قانون هست یا نیست؟ سگ‌گردانی همچنان در حیرانی!

به گزارش مجله خبری نگار، اولش خیال می‌کردم یکی روی درِ آپارتمان واحد ۵ با خشونت تمام سمباده می‌کشد؛ پس از چند روز تازه فهمیدم خانم و آقای مستأجر واحد روبه‌رو، سگ‌ها را در واحدشان تنها گذاشته‌اند. تا ساعت ۶- ۷ عصر که هر دو برمی‌گردند حوصله سگ‌ها سر می‌رود؛ آن وقت به تقلا می‌افتند و خودشان را به در و دیوار می‌زنند.

نژادشان عروسکی است؛ از همان سگ‌های پاکوتاهِ سفید و پشمالو با چشم‌هایی درشت که وقتی مظلومانه زل می‌زنند، دلت برایشان کباب می‌شود.

«لباسی که تن سگ‌ها کرده‌اند هر کدام ۱۵میلیون و ۸۰۰ هزار تومان و قلاده هر کدامشان ۱۰میلیون و ۳۰۰ هزار تومان می‌ارزد»؛ این اطلاعات را آقا پسر واحد۸ پس از جست‌وجوی ساده در یکی از فروشگاه‌های اینترنتی پت‌شاپ درآورده بود و می‌گفت: «جمال» دوستِ برادرش هم که تا همین دیروز، عروس هلندی، کبوتر طوقی و قناری می‌فروخته، حالا غذای سگ و گربه می‌فروشد. گفته بود می‌خواهد وام بگیرد و بزند توی کار واردات سگ.

سگ‌ها یکی دو بار جلو درِ آسانسور ادرار کرده‌اند، یک بار هم با صدایی که به جثه‌شان نمی‌خورد یکی از همسایه‌ها را تا مرز سکته و مرگ برده‌اند.

آقای همسایه آفتاب نزده، بغلشان می‌کند و می‌بردشان هواخوری تا از بو و لطافت علف‌های وسط بولوار لذت ببرند؛ یعنی دقیقاً همان جایی که رفتگر محله، سفره پارچه‌ای صبحانه‌اش را پهن می‌کند.

از هر ۱۰ ایرانی یک نفر حیوان خانگی دارد

براساس گزارشی که خبرگزاری برنا اسفند سال گذشته منتشر کرده، آمار حیوانات خانگی در ایران حدود ۶ تا ۸میلیون عدد برآورد شده است؛ یعنی به عبارتی از هر ۱۰ ایرانی یک نفر حیوان خانگی دارد.

داشتن حیوان خانگی، اقتصاد و مشاغل وابسته و حتی غیروابسته به آنها را هم پررونق می‌کند؛ برای همین است که پت‌شاپ‌ها هر روز عین قارچ زیاد و زیادتر می‌شوند. از طرفی صاحبان بنگاه‌های معاملات و املاک هم که شش‌دانگ حواسشان جمع تعداد بچه‌های مستأجرهاست، انگار خجالت می‌کشند چیزی از داشتن یا نداشتن سگ‌ها بپرسند.

جالب آنکه یک پت‌شاپ مجازی برای آنکه بتواند قلاده، شامپو، برس، اسباب‌بازی، پد مدفوع و مسواک سگ‌ها را به عنوان وسایل ضروری به مشتریانش بفروشد در وب‌سایت خود مقاله‌ای را منتشر و در آن به چند دلیل برای نگهداری سگ خانگی اشاره می‌کند؛ شاید باورتان نشود، اما کاهش استرس، کاهش فشار خون، کاهش درد، کاهش کلسترول، جلوگیری از سکته مغزی، کنترل میزان قند خون افراد دیابتی، جلوگیری از آلرژی و... بخشی از این دلایل است؛ این یعنی شما نه تنها یک سگ، که یک داروخانه مجهز در منزلتان دارید!

این ادعا در حالی است که پژوهش‌های علمی از انواع آسیب‌هایی که سگ‌های خانگی به همراه می‌آورند خبر می‌دهند؛ مجله کانورسیشن به‌تازگی به استناد مطالعات متخصصان نوشته است: سگ‌های خانگی بیش از گربه‌ها مسئول حمله به حیوانات وحشی گزارش شده‌اند و حیوانات بزرگ‌تر را شکار می‌کنند. به‌عنوان مثال، سگ‌های بدون قلاده، عامل اصلی فروپاشی کلنی‌های پنگوئن‌های کوچک در تاسمانی هستند. در نیوزیلند برآورد شده فقط یک سگ خانگی فراری، در مدت پنج هفته، از یک جمعیت ۹۰۰ تایی پرنده کیوی قهوه‌ای تا ۵۰۰ عدد از آنها را کشته است.

حتی لازم نیست سگ‌ها حضور فیزیکی داشته باشند تا برای حیات‌وحش مضر باشند. آنها درختان و تیرک‌ها را با ادرارشان نشانه‌گذاری می‌کنند و در مکان‌های مختلف مدفوع باقی می‌گذارند. براساس مطالعات پژوهشگران آمریکایی حیواناتی مثل گوزن، روباه و حتی گربه‌های وحشی، مناطقی را که سگ‌ها در آنها مرتب قدم زده‌اند، در مقایسه با مناطق ممنوعه برای سگ‌ها، کمتر مورد استفاده قرار می‌دهند.

نتیجه همین مطالعات و پژوهش‌های مشابه کافی است تا بسیاری از کشور‌ها قوانین بسیار سختی را درباره سگ‌گردانی وضع کنند.

برای مثال در هلند صاحبانی که به هر دلیل سگ‌های خود را در خیابان رها می‌کنند با جریمه زندان مواجه می‌شوند و برای نگهداری از سگ هم مالیات تعلق می‌گیرد. در انگلستان مدفوع کردن سگ در معابر عمومی و پاک نکردن آن، برای صاحب سگ یک جریمه مالی ۸۰پوندی آب می‌خورد.

در برخی ایالت‌های آمریکا هم براساس قانون جمع‌آوری مدفوع سگ، صاحب حیوان باید مدفوع سگ خود را از کوچه‌ها یا پارک‌ها جمع کند و کسانی که این کار را انجام ندهند ۲۵ تا هزار دلار جریمه می‌شوند.

در این کشور قانونی به‌نام «قانون صدا» وجود دارد؛ این قانون برای سگ‌هایی است که صاحبان آنها ساعت‌ها در خارج از خانه مشغول کار کردن هستند و سگ آنها شروع به پارس کردن می‌کند. در این قانون پس از شکایت همسایه‌ها در مرحله نخست از صاحب سگ تعهد کتبی برای کنترل پارس سگ می‌گیرند و اگر همچنان به پارس کردن ادامه دهد، سگ را به بازداشتگاه حیوانات پرسروصدا منتقل می‌کنند و پس از آموزش، حیوان را به فرد دیگری می‌دهند.

قانون داریم یا نداریم؟

اما در کشور ما موضوع نگهداری از سگ‌ها و سگ‌گردانی تاکنون به شکل خاص مورد توجه قانون‌گذار نبوده و تنها در برخی قوانین مانند قانون تملک آپارتمان‌ها به این مسئله پرداخته شده‌است. البته آبان ۱۴۰۰ طرحی با عنوان «طرح صیانت از حقوق عامه در مقابل حیوانات مضر و خطرناک» در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی اعلام وصول شد. در یکی از مواد این طرح، واردات، تولید، تکثیر، پرورش، خرید و فروش، حمل‌ونقل و گرداندن اعم از پیاده یا با وسیله نقلیه و نگهداری حیوانات وحشی، نامتعارف، مضر و خطرناک، از قبیل کروکودیل (تمساح)، لاک‌پشت، مار، سوسمار، گربه، موش، خرگوش، سگ و دیگر حیوانات نجس‌العین و میمون ممنوع اعلام شده‌بود و هر یک از مرتکبان، به جزای نقدی معادل ۱۰ تا ۳۰ برابر حداقل حقوق کارگری و نیز ضبط آن حیوان محکوم می‌شدند.

براساس ماده دیگر، چنانچه هر یک از شهروندان از نگهداری حیوانات موضوع این قانون توسط همسایگان، گزارش یا شکایت کند، دستگاه قضایی و نیروی انتظامی به عنوان ضابط قضایی موظف به رسیدگی و اعمال این قانون است و همچنین اگر فرد گزارشگر یا شاکی، خواستار عدم افشای هویت خود می‌شد، دستگاه قضایی موظف بود ضمن حفظ هویت فرد موصوف، موضوع گزارش را بدون نیاز به پیگیری شاکی و گزارشگر، رسیدگی و مورد اعمال این قانون قرار دهد.

بر اساس ماده دیگری در صورت حمل و گرداندن این حیوانات با وسایل نقلیه، علاوه بر مجازات نقدی مالک یا حامل حیوان، راننده خودرو نیز به جزای نقدی تعیین شده در این قانون محکوم و خودرو مربوط نیز علاوه بر جریمه توسط پلیس به مدت سه ماه توقیف می‌شد.

با این‌حال نزدیک به چهار سال است که این طرح حتی در مجلس مسکوت مانده و اقدام قضایی خاصی نیز برای حفاظت از شهروندان در برابر رفتار‌های برخی از افراد در تجاوز به حقوق شهروندی افراد جامعه انجام نمی‌شود.

به همین دلیل هر از گاه خبر حمله سگ‌های ولگرد و خانگی در رسانه‌ها منتشر می‌شود.

۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۲ در یکی از خیابان‌های شهرک غرب یک سگ پیت‌بول که به یکی از سالن‌های زیبایی شهرک غرب تعلق دارد به زن جوانی حمله می‌کند.

پوست سر این زن شکافته می‌شود و جای چنگ و دندان سگ، جراحت و زخم عمیقی روی دستانش ایجاد می‌کند، اما آنچه بیشتر از این جراحت به او آسیب زده، شوک روحی و وحشتی است که به جانش افتاده است.

مهری‌ماه چهارساله، دختر بچه کرمانی هم مرداد سال گذشته در حمله سگ خانگی دچار بیماری هاری می‌شود و پس از هفته‌ها جدال با این بیماری جانش را از دست می‌دهد.

در همان روز‌ها یک خانم جوان شاهرودی هم در یکی از پارک‌های این شهر مورد حمله و گازگرفتگی یک سگ هاسکی قرار گرفت، این سگ متعلق به خانمی بود که آن را برای گردش به پارک آورده بود. مالک سگ بلافاصله پس از این حادثه از پارک فرار می‌کند و حتی اقدامی برای کمک به این خانم مصدوم نمی‌کند و مصدوم این حادثه به دلیل جراحت‌های بسیار، زیر تیغ جراحی می‌رود.

مرگ دو کودک در قم، مرگ یاسین چهار ونیم ساله در بیرجند، مرگ استاد دانشگاه آزاد اهواز و... را هم می‌توانید به این موارد اضافه کنید.

ممنوعیت در چند شهر

حالا چند روزی است که خبر اعلام ممنوعیت سگ‌گردانی در شهر‌های مختلف به گوش می‌رسد. هدف از این ممنوعیت، صیانت از حقوق عامه، حفظ نظم عمو می، تأمین امنیت روانی و بهداشت عمومی جامعه اعلام شده است.

حسن غریب، دادستان عمومی و انقلاب قم از ادامه برخورد قاطع با سگ‌گردانی در معابر عمومی این استان گفته و آن را پاسخ به مطالبات بحق شهروندان در برخورد با سگ‌گردانی در معابر و اماکن عمومی دانسته است.

عباس نجفی، دادستان همدان نیز گفته در راستای احیای حقوق عامه و توجه به مطالبات جدی مردم، هرگونه سگ‌گردانی در این استان ممنوع است.

سیدمحمد موسویان، دادستان اصفهان هم از اجرای طرح ویژه‌ای برای مقابله با سگ‌گردانی در معابر عمومی و وسایل نقلیه خبر داده و گفته است این اقدام به منظور احیای حقوق عمومی و تأمین آرامش شهروندان انجام می‌شود.

حسین مجیدی، دادستان ارومیه هم می‌گوید: سگ‌گردانی مصادیقی از تضییع حقوق عمومی و تهدیدی برای بهداشت، آسایش و آرامش شهروندان به شمار می‌آید و بر همین اساس درخصوص تشکیل پرونده قضایی و برخورد با عامل یا عاملان آن، اقدام قاطع قضایی صورت خواهد پذیرفت.

علی حسنوند دادستان عمومی و انقلاب مرکز لرستان، مهدی بخشی دادستان کرمان، محمود اسپانلو دادستان مرکز استان گلستان و بابک محبوب علیلو دادستان عمومی و انقلاب تبریز هم هر یک به گزارش‌های مکرر مردمی و هشدار درباره آسیب‌های اجتماعی و بهداشتی سگ‌گردانی در معابر عمومی اشاره و آن را در این شهر‌ها ممنوع اعلام کرده‌اند.

رباط‌کریم، بهارستان، بروجرد، ملارد، لواسانات و کرمانشاه نیز از جمله مناطقی هستند که مسئولان قضایی آنها برای سگ‌گردان‌ها خط و نشان کشیده‌اند.

واکنش‌ها

همان‌طور که انتظار می‌رفت این تصمیم با واکنش‌های متفاوت همراه بود.

حسین آخانی، استاد دانشگاه تهران که سال‌هاست درباره نگهداری از حیوانات و غذارسانی به حیوانات بی‌صاحب نکاتی را ارائه می‌کند، حالا در واکنش به اعلام ممنوعیت سگ‌گردانی خواسته به جای ممنوعیت؛ محدودیت‌های قانونی سفت و سختی در نظر گرفته شود.

آخانی می‌گوید: من مدتی پیش در آنتن زنده تلویزیون این سیاست را محکوم کردم. دولت باید قانون سگ‌داری را وضع کرده و مانند کشور‌های پیشرفته، نخست هر سگ صاحبداری، اعم از سگ گله، نگهبان، پلیس، راهنمای نابینا و سگ خانگی (پت) را ثبت‌نام کند. همه این سگ‌ها عقیم و بیمه شده و دارای شناسنامه سلامت باشند.

سگ‌های صاحبدار باید دارای مسئول مشخصی باشند و اگر موجب مزاحمت و حادثه‌ای شدند، تمامی هزینه‌های حقوقی آن بر عهده صاحب آن باشد.

سگ‌های صاحبدار باید فقط با قلاده حق تردد داشته و اگر سگ خطرناک هستند علاوه بر آن، پوزبند داشته باشند. دیگر آنکه صاحب سگ وظیفه دارد در محیط‌های شهری و روستایی مدفوع سگ خود را جمع‌آوری و در محیط‌های طبیعی (سگ‌های چوپان) به شکل درستی دفن کنند.

آخانی معتقد است هر سگداری باید مالیات بپردازد. این مالیات به واسطه خطرات این سگ ها، به‌خصوص تأمین هزینه واکسن هاری و سایر هزینه‌های بهداشتی و درمانی است که بر دوش نظام سلامت تحمیل می‌شود.

از سوی دیگر، قوانین محکمی برای قربانیان سگ‌ها؛ چه سگ صاحبدار و چه سگ ولگرد وضع شود.

در همه شهر‌ها پارک‌های ویژه‌ای برای سگ‌گردانی اختصاص داده شود تا افراد بتوانند با پرداخت ورودی، سگ‌های خود را بگردانند.

هرگونه غذارسانی به سگ و گربه ولگرد و هر حیوان رها یا وحشی دیگر بدون مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان دامپزشکی، اداره بهداشت و قوه قضائیه ممنوع شود و متخلفان موظف شوند جریمه‌های سنگینی بابت تخلف خود بپردازند. این جریمه‌ها صرف ساماندهی حیوانات ولگرد و یا حفاظت محیط زیست شود. آخانی اضافه می‌کند: سایت‌های کلاه‌برداری برای غذارسانی و امداد به سگ‌ها و گربه‌ها بسته شده و با این افراد به خاطر اخلال در نظام مالی و بهداشتی کشور براساس قوانین جاری برخورد شود. علاوه بر این، هرگونه فعالیت درخصوص پت، غذای پت و تولید سگ به‌شدت تحت کنترل باشد تا مانع هرگونه قاچاق و توله‌کشی شوند.

محسن مهدیان، روزنامه‌نگار هم در یادداشتی در روزنامه همشهری نوشته است: پیشنهاد من این است که لطفاً فعلاً این قانون را اجرا نکنید؛ نه از سر مخالفت با قانون، بلکه از سر دغدغه برای حفظ حرمت و اقتدار آن.

مردم را قانون‌شکن نکنید؛ صدور قوانینی که بستر اجرای آنها فراهم نیست، شهروندان را در تنگنای انتخاب میان نیاز و قانون‌گریزی قرار می‌دهد. چنین قوانینی، اگر جامع و دقیق تدوین نشوند، جامعه را به بن‌بست می‌کشانند و افراد ناگزیر به تخلف می‌شوند. برای بسیاری از کسانی که سگ نگهداری می‌کنند، سگ‌گردانی فقط یک تفریح نیست؛ ضرورتی است برای حفظ سلامت حیوان. نمی‌توان از یک‌سو مجوز نگهداری حیوان خانگی صادر کرد، دامپزشک تعیین کرد، غذای وارداتی فراهم کرد و... و از سوی دیگر ابتدایی‌ترین امکان مراقبت از آن را منع کرد. در این شرایط یک‌شبه و با یک تصمیم، جماعتی را قانون‌شکن می‌کنیم؛ درحالی‌که می‌توان با تدبیری ساده، مانند اختصاص فضا‌های مشخص با ضوابط معین برای سگ‌گردانی، هم نیاز این گروه را پاسخ داد و هم حرمت قانون را حفظ کرد.

علی مجتهدزاده، حقوقدان هم در یادداشتی در یکی از روزنامه‌های صبح نوشته: در اینکه شرایط حاکم بر حوزه نگهداری حیوانات خانگی در ایران کاملاً رها و بی‌قاعده است نمی‌توان شک کرد. این بی‌قاعدگی به صورت مشهودی مشکلات رو به تزایدی ازجمله آلوده‌سازی معابر و محیط‌های عمومی توسط مدفوع حیوانات خانگی یا ایجاد مزاحمت برای دیگر شهروندان را رقم زده است. اما دستورات اخیر برخی دادستان‌های مراکز استان‌ها درخصوص منع سگ‌گردانی نه تنها نمی‌تواند چیزی از دامنه مشکل کم کند که حتی قابلیت افزودن بر بار مشکلات در این حوزه را نیز دارد. کما اینکه ریشه بی‌قاعدگی و بی‌قانونی کنونی نیز همان نگاهی است که این دستور از آن ناشی می‌شود. فرهنگ نگهداری حیوانات خانگی و به‌خصوص سگ در کمتر از دو دهه اخیر رشد بسیار فزاینده‌ای داشته است، به‌طوری که براساس برآورد سازمان دامپزشکی آمار حیوانات خانگی از اعداد جزئی در ابتدای دهه ۸۰ به رقمی بین ۶ تا ۸ میلیون مورد رسیده که تخمین زده می‌شود نیمی از آنها سگ باشند. این عدد که همچنان رو به افزایش است، عددی نیست که بتوان با دستوراتی مانند آنچه در روز‌های اخیر شاهد آن بودیم، کنترل شود. به‌واقع اشتباه حقوقی و سیاستی که دوباره رخ داده آن است که گمان می‌شود با دستور و بگیر و ببند می‌توان واقعیت پدیده‌های اجتماعی را تغییر داد.

از نظر اجرایی، از سال‌ها پیش ورود حیوانات خانگی و سگ‌ها به برخی بوستان‌ها ممنوع اعلام شد. نهاد‌های مربوط در این سال‌ها در سطح چند پارک و بوستان توان اجرای ممنوعیت سگ گردانی را داشتند که حالا می‌خواهند آن را در سطح عمومی شهر‌ها اجرا کنند؟ با چنین سابقه‌ای شائبه نمایشی و سیاسی بودن این تصمیم بسیار جدی‌تر و پررنگ‌تر می‌شود. اما مهم‌ترین آسیب این تصمیم، به حاشیه راندن روش‌های منطقی و درست کنترل این وضع است. پیام محبی، رئیس بیمارستان دامپزشکی تهران هم به ممنوعیت سگ‌گردانی واکنش نشان داده و گفته است: نمی‌توان هرگونه نگهداری از حیوانات خانگی را یک پدیده غیرمحیط‌زیستی دانست. اینکه یک نفر حیوان خانگی ازجمله سگ داشته باشد، موضوعی است که تقریباً در همه کشور‌ها جا افتاده است و این مشکل شهرداری‌ها و دیگر دستگاه‌های مربوط است که هنوز نتوانسته‌اند در این زمینه، قوانینی وضع و اجرا کنند.

رئیس اداره کنترل حیوانات شهری سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران هم معتقد است: اجرای قانون منع سگ‌گردانی باید دستورالعمل‌های خاص خودش را داشته باشد و پیش از آن، کارشناسی‌های لازم صورت بگیرد.

داوود گودرزی می‌گوید: باید قانون‌گذاری به صورت مشخص انجام و پیش از اعمال قانون، راهکار‌ها دیده شده و کارشناسی شود؛ یعنی اینکه چه کار‌هایی انجام دهیم تا موجب آلودگی نشود. مثلاً در کشور‌های دیگر بابت نگهداری و سگ‌گردانی مالیات پرداخت می‌شود و اگر در کشور این قوانین اجرا شود بسیاری از مشکلات رفع خواهد شد.

منبع: قدس-جواد صبوحی