ادبیات و عدم اعطای این جایزه به نویسندگان سیاه‌پوست پس از سال ۱۹۸۶ توضیح داد: «آلفرد نوبل در وصیت خود به وضوح خواستار یک جایزه جهانی است که نویسندگان از سراسر جهان می‌توانند دریافت‌کننده این جایزه باشند - مردان و زنان، افرادی از همه نقاط جهان می‌توانند به طور بالقوه برنده شوند. فکر می‌کنم این جایزه واقعا در دهه ۱۹۸۰ به این رویکرد جهانی رسید و ما نویسندگانی از قاره‌های دیگر به جز اروپا به ویژه آفریقا و آسیا داشتیم. اما نوبل ادبیات در اوایل قرن بیستم بسیار اروپامحور بود و زنان بسیار کمی برنده شدند. اما در حال حاضر و در دوره‌های اخیر تغییر قابل توجهی صورت گرفته است و در ۲۰ سال گذشته، هفت زن این جایزه را دریافت کرده‌اند. اکنون در حال حرکت رو به جلو و در مسیر درست هستیم. همچنین از نظر جهانی نیز فکر می‌کنم همه چیز در حال تغییر است. تنها راهی که می‌توانیم به آن دست یابیم این است که زنان را در آکادمی داشته باشیم، و واقعا خواندن آثار نامزد‌ها بدون نگاه جنسیتی را بسط دهیم. ثانیاً، ما هم‌اکنون متخصصانی از سراسر جهان داریم. این کارشناسان از ژانویه سال آینده گزارش‌هایی را در زمینه زبان به ما ارائه می‌دهند که در داخل آکادمی اطلاعات عمیقی نسبت به آن‌ها نداریم از جمله زبان‌های آسیایی و آفریقایی. این تغییر بسیار جالبی خواهد بود که دانش و جهت‌گیری‌مان در ادبیات جهان را گسترش می‌دهد.»