کارشناس ایتالیایی: وضعیت تولید علم در ایران پس از انقلاب در مرحله پیشرفته‌ای قرار دارد

به گزارش مجله خبری نگار، «جیانکارلو الیا والوری» در یادداشتی تحلیلی که در شماری از رسانه‌های ایتالیایی از جمله فورمیکه و ایل‌جورناله منتشر شد، نوشت: در دنیای امروز، علم و فناوری هر روز در حال پیشرفت هستند، اما برای ایفای نقش در این تحول بر اساس خط مشی کشور ایران، برای رسیدن از واقعیت‌های موجود به آنچه باید انجام شود، به دید و مسیر درست نیاز است.

وی با بیان اینکه «رابطه علم و فناوری یک رابطه دو طرفه است»، افزود: روشن است که اگر علم و تولید علم نباشد، پیشرفت رشته‌های دیگر امکان پذیر نخواهد بود و بدون پیشرفت تکنولوژی حتی علم نیز پیشرفت نمی‌کند. از سوی دیگر وجود فناوری و صنعت پیشرفته لزوما به معنای پیشرفت نیست. بطوری که ورود فناوری‌هایی که در ایران بومی نشده‌اند آن کشور را به مصرف کننده صرف فناوری تبدیل می‌کند بنابراین پیشرفت و توسعه مستلزم تشکیل اکوسیستم علم، فناوری و برنامه ریزی است. این سه عامل در کنار هم باعث پیشرفت کلی جامعه می‌شوند.

این کارشناس ایتالیایی ادامه داد: وضعیت تولید علم در ایران پس از انقلاب اسلامی در مرحله پیشرفته‌ای قرار دارد. تولید علم معیاری است که نشان میدهد کشوری در حال پیشرفت است یا خیر. به همین دلیل نظارت مستمر بر وضعیت تولید علم نشان دهنده وضعیت سلامت پیشرفت کل جامعه است و با مشاهده میزان پیشرفت علمی می‌توان دریافت که سیاست‌های سال‌های اخیر ایران تا چه اندازه نتیجه داده است.

وی با بیان اینکه «میزان بازده علمی کشور را می‌توان از طریق منابع معتبر مختلف تائید کرد»، توضیح داد: ساینس متریکز - که به تحلیل وضعیت علمی کشور‌های جهان می‌پردازد، نرخ رشد علمی ایران را بالاتر از میانگین سرعت تولید علمی جهانی اعلام کرد. این داده‌ها در مقیاس جهانی، جمهوری اسلامی ایران را به سریع‌ترین کشور در حال رشد علمی و فناوری تبدیل می‌کند.

«جیانکارلو الیا والوری» نوشت: سایت و پلتفرم معتبر اطلاعات پژوهشی Web of Science نیز در بررسی آماری خود از وضعیت علمی کشور‌ها نتایج جالبی ارائه می‌کند. بر اساس اطلاعات این وب سایت در ایران مقالات منتشر شده توسط دانشمندان و محققان ایرانی در سال ۲۰۱۷ تعداد ۵۵ هزار و ۵۰۹ مقاله است که افزایش بسیار چشمگیری را نشان می‌دهد و این رشد فزاینده جمهوری اسلامی ایران را در میان شانزده کشور برتر پژوهش و تولید علم قرار می‌دهد.

وب سایت Insights در داده‌های خود، انتشارات علمی از کشور‌های مختلف در بیش از ۲۵۰ حوزه موضوعی منتشر کرده است. آمار ۱۰ رشته برتر علمی کشور نشان می‌دهد که رشته‌های مهندسی، برق و الکترونیک بیشترین جذابیت را برای پژوهشگران ایرانی دارند، در سال ۲۰۲۲ تعداد ۲۳ هزار و ۳۴۴ مقاله علمی کشور در این زمینه‌ها منتشر شده است که نسبت به سال ۱۹۷۸ که تعداد ۶۶۹ مقاله منتشر شد روند افزایشی داشته است. بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط اسکوپوس، ایران ۷۸ هزار و ۲۲۵ مقاله علمی منتشر کرده است. در نتیجه ایران برای چهارمین سال متوالی از نظر انتشار مقالات علمی در رتبه پانزدهم جهان قرار دارد. در مجموع ۳ میلیون و ۹۵۰ هزار و ۳۰۵ اثر در اسکوپوس نمایه شده است. جمهوری خلق چین با یک میلیون و ۱۶ هزار و ۳۱۱ اثر، منبع حدود ۲۵ درصد از انتشارات علمی جهان است و از این نظر رتبه اول را به خود اختصاص داده است. آمریکا، هند، انگلیس و آلمان نیز در رده‌های دوم تا پنجم قرار دارند.

وی در ادامه نوشت:، اما بیایید به ایران برگردیم. این رشد سریع ایران نتیجه سیاست‌های کلی دولت برای پیشبرد علم در کشور است؛ چیزی که در زمان شاه وجود نداشت. با گذشت سال‌ها از انقلاب اسلامی گام بلندی در جهت خودمختاری نهاد‌های مختلف کشور از جمله دانشگاه‌ها برداشته شده است. افزایش تعداد و ارتقای سطح کیفی دانشگاه‌ها یکی از اصلی‌ترین اقداماتی بود که از نیمه اول دهه ۱۹۸۰ اجرا شد. جبران عقب ماندگی در این بخش یکی از مهم‌ترین اهدافی بود که باید جبران می‌شد تا امکان پیشرفت کشور فراهم شود که در سال‌های اخیر خود را نشان می‌دهد.

این کارشناس ایتالیایی افزود: پس از تحولات ساختاری همان سال‌های اول در رابطه با شکل حکومت و نظام سیاسی، تحولاتی در نظام علمی کشور به وجود آمد و موضوع بعدی توجه به تولید واقعی علم و نه صرفا ارتقاء آموزش و پرورش بود.

وی افزود: کلید آغاز حرکت علمی کشور را می‌توان اظهارات مسئولان سیاسی ایران بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۱ در دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی تکنیک تهران) و موضوع تولید دانست. در جریان آن، برای نخستین بار از دانشگاهیان خواسته شد تا سرمایه دولتی را در جستجوی دانشمندان جدید جهت تولید نوآوری و نرم افزار جهت استقلال از کشور‌های پیشرفته سرمایه گذاری کنند.

«جیانکارلو الیا والوری» ادامه داد: امروز ایران از دانشگاه‌ها انتظار دارد که تولید علم و فناوری را ادامه دهند و نرم افزار‌های جامع و رقابتی در سطح جهانی ارائه دهند تا دانشجویان و دانش پژوهان بتوانند با آموزش‌های علمی خود به اجزای سازنده واقعی یک جامعه تبدیل شوند.

به نوشته این کارشناس ایتالیایی، ایران از سال ۲۰۰۱ به بعد حرکت علمی عظیمی را آغاز کرده است. وی ادامه داد: در سال ۲۰۰۳ گنجاندن علم در سازوکار‌ها و برنامه‌های اجرایی کشور و همچنین پیوند صنعت و دانشگاه به همراه روند مثبت تولید علم و تولید نرم افزار ضروری تشخیص داده شد. بدین ترتیب علم نیز به همراه تولید نقطه آغازی مهم برای توسعه صنعتی کشور بود.

وی افزود: تاکید بر تولید علم، ایران را از نظر بازده علمی در رتبه شانزدهم جهان قرار داده و حدود ۲ درصد از تولید علمی جهان را به خود اختصاص داده است، در حالی که ایران کمی بیش از یک درصد جمعیت جهان را شامل می‌شود.

این کارشناس ایتالیایی عنوان کرد: تقویت جریان علمی کنونی کشور و جهت دهی آن به سمت حل مشکلات و نیاز‌ها در کنار تربیت نیروی انسانی، دانش پژوهان جوان و اساتید مستعد منجر به تاسیس موسسه "بنیاد ملی نخبگان ایران" شد که یک سازمان دولتی است که هدف اصلی آن شناخت، سازماندهی و حمایت از استعداد‌های نخبه ملی ایران است. اعضای این بنیاد شامل همه افرادی است که توانایی‌های فکری، استعداد تحصیلی، خلاقیت و استعداد‌های هنری فوق العاده بالایی از خود نشان می‌دهند، به ویژه دانشمندان و محققان بسیار معتبر که به پیشرفت علم جهانی کمک می‌کنند. بنیاد ملی نخبگان ایران یک سازمان دولتی متشکل از اعضای دارای سابقه علمی و اجرایی قابل توجه است. ماموریت اصلی آن حفظ و پرورش منابع انسانی نخبه است، از سوی دولت حمایت می‌شود و پیشرفت کشور را می‌سنجد.

وی ادامه داد: در سال‌های اولیه توسعه علمی کشور، بر لزوم وجود نهادی در سطح بنیاد برای رسیدگی به مشکلاتی که به تدریج در طول سال‌ها به وجود آمده است تاکید شد. شناسایی جوانان و هدایت آن‌ها به سمت فعالیت‌های لازم و مناسب و در درجه اول کمک و توجه به کسانی که علیرغم توانایی‌های فکری فراوانشان - به دلایل اقتصادی - قادر به ادامه مطالعات و فعالیت‌های خود نبودند کاملا ضروری بود. به مشکلات آن‌ها رسیدگی شد و به عنوان مهمترین وظایف این بنیاد به آن‌ها فضای فعالیت داده شد.

«جیانکارلو الیا والوری» افزود: در اوایل دهه هشتاد میلادی - همانطور که در بالا ذکر شد - توجه به فناوری و ارتباط صنعت و دانشگاه به یکی از موضوعات مهم سیاست‌های کلی تبدیل شده بود. سپس ایده ایجاد دپارتمان علوم و فناوری از سوی سران کشور مطرح شد تا این گروه کاری و مطالعاتی همراه با سایر فعالیت‌های دولت، علوم دانشگاهی را به سمت کاربردی و عملی شدن هدایت کنند، بطوری که صرفا در سطح نظریه پردازی باقی نماند. حمایت از سرمایه‌گذاری و مشارکت در بازاریابی ایده‌ها نیز یکی از سیاست‌های کلی کشور بود که توسط مسئولان کشور اعلام و حمایت شد. در همین سال‌های اخیر توجه به پیوند علم، صنعت و نخبگان یکی از نکات مهمی است که در سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه مطرح شده است.

این کارشناس ایتالیایی در پایان با اشاره به پیشرفت‌های علمی ایران افزود:، اما در مستعمرات اتحادیه اروپا، مردم از ترس اینکه ممکن است آتش دوست به طور تصادفی به آن‌ها اصابت کند یا اینکه یک حادثه ممکن است آن‌ها را یتیم سیاسی کند، وانمود می‌کنند که (در ایران) هیچ اتفاقی نمی‌افتد