به گزارش مجله خبری نگار،تقریباً هر شش دقیقه یک نفر در اثر لخته شدن خون جان خود را از دست میدهد. اما همه لختههای خون یکسان ایجاد نمیشوند. لختههای خون میتوانند از علائم خفیف و قابل بهبود تا کشنده متغیر باشند.
در حالی که خطر کلی برای داشتن لخته خون نسبتاً کم است، اما ممکن است اتفاق بیفتد. در این مطلب آنچه باید در مورد لخته شدن خون و علائم آن بدانید، آورده شده است.
خون معمولاً در حالت مایع است، اما لخته خون یک توده ژل مانند خون است که در فرآیندی به نام انعقاد تشکیل میشود. لخته به طور طبیعی در موقعیتهای خاص، مانند زمانی که دچار جراحت یا بریدگی میشوید، تشکیل میشود تا به مسدود کردن رگ خونی آسیبدیده و توقف خونریزی کمک کند.
لختههای خون میتوانند بدون دلیل موجه در داخل بدن شما ایجاد شوند و رگهای خونی را مسدود کنند. لخته خون میتواند آزاد شود و از یک قسمت بدن حرکت کند. آنها میتوانند به مناطق مهم بدن مانند ریه ها، مغز یا قلب سفر کنند و باعث عوارض جدی و گاهی کشنده شوند.
لختههای خون بسیار خطرناک هستند، زیرا میتوانند جریان خون به اندامهای حیاتی بدن را مختل یا مسدود کنند. اندامهای حیاتی ما مانند مغز، ریه و قلب برای فعالیت به اکسیژن نیاز دارند و بدون اکسیژن سلولهای مغز پس از چهار دقیقه شروع به مرگ میکنند و با گذشت زمان باعث آسیب دائمی به اندامها و عملکرد آنها میشود.
برای اینکه خون به تمام قسمتهای بدن شما یعنی از بالای سر تا نوک انگشتان پا برسد، شما یک سیستم گردش خون دارید که از رگهای خونی به نام رگها و شریانها تشکیل شده است. شریانها خون غنی از اکسیژن را از قلب به سایر قسمتهای بدن میبرند. وریدها، خون فاقد اکسیژن را به قلب برمیگردانند تا اکسیژن مجدد دریافت کنند.
لختههای خون را میتوان بر اساس حرکتشان دستهبندی کرد، چه متحرک باشند یا خیر. لختهای که در شریان یا سیاهرگ ایجاد میشود، ترومبوز نامیده میشود. لختهای که جدا میشود و به قسمت دیگری از بدن میرود، آمبولی نامیده میشود.
از آنجایی که دو نوع رگ، خون را در سراسر بدن شما حمل میکنند، دو نوع لخته خون نیز وجود دارد: لختههای شریانی که در شریانها ایجاد میشوند و لختههای وریدی که در سیاهرگها تشکیل میشوند.
لخته شریانی
لخته زمانی آمبولی شریانی نامیده میشود که در یک سرخرگ ایجاد میشود و به جای دیگری معمولاً به سر، قلب، پاها میرود و جریان خون را به سایر قسمتهای بدن قطع میکند. علائم بسته به اندازه لخته و اینکه چقدر جریان خون را مسدود میکند، به سرعت یا آهسته ظاهر میشوند، یا ممکن است اصلاً علائمی نداشته باشید.
علائم لخته شریانی یا آمبولی در پاها یا بازوها عبارتند از:
دست یا پای سرد
کاهش یا عدم وجود نبض در بازو یا پا
عدم تحرک در بازو یا پا
بی حسی و گزگز در بازو یا پا
درد در ناحیه آسیب دیده
رنگ کم رنگ دست یا پا
ضعف دست یا پا
اگر جریان خون شریانی برای مدت طولانی تری مسدود شود، علائم دیگری نیز ظاهر میشوند که عبارتند از:
تاول روی پوست نزدیک شریان آسیب دیده
ریزش پوست
فرسایش پوست (زخم)
مرگ بافت یا نکروز
اگر لخته شریانی در اندامی رخ دهد، علائم به اندام آسیب دیده بستگی دارد. لخته شریانی در مغز میتواند منجر به سکته شود و لختهای که در قلب ایجاد میشود میتواند منجر به حمله قلبی شود. همچنین لختههای شریانی میتوانند در کلیهها، رودهها و حتی چشمها ظاهر شوند اگرچه این موارد نادر هستند. به طور کلی علائم لخته شدن شریانی در یک عضو عبارتند از:
درد در آن قسمت از بدن
کاهش موقت عملکرد اندام
لخته وریدی
یک لخته وریدی در ورید ایجاد میشود و میتواند در طول زمان ایجاد شود. جدیترین شکل لخته وریدی، ترومبوز ورید عمقی (DVT) است که وضعیتی است که زمانی اتفاق میافتد که یک لخته خون در ورید عمقی شکل میگیرد؛ برخلاف وریدهای سطحیتر که به سطح بدن نزدیکتر هستند. این لختهها معمولاً در ساق پا، ران یا لگن ایجاد میشوند، اما میتوانند در بازو نیز ایجاد شوند.
جدیترین عارضه ترومبوز ورید عمقی زمانی اتفاق میافتد که بخشی از لخته پاره میشود و از طریق جریان خون به ریهها میرود. در آنجا، میتواند باعث انسدادی به نام آمبولی ریه (PE) شود، جریان خون به ریهها را متوقف کند و منجر به مرگ شود. با این حال، ترومبوز ورید عمقی منجر به حمله قلبی یا سکته نمیشود.
علائم ترومبوز ورید عمقی میتواند شامل موارد زیر باشد:
درد
قرمزی پوست
تورم
نرمی
علائم آمبولی ریه میتواند شامل موارد زیر باشد:
درد یا ناراحتی قفسه سینه که معمولاً با نفس عمیق یا سرفه بدتر میشود
سرفه خونی
دشواری در تنفس
ضربان قلب سریعتر از حد طبیعی یا نامنظم
فشار خون بسیار پایین، سبکی سر، یا غش
ترومبوز سینوس ورید مغزی (CVST) یک لخته وریدی است که در سینوسهای وریدی مغز تشکیل میشود.
علائم ترومبوز سینوس ورید مغزی میتواند شامل موارد زیر باشد:
تاری دید
کما
غش یا از دست دادن هوشیاری
سردرد
از دست دادن کنترل بر حرکت در بخشی از بدن
تشنج
چه کسانی در معرض خطر لخته شدن خون هستند؟
همه افراد در معرض خطر لخته شدن خون هستند. این مشکل میتواند برای همه نژادها و جنسیتها در هر سنی اتفاق بیفتد. برخی عوامل، خطر لخته شدن خون را افزایش میدهند که عبارتند از:
بی حرکت بودن
سرطان و درمان سرطان
سابقه خانوادگی
هورمون درمانی حاوی استروژن
بستری شدن در بیمارستان
جراحت یا تروما
بیماریهای طولانی مدت مانند دیابت
سن زیاد
اضافه وزن یا چاقی
دوران بارداری و بعد از زایمان
سیگار یا ویپ کشیدن
عمل جراحی
چگونه ریسک خود را کاهش دهیم؟
دانستن خطر و علائم بهترین راه برای محافظت از خود است، بنابراین در صورت مشکوک شدن به لخته شدن خون میتوانید در اسرع وقت از یک پزشک کمک بگیرید. لخته شدن خون قابل پیشگیری و درمان است. اگر در معرض خطر لخته شدن خون هستید، به پزشک اطلاع دهید.
چند راه ساده برای جلوگیری از لخته شدن خون عبارتند از:
آب کافی بخورید
سیگار یا ویپ نکشید
اگر برای مدت طولانی نشسته اید، از جای خود بلند شوید و پاهای خود را حرکت دهید
اگر در معرض خطر لخته شدن خون هستید، جوراب فشاری بپوشید
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائم لخته خون را دارید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. شما باید معاینه شوید. زمان را با تماس با پزشک خود و منتظر ماندن هدر ندهید. به جای آن، فورا به یک مرکز مراقبتهای فوری، مطب پزشک یا اورژانس مراجعه کنید.
زمان در هنگام لخته شدن خون اهمیت دارد. سلولها پس از چهار دقیقه عدم گردش خون شروع به از بین رفتن میکنند. به همین دلیل است که وقتی فردی دچار سکته میشود، در صورت شناسایی و درمان سریع لخته، احتمال آسیب به مغز را میتوان به حداقل رساند یا از بین برد.