مقایسه برق ایران و آلمان؛ پرده‌برداری از مسئله صنعت برق ایران

به گزارش مجله خبری نگار، مصرف برق در تابستان ۱۴۰۳ به رکورد تاریخی ۸۰ هزار مگاوات بسیار نزدیک شد و نصاب اوج‌بار نسبت به رکورد سال گذشته بیشتر از ۵۰ بار شکسته شد. مرداد و ۱۴۰۳ سخت‌ترین سال‌های صنعت برق از ابتدای ورود الکتریسیته به ایران بود و نیروگاه‌های برای تأمین نهایت انرژی بسیار تحت فشار قرار گرفتند.

اما اوج بار ثبت شده مصرف برق در ایران از کشور نظیر آلمان با اقتصادی ۱۰ برابر بزرگ‌تر از کشور نیز پیشی گرفت. اوج بار ثبت شده در کشور آلمان در به‌روزترین آمار ۷۸.۷ هزار مگاوات ساعت بود، اما ایران رکورد ۷۹.۹ هزار مگاوات ساعت را به ثبت رساند.

این در حالی است که حداقل اوج بار ثبت شده در ایران حدود ۴۶.۴ هزار مگاوات ساعت است، اما حداقل اوج بار ثبت شده در آلمان به ۶۶.۱ هزار مگاوات ساعت می‌رسد. به عبارت بهتر دامنه نوسان اوج بار در آلمان عددی معادل ۱۲.۶ هزار مگاوات است که نسبت به اوج بار ثبت شده ۱۶ درصد دانه نوسان از خود نشان می‌دهد. اما در ایران دامنه نوسان اوج بار به ۳۳.۵ هزار مگاوات رسیده و دامنه نوسان نسبت به اوج بار ۴۲ درصد است.

جمع‌بندی همه گزاره‌های فوق در یک جمله می‌شود اینکه آلمانی‌ها برای تأمین انرژی برق مورد نیاز خود نمودار اوج‌بار خطی از خود بر جای می‌گذارند، اما در ایران نمودار با یک قله مواجه است که تفاوت زیادی با مصرف در سایر فصول سال دارد.

مهم‌ترین دلیل ثبت قله مصرف برق که عموماً در فصل تابستان رقم می‌خورد بار وسایل سرمایشی است. در این راستا مصطفی رجبی مشهدی، مدیرعامل توانیر در گفتگو با خبرنگار فارس می‌گوید که «وسایل سرمایشی نزدیک به ۳۰ هزار مگاوات از مصرف برق در تابستان را به خود اختصاص می‌دهند و همین مسئله سبب شده تا شبکه تحت فشار شدید قرار گیرد.» 
سیما غفاری یک کارشناس انرژی معتقد است که ارزش پایین انرژی در ایران سبب شده تا برای ایجاد رفاه کاذب یعنی صرفاً خنک‌کردن فضای منزل با حداکثر توان، فشار زیادی به شبکه برق کشور وارد شود.

وی افزود: من به این رفاه کاذب می‌گویم، زیرا برق عاملی برای تأمین انرژی تولید است، اما وقتی این کالا باارزش واقعی خود عرضه نمی‌شود، شاهد این خواهیم بود که به جای تامین مالی تولید، افزایش درآمد سرانه و رسیدن به یک اقتصاد پویا، صرفاً از این کالای راهبردی برای سرمایش منزل استفاده می‌کنیم.

به گزارش مجله خبری نگار، صنعت برق مسائل مهمی دارد که شناخت آن مهم‌ترین قدم حل است. صرف محدودکردن مسائل برق به ناترازی و سپس تجویز الگوی نیروگاه‌سازی نمی‌تواند مشکل انرژی ایران را حل کند. البته قطعاً نیروگاه‌سازی جزء مهمی از پاسخ به مسئله برق است، اما همه آن نیست.

واکاوی این مسئله که چرا آلمان با اقتصادی ۱۰ برابر بزرگ‌تر از ایران یک اوج بار نسبتاً خطی را پشت سر می‌گذارد در نحوه بهره‌برداری از ظرفیت صنعت برق نهفته است. در آلمان توزیع انرژِی و ایجاد تناسب بین عرضه و تقاضا از طریق سازوکار بازار بر خط انجام می‌پذیرد و قیمت برق نیز نوسانات قابل‌توجهی دارد.

سپردن برق به بازار سبب شده تا مصرف‌کنندگان هزینه انرژی را به‌عنوان یک عامل تولید ببینید و در زمانی حداکثر تولید را داشته باشند که قیمت برق حداقل است. همین مسئله سبب می‌شود تا انرژی در این کشور به‌صورت یک‌نواختی مصرف شود، اما جای خالی سازوکار بازار برق در ایران سبب شده تا هم مردم و هم صنایع از انرژی تلقی ارزان‌بودن و بی‌نهایت بودن داشته باشند و آن را در عامل‌های هزینه‌ای خود درج نکنند.

معنای دیگر این حرف این است که تفاوتی ندارد یک کارخانه سیمان ظهر روز کاری در نیمه مرداد کار کند یا نیمه‌شب. در هر دو حالت هزینه ثابتی برای انرژی می‌پردازد و برای کاهش هزینه نیروی انسانی نیز تمایل به کار در اوج روز دارد.

در این شرایط است که اوج بار رکورد می‌شکند و پدیده‌ای تحت عنوان ناترازی برق شکل می‌گیرد.