نابودی برجام برای اروپا تصمیم سختی است

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: روز پنجشنبه سه کشور انگلیس، آلمان و فرانسه به اتحادیه اروپا اعلام کردند که خواستار حفظ تحریم‌های موشک‌های بالستیک علیه ایران هستند. بهانه این کشور‌ها برای عدم لغو تحریم‌های تسلیحاتی کشورمان این ادعا بود که ایران و روسیه قطعنامه ۲۲۳۱ را در خرید و فروش پهپاد‌های ایرانی و احتمالاً موشک‌های بالستیک در رابطه با جنگ اوکراین نقض کرده‌اند. هرچند مقامات ایران بار‌ها اعلام کرده‌اند که هیچ سلاحی را برای هیچ کدام از طرفین جنگ صادر نکرده، اما اروپایی‌ها، همچنان ادعای خود را دنبال می‌کنند. عابد اکبری کارشناس مسائل اروپا در همین رابطه به «ایران» گفت: پذیرش شکست برجام یا فعال کردن فرایندی که به نابودی برجام بینجامد برای اروپا تصمیمی بسیار سخت تلقی می‌شود. مشروح این گفتگو را در ادامه بخوانید:

ادعای جدید تروئیکای اروپایی را چطور ارزیابی می‌کنید؟

در متن برجام، بندی درج شده بود مبنی بر اینکه در پنج سالگی این توافق، تحریم‌های تسلیحاتی متعارف ایران برداشته شود. سال ۲۰۲۰ پنج سالگی برجام به پایان رسید، اما در همان موقع، اعضا یک بازه زمانی سه ساله را به ادامه تحریم‌های تسلیحاتی ایران اضافه کردند. حرف آنان این بود که تحریم‌های تسلیحاتی ایران را در سال ۲۰۲۳ یعنی با سه سال تأخیر، برمی‌دارند که این وعده در ۲۷ مهر ماه امسال به پایان می‌رسد. هرچند در آن سال مقرر شده بود که این کشور‌ها در سال ۲۰۲۳ این تحریم‌ها را بردارند، اما در بیانیه اخیر کشور‌های اروپایی، آنان به این مسأله اشاره می‌کنند که ما در پایان هشت سالگی برجام و موعدی که برای پایان تحریم‌های تسلیحاتی ایران در نظر گرفته شده بود، نمی‌خواهیم تحریم‌های تسلیحاتی متعارف ایران را حذف کنیم. توجیه آنان هم این بوده که جمهوری اسلامی ایران به تعهدات خود در برجام عمل نمی‌کند و به توافقاتی هم که با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داشته است، متعهد نیست.

اما این به تعبیر آن‌ها «بی تعهدی» ایران، نوعی بی‌تعهدی از جانب غرب در قبال برجام بوده وگرنه گزارش‌های آژانس در مورد فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی گویای تعهد کامل ایران بوده است. نکته مهمی که در اینجا باید به آن اشاره کرد این است که اروپایی‌ها ادعا کرده‌اند که «برخی» از تعهدات برجامی را اجرا نخواهند کرد. اما به نظر می‌رسد نویسنده بیانیه مشترک سه کشور اروپایی آشنایی زیادی با ادبیات نداشته و به جای این عبارت که اروپایی‌ها «هیچ‌کدام» از تعهدات برجامی در قبال ایران را انجام نداده‌اند، نوشته است که «برخی» تعهدات برجامی را انجام نخواهند داد.

به هرحال، هرگونه ابقای تحریم موشکی از سوی اروپا، محروم کردن ایران از مزایای توافق هسته‌ای در شرایطی‌که تهران مفاد این توافق را نه‌تن‌ها نقض نکرده، بلکه ابتدا این امریکا بوده که از توافق خارج شده، بدان معنا است که اروپا در سیاست خارجی خود هیچ استقلالی از واشنگتن ندارد.

نسبت این اقدام اروپا با ادعا‌های قبلی شان درباره اعمال مکانیسم ماشه را چطور ارزیابی می‌کنید؟

«برجام» برای اروپایی که طی دهه گذشته هر روز به سمت تکثر بیشتر به پیش می‌رود، موضوعی همگرا کننده بوده و از نظر سیاسی برای آن‌ها اهمیت زیادی داشته و دارد. به همین دلیل پذیرش شکست برجام یا فعال کردن فرایندی که به نابودی برجام بینجامد برای اروپا تصمیمی بسیار سخت تلقی می‌شود. امتناع اروپا از فعال‌سازی مکانیسم ماشه، به معنای تضعیف تهدید‌های مطرح‌شده طی ماه‌های گذشته توسط سه کشور اروپایی به ایران بود که در آن تصریح شده بود کشور‌های اروپایی در صورت غنی‌سازی در سطح تسلیحاتی توسط ایران، این مکانیسم را کلید خواهند زد، اما مشخصاً قصد کشور‌های اروپایی حداقل در کوتاه مدت کلید زدن این مکانیسم نیست و کشور‌های اروپایی قصد حرکت در این مسیر را ندارند.

با این حال، هر گونه اقدام از سوی کشور‌های اروپایی در خصوص حفظ تحریم‌های موشکی (حتی بدون کلید زدن مکانیسم ماشه) نقض قطعنامه ۲۲۳۱ تلقی خواهد شد و به معنای تداوم سیاست کشور‌های غربی در حفظ فشار بر ایران از طریق برجام خواهد بود. هدف از این سیاست که از ابتدای اجرایی شدن برجام توسط کشور‌های غربی پیگیری شده، جلوگیری از نابودی توافق از یک سو و در عین حال مسدود کردن مسیر‌های برخورداری تهران از مزایای آن، از سوی دیگر بوده است.

واکنش احتمالی ایران به این تصمیم اروپا چه خواهد بود؟

این اقدام اثری بر مناسبات تسلیحاتی جمهوری اسلامی ایران ندارد، چرا که ما با اروپا سال هاست مراودات تسلیحاتی نداریم. همچنین با امریکا هم در این حوزه مراوده‌ای نداریم. اینکه آنان تحریم‌های تسلیحاتی ایران را بردارند یا برندارند، بر امکانات و تجهیزات تسلیحاتی ما که قریب به اتفاق آن‌ها ساخت داخل است، هیچ تأثیری ندارند. اروپا سال هاست این تحریم‌ها را علیه ایران وضع کرده، اما به غیر از پیشرفت تسلیحاتی اتفاق دیگری برای جمهوری اسلامی ایران رخ نداده است. این سطح از بازدارندگی که در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران در حوزه دفاعی به آن دست پیدا کرده، جزو موفقیت‌های کشورمان است و این اقدامات غربی‌ها فقط به مصمم‌تر شدن ایران در مسیری که در پیش گرفته، خواهد انجامید. البته ناگفته نماند که نشانه گرفتن توان دفاعی یک بازیگر، قاعدتاً خط قرمز هر بازیگری در روابط بین‌المللی است و نمی‌توان سکوت و مماشات با غرب را از سوی ایران انتظار داشت.