صندوق ملی محیط زیست مسئول اجرای طرح طبیعت گردی جزیره خزر

به گزارش مجله خبری نگار/ایران-زهرا کشوری: معاون گردشگری کشور یک سال و نیم پس از طرح برنامه طبیعت‌گردی آشوراده در کمیته ملی طبیعت‌گردی، از تأیید این طرح منطبق با معیار‌های محیط‌زیستی خبر می‌دهد. به گفته «علی اصغر شالبافیان» در این طرح اقامت شبانه در ۲۲ هکتار جزیره آشوراده در میانکاله حذف شده و ساخت و ساز‌های سنگین از جمله هتل‌سازی و مجتمع‌های اقامتی به بندر ترکمن انتقال یافت. این همان چیزی بود که فعالان حوزه محیط زیست و منابع طبیعی کشور در بیش از دو دهه گذشته به دنبال آن بودند. شالبافیان می‌گوید: «طرح طبیعت‌گردی جزیره آشوراده و نحوه تعامل استان با دغدغه‌های محیط‌زیستی می‌تواند الگویی برای سایر مناطق کشور باشد و همین تعامل یادگیری متقابل را ایجاد خواهد کرد.» فعالان محیط زیست و منابع طبیعی کشور نیز امیدوارند این طرح در مرحله اجرا منطبق با آنچه در این کمیته تصمیم گرفته شد، انجام شود تا بتواند به عنوان الگوی مسیر توسعه پایدار را تعریف کند. حسن اکبری، معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست از واگذاری اجرای طرح طبیعت‌گردی آشوراده به صندوق ملی محیط زیست خبر می‌دهد و علت این واگذاری را نظارت بیشتر سازمان حفاظت محیط زیست روی فعالیت‌های صندوق و جلوگیری از تملک احتمالی اراضی عنوان می‌کند.

سرانجام یک دلنگرانی ۲۵ ساله

۲۵ سال طول کشید تا چنین اجماعی بین سه دستگاه دولتی پیش بیاید. در تمام دو دهه گذشته هر زمان خبر تأیید طرح طبیعت‌گردی آشوراده از دل جلسات بیرون می‌آمد، به واکنش تند فعالان حوزه محیط زیست می‌انجامید. آن‌ها در کارزار‌های مختلف، جلوی طرح‌های مختلف ایستادند. اعتراض‌ها تا جایی پیش رفت که سازمان حفاظت محیط زیست در نامه‌ای به شورای عالی شهرسازی و معماری خواستار خروج آشوراده از طرح گردشگری شد و این شورا نیز بر اساس مصوبه سال ۹۴ که هرگونه بارگذاری سنگین را در مناطق چهارگانه ممنوع دانسته، در نامه‌ای دیگر خواستار پایان یافتن برنامه طرح گردشگری در تنها جزیره دریای خزر شد؛ طرحی که اسم آن هم از گردشگری به طبیعت‌گردی تغییر یافت.

به گفته حسن اکبری، معاون محیط زیست در طرحی که چند سال پیش به امضا رسیده بود مجوز بارگذاری سنگین در زون ۲۲ هکتاری آشوراده دیده شده بود. او می‌گوید: «در جلسه کمیته ملی طبیعت گردی طرح ارزیابی اصلاح شد و بارگذاری‌های سنگین به خارج از محدوده پناهگاه حیات وحش آشوراده و به بندر ترکمن انتقال یافت.» بر اساس این توافق در زون تفرجگاهی تنها سازه‌های سبک سازه‌ها به صورت سبک و با کاربری تفریحی، پذیرایی، فضای سبز، برپایی غرفه صنایع‌دستی و گردشگری و ارائه خدمات عمومی قابلیت اجرایی دارد.

او درباره دلنگرانی فعالان محیط زیست که احتمال می‌دهند ممکن است طرح در مرحله اجرا معیار‌های محیط زیست را در نظر نگیرد هم می‌گوید: «این بار نظارت و نوع قرارداد طوری بسته می‌شود که مشکلات قبلی پیش نیاید. همچنین سرمایه‌گذار از تمام فیلتر‌های مورد نیاز رد می‌شود تا با کیفیت مناسب تمام مسائل محیط زیست حفظ شود.»

او به این سؤال که با توجه به توان اکولوژیکی آشوراده تعداد گردشگران مجاز مشخص شده‌اند یا خیر؟ پاسخ مثبت می‌دهد، اما عددی را اعلام نمی‌کند و می‌گوید: «بله در طرح ارزیابی هم دیده شده است که چه تعداد گردشگر هر بار می‌توانند وارد منطقه شوند.»

او فصل تابستان را فصل کم مسافر آشوراده می‌داند و می‌گوید: «باید ورود گردشگر در فصل مسافر مدیریت شود.» اکبری تأیید می‌کند که گردشگران نمی‌توانند در همه جای جزیره رفت و آمد کنند و تنها برخی نقاط با مدیریت و نظارت قابل دیدن است.

انتخاب سرمایه‌گذار

اکبری احتمال می‌دهد که سرمایه‌گذاری طرح طبیعت‌گردی آشوراده به صندوق ملی محیط زیست برسد. او اعتقاد دارد این انتخاب با توجه به نگاه صندوق و نظارتی که سازمان حفاظت محیط زیست روی صندوق دارد می‌تواند از دلنگرانی‌هایی که دیگر سرمایه‌گذاران می‌توانند به‌وجود بیاورند، جلوگیری کند.

او از تأکید سازمان حفاظت محیط زیست روی انتخاب صندوق ملی محیط زیست خبر می‌دهد و می‌گوید: «به دلیل وابستگی و ارتباط نزدیک صندوق به سازمان حفاظت محیط زیست و همچنین حساسیت‌های ویژه اکوسیستم جزیره، نظارت برای ما روی آن راحت‌تر است؛ بنابراین تا حدودی خیال ما از سرمایه‌گذاری در آشوراده راحت‌تر است و بحث تصرف اراضی پیش نمی‌آید.»

اکبری در پاسخ به این سؤال که آیا صندوق ملی محیط زیست، اجازه دارد در طرح طبیعت‌گردی آشوراده سرمایه‌گذاری کند، می‌گوید: «بله این صندوق طبق قانون می‌تواند در قالب شرکت پروژه این طرح را اجرایی کند.»

او به دلنگرانی فعالان محیط زیست اشاره کرده و اعتقاد دارد که این انتخاب از تصرف اراضی و ایجاد مالکیت به دنبال ساخت و ساز مجری و سرمایه‌گذاری جلوگیری می‌کند. از سوی دیگر با توجه به ارتباط مداوم با کارشناسان محیط زیست برنامه بر اساس معیار‌های محیط زیست انجام می‌گیرد.

اکبری در پاسخ به این پرسش که طرح طبیعت‌گردی آشوراده تا چند سال به صندوق ملی محیط زیست واگذار می‌شود هم می‌گوید: «جزئیات طرح در بخش اقتصادی خاطرم نیست که ۱۰ ساله بود یا بیشتر، اما معمولاً افق را بر اساس توجیه اقتصادی در نظر می‌گیرند.»

او به مطالعات اقتصادی و اجتماعی طرح اشاره می‌کند و می‌گوید: «مجموعه میانکاله یک تالاب و پناهگاه بزرگ است که بخش کوچکی از آن شامل جزیره آشوراده می‌شود. بخشی از جزیره که نزدیک به بندر ترکمن است زون تفرج گسترده ما است که گردشگری در داخل آن اتفاق می‌افتد. طرح طبیعت‌گردی به معنای آن نیست که گردشگران به همه بخش‌های جزیره و میانکاله دسترسی پیدا می‌کنند.»

او تأکید می‌کند گردشگر خارج از بافت روستای آشوراده نمی‌تواند در جزیره اقامت داشته باشد.

چاره چیست؟

او طرح طبیعت‌گردی آشوراده را آغاز برنامه‌ای می‌داند که می‌تواند برای جوامع محلی داخل مناطق چهارگانه ایجاد اشتغال کند؛ از سوی دیگر بار را از روی دوش منابع طبیعی، مراتع و محیط زیست بردارد.

اکبری برداشت بی‌رویه از گیاهان دارویی، وجود دام مازاد، کشت زیراشکوب در جنگل‌های کشور و شکار را از جمله مشکلاتی می‌داند که به شکنندگی اکوسیستم کشور منجر شده و طرح‌های توسعه پایدار مثل طرح طبیعت‌گردی آشوراده می‌تواند آغاز یک گردشگری توسعه پایدار با هدف حفاظت از محیط زیست، منابع طبیعی و جامعه محلی باشد. او می‌گوید: «جوامع روستایی درآمد بسیار کمی دارند و وابستگی آن‌ها به طبیعت بسیار است. همین امر به فشار بیش از حد به منابع طبیعی و محیط زیست منجر می‌شود. این طرح‌ها به دنبال کاهش فشار به محیط زیست است.»