راه حل جالب آلمان برای مدیریت پسماند‌های پلاستیکی

به گزارش مجله خبری نگار/اقتصاد ایران، پسماند‌های پلاستیکی به یکی از بزرگ‌ترین معضلات زیست‌محیطی جهان تبدیل شده‌اند. از زمان آغاز تولید انبوه پلاستیک در دهه ۱۹۵۰، بیش از ۸ میلیارد تن پلاستیک در سراسر جهان تولید شده است. این مواد به دلیل دوام و مقاومت در برابر تجزیه، به‌طور گسترده‌ای در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ اما همین ویژگی‌ها باعث شده تا پسماند‌های پلاستیکی به تهدیدی جدی برای محیط زیست تبدیل شوند.

پسماند‌های پلاستیکی به یکی از بزرگ‌ترین معضلات زیست‌محیطی جهان تبدیل شده‌اند. از زمان آغاز تولید انبوه پلاستیک در دهه ۱۹۵۰، بیش از ۸ میلیارد تن پلاستیک در سراسر جهان تولید شده است. این مواد به دلیل دوام و مقاومت در برابر تجزیه، به‌طور گسترده‌ای در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ اما همین ویژگی‌ها باعث شده تا پسماند‌های پلاستیکی به تهدیدی جدی برای محیط زیست تبدیل شوند.

تولید و انباشت پسماند‌های پلاستیکی در جهان

بر اساس گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی، سالانه بیش از ۴۰۰ میلیون تن پلاستیک در جهان تولید می‌شود. از این میزان، تنها ۹ درصد بازیافت می‌شود و مابقی به محل‌های دفن زباله، سوزاندن یا رهاسازی در محیط‌های طبیعی اختصاص می‌یابد. این روند منجر به انباشت حدود ۵۷ میلیون تن پسماند پلاستیکی در محیط زیست در هر سال می‌شود که معادل پر کردن پارک مرکزی نیویورک تا ارتفاع ساختمان امپایر استیت است.

پسماند‌های پلاستیکی به‌ویژه در اقیانوس‌ها به مشکلی حاد تبدیل شده‌اند. گزارش‌های سازمان اقیانوس‌شناس ایالات متحده آمریکا نشان می‌دهد که سالانه حداقل ۱۴ میلیون تن پلاستیک وارد اقیانوس‌ها می‌شود که ۸۰ درصد از کل زباله‌های دریایی را تشکیل می‌دهد. این آلودگی تأثیرات مخربی بر حیات دریایی دارد؛ بسیاری از گونه‌های آبزی پلاستیک‌ها را با غذا اشتباه گرفته و می‌بلعند که منجر به مرگ و میر آنها می‌شود.

وضعیت پسماند‌های پلاستیکی در ایران

آماری از سازمان حفاظت محیط زیست نشان می‌دهد که در ایران، سالانه حدود ۴ میلیون و ۳۰۰ تا ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تن محصولات پلاستیکی و پلیمری تولید می‌شود. ۷۵ درصد از این پسماند‌ها بازیافت نشده و به محیط زیست آسیب‌های جدی وارد می‌کنند. این زباله‌ها اغلب به رودخانه‌ها و سواحل شمال کشور وارد شده و باعث تخریب محیط زیست آبی می‌شوند.

با وجود تلاش‌های انجام‌شده برای مدیریت پسماند‌های پلاستیکی، هنوز چالش‌های زیادی در این زمینه وجود دارد. نبود زیرساخت‌های مناسب برای جمع‌آوری و بازیافت، آگاهی پایین عمومی و عدم اجرای قوانین مؤثر از جمله موانع اصلی در این حوزه هستند.

تجربه آلمان در مدیریت پسماند‌های پلاستیکی

آلمان به‌عنوان یکی از پیشروترین کشور‌ها در مدیریت پسماند‌های پلاستیکی شناخته می‌شود. این کشور سیستم «Pfand» یا سپرده‌گذاری را اجرا کرده است که در آن هنگام خرید نوشیدنی در بطری‌های پلاستیکی، شیشه‌ای یا قوطی‌های فلزی، مبلغی به‌عنوان ودیعه از مشتری دریافت می‌شود. این مبلغ زمانی که بطری یا قوطی خالی به مراکز بازیافت یا فروشگاه‌ها بازگردانده شود، به مشتری بازگردانده می‌شود. این سیستم باعث تشویق مردم به بازگرداندن ظروف و کاهش پسماند‌های پلاستیکی شده است.

مرکز‌های بازیافت در آلمان از فناوری‌های پیشرفته‌ای برای جداسازی و بازیافت مواد استفاده می‌کنند که آلودگی را به حداقل می‌رساند و بهره‌وری را افزایش می‌دهد. این کشور همچنین قوانین سخت‌گیرانه‌ای در زمینه تولید و مصرف پلاستیک‌های یک‌بار مصرف دارد و تلاش می‌کند تا با فرهنگ‌سازی و آموزش، مصرف پلاستیک را در جامعه کاهش دهد.

امکان اجرای سیستم‌های مشابه در ایران

در ایران نیز تلاش‌هایی برای مدیریت پسماند‌های پلاستیکی صورت گرفته است. برای مثال، در برخی مناطق، طرح‌هایی اجرا شده که در آن شهروندان با تحویل پسماند‌های خشک مانند پلاستیک، امتیازاتی دریافت می‌کنند. در منطقه ۱۱ تهران، شهروندان با تحویل روزانه ۲ تن زباله خشک، در اجرای طرح «نوماند» مشارکت داشته‌اند.

با این حال، اجرای سیستم‌های مشابه با آلمان در ایران نیازمند زیرساخت‌های مناسب، فرهنگ‌سازی گسترده و حمایت‌های قانونی است. ایجاد مراکز جمع‌آوری و بازیافت مجهز، تعیین مشوق‌های مالی برای شهروندان و تولیدکنندگان، و تدوین قوانین مؤثر می‌تواند به بهبود مدیریت پسماند‌های پلاستیکی در کشور کمک کند.

پسماند پلاستیک نیازمند اقدام فوری

پسماند‌های پلاستیکی تهدیدی جدی برای محیط زیست جهانی و سلامت انسان‌ها محسوب می‌شوند. تجربه کشور‌های موفقی مانند آلمان نشان می‌دهد که با برنامه‌ریزی دقیق، فرهنگ‌سازی و اجرای سیستم‌های تشویقی می‌توان این معضل را مدیریت کرد. در ایران نیز با توجه به تولید بالای پلاستیک و چالش‌های موجود در مدیریت پسماند، نیاز به اقدامات جدی و هماهنگ در سطح ملی احساس می‌شود تا با بهره‌گیری از تجربیات موفق جهانی، گامی مؤثر در جهت کاهش آلودگی پلاستیکی برداشته شود.

تولید و انباشت پسماند‌های پلاستیکی در جهان

بر اساس گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی، سالانه بیش از ۴۰۰ میلیون تن پلاستیک در جهان تولید می‌شود. از این میزان، تنها ۹ درصد بازیافت می‌شود و مابقی به محل‌های دفن زباله، سوزاندن یا رهاسازی در محیط‌های طبیعی اختصاص می‌یابد. این روند منجر به انباشت حدود ۵۷ میلیون تن پسماند پلاستیکی در محیط زیست در هر سال می‌شود که معادل پر کردن پارک مرکزی نیویورک تا ارتفاع ساختمان امپایر استیت است.

پسماند‌های پلاستیکی به‌ویژه در اقیانوس‌ها به مشکلی حاد تبدیل شده‌اند. گزارش‌های سازمان اقیانوس‌شناس ایالات متحده آمریکا نشان می‌دهد که سالانه حداقل ۱۴ میلیون تن پلاستیک وارد اقیانوس‌ها می‌شود که ۸۰ درصد از کل زباله‌های دریایی را تشکیل می‌دهد. این آلودگی تأثیرات مخربی بر حیات دریایی دارد؛ بسیاری از گونه‌های آبزی پلاستیک‌ها را با غذا اشتباه گرفته و می‌بلعند که منجر به مرگ و میر آنها می‌شود.

وضعیت پسماند‌های پلاستیکی در ایران

آماری از سازمان حفاظت محیط زیست نشان می‌دهد که در ایران، سالانه حدود ۴ میلیون و ۳۰۰ تا ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تن محصولات پلاستیکی و پلیمری تولید می‌شود. ۷۵ درصد از این پسماند‌ها بازیافت نشده و به محیط زیست آسیب‌های جدی وارد می‌کنند. این زباله‌ها اغلب به رودخانه‌ها و سواحل شمال کشور وارد شده و باعث تخریب محیط زیست آبی می‌شوند.

با وجود تلاش‌های انجام‌شده برای مدیریت پسماند‌های پلاستیکی، هنوز چالش‌های زیادی در این زمینه وجود دارد. نبود زیرساخت‌های مناسب برای جمع‌آوری و بازیافت، آگاهی پایین عمومی و عدم اجرای قوانین مؤثر از جمله موانع اصلی در این حوزه هستند.

تجربه آلمان در مدیریت پسماند‌های پلاستیکی

آلمان به‌عنوان یکی از پیشروترین کشور‌ها در مدیریت پسماند‌های پلاستیکی شناخته می‌شود. این کشور سیستم «Pfand» یا سپرده‌گذاری را اجرا کرده است که در آن هنگام خرید نوشیدنی در بطری‌های پلاستیکی، شیشه‌ای یا قوطی‌های فلزی، مبلغی به‌عنوان ودیعه از مشتری دریافت می‌شود. این مبلغ زمانی که بطری یا قوطی خالی به مراکز بازیافت یا فروشگاه‌ها بازگردانده شود، به مشتری بازگردانده می‌شود. این سیستم باعث تشویق مردم به بازگرداندن ظروف و کاهش پسماند‌های پلاستیکی شده است.

مرکز‌های بازیافت در آلمان از فناوری‌های پیشرفته‌ای برای جداسازی و بازیافت مواد استفاده می‌کنند که آلودگی را به حداقل می‌رساند و بهره‌وری را افزایش می‌دهد. این کشور همچنین قوانین سخت‌گیرانه‌ای در زمینه تولید و مصرف پلاستیک‌های یک‌بار مصرف دارد و تلاش می‌کند تا با فرهنگ‌سازی و آموزش، مصرف پلاستیک را در جامعه کاهش دهد.

امکان اجرای سیستم‌های مشابه در ایران

در ایران نیز تلاش‌هایی برای مدیریت پسماند‌های پلاستیکی صورت گرفته است. برای مثال، در برخی مناطق، طرح‌هایی اجرا شده که در آن شهروندان با تحویل پسماند‌های خشک مانند پلاستیک، امتیازاتی دریافت می‌کنند. در منطقه ۱۱ تهران، شهروندان با تحویل روزانه ۲ تن زباله خشک، در اجرای طرح «نوماند» مشارکت داشته‌اند.

با این حال، اجرای سیستم‌های مشابه با آلمان در ایران نیازمند زیرساخت‌های مناسب، فرهنگ‌سازی گسترده و حمایت‌های قانونی است. ایجاد مراکز جمع‌آوری و بازیافت مجهز، تعیین مشوق‌های مالی برای شهروندان و تولیدکنندگان، و تدوین قوانین مؤثر می‌تواند به بهبود مدیریت پسماند‌های پلاستیکی در کشور کمک کند.

پسماند پلاستیک نیازمند اقدام فوری

پسماند‌های پلاستیکی تهدیدی جدی برای محیط زیست جهانی و سلامت انسان‌ها محسوب می‌شوند. تجربه کشور‌های موفقی مانند آلمان نشان می‌دهد که با برنامه‌ریزی دقیق، فرهنگ‌سازی و اجرای سیستم‌های تشویقی می‌توان این معضل را مدیریت کرد. در ایران نیز با توجه به تولید بالای پلاستیک و چالش‌های موجود در مدیریت پسماند، نیاز به اقدامات جدی و هماهنگ در سطح ملی احساس می‌شود تا با بهره‌گیری از تجربیات موفق جهانی، گامی مؤثر در جهت کاهش آلودگی پلاستیکی برداشته شود.