«اقتصاد لنگ نانوایان» پیش روی «هوشمندسازی یارانه آرد»

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: شاید چندان دور نباشد زمانی که وارد یک نانوایی معمولی می‌شدیم و غیر از شاطر، حداقل ۳ یا ۴ نفر را مشغول کار می‌دیدیم، نظیر کارگری که نان را از تنور بیرون می‌آورد، کارگری که خمیر را چانه می‌زد، کارگری که خمیر را پهن می‌کرد، کارگری که نان را تحویل مشتری می‌داد و ... با این حال، به تازگی به شکل محسوسی شاهد هستیم که این فعالیت‌ها در نانوایی‌ها حذف یا ادغام شده است. هر چند بخشی از این مسئله مربوط به ساده‌تر شدن کار‌ها با ماشین آلات است، اما در این ماجرا باید سهم ویژه‌ای را برای بدتر شدن شرایط «اقتصاد نانوایی»‌ها قائل شد. در این زمینه، دولت در طرح اخیر خود با عنوان هوشمندسازی یارانه آرد و نان، همزمان با تثبیت قیمت نان کمک هزینه‌ای را برای نانوایی‌ها در نظر گرفته است، اما به نظر می‌رسد معضل مذکور برای نانوایی‌ها همچنان به قوت خود باقی است...

نانوایی‌ها در منگنه قیمت‌های دستوری و افزایش هزینه

ازآن جایی که نان، آخرین سنگر معیشتی مردم به حساب می‌آید، دولت‌ها خیلی مراقب بوده اند که این کالای اساسی، با حداقل افزایش قیمت روبه رو باشد. از همین رو اقدام به اختصاص یارانه‌های ویژه به آرد و قیمت گذاری دستوری و افزایش‌های حداقلی برای قیمت نان کرده اند. اما واضح است که گرداندن یک نانوایی، به دیگر هزینه‌ها نظیر اجاره بها، خمیرمایه، انرژی و کارگر وابسته است و در نتیجه افزایش هزینه در این بخش ها، مانند افزایش تا ۱۰۰ درصدی دستمزد کارگران در دو سال اخیر به گفته رئیس اتحادیه نانوایان سنگکی، اندازه نانوایی‌ها را تا حد امکان کوچک (و البته در برخی مواقع بهره ورتر) کرده است. همچنین شاید بتوان

۱- کاهش محسوس «تنوع» نان‌هایی که پیشتر در کشور رایج بود و

۲- این که هم اینک نانوایی‌ها از جمله مشاغل با درصد عقب افتادگی زیاد فناوری نسبت به مشاغل دیگر به شمار می‌روند را به این شرایط نامساعد نسبت داد.

جایگاه سود نانوایی در طرح هوشمندسازی یارانه آرد

بررسی‌ها نشان می‌دهد دولت حداقل از سال ۱۴۰۱ تاکنون، با اجرای طرح هوشمندسازی یارانه آرد از یک سو قیمت نان را افزایش نداده و از سوی دیگر برای جبران هزینه‌های نانوایان، برای آن‌ها کمک هزینه در نظر گرفته است. به گفته «جلال» مشاور وزیر اقتصاد، با آغاز اجرای طرح هوشمندسازی یارانه آرد، روزانه ۱۵ درصد معدل عملکرد نانوا روی کارت خوان‌های هوشمند، کمک هزینه در پایان هر شب به حساب نانوایان واریز شد و این رقم در مرحله دوم طرح هوشمندسازی یعنی اواخر سال گذشته، به ۳۰ درصد افزایش یافت.

دولت به دنبال سامان دهی اقتصاد نانوایی‌ها

با این اوصاف، هنوز به نظر می‌رسد برای رسیدن به مدل مطلوب و اقتصادی نانوایی‌ها در کشور، فاصله وجود دارد.

«جلال» اوایل امسال با حضور در برنامه «میز اقتصاد» و در پاسخ به سوالی مبنی بر این که «نانوایان در گزارش‌های میدانی اظهار می‌کنند ۳۰ درصد کمک هزینه کفاف جبران هزینه‌ها را نمی‌دهد»، به طور تلویحی به این مسئله اذعان کرد و گفت: ما در مرحله جدید طرح که پیش رو داریم، یکی از اهداف مان ترمیم اقتصاد نانوایان است. گام اول دولت برای این موضوع شامل دو بخش کمک هزینه و شناور سازی سهمیه آرد بود تا از یک سو نانوا امکان افزایش ساعت کار خود را داشته باشد و سود نانوا افزایش یابد و از سوی دیگر کمک هزینه هم به دلیل تغییر نکردن قیمت نان بتواند خلأ درآمدی نانوا را جبران کند. اما ایده‌های جدیدی برای قابل دفاع کردن اقتصاد نانوایان وجود دارد که بعد از پیاده سازی ارائه خواهد شد. به گفته وی، این ایده‌ها علاوه بر امکان افزایش یافتن رقم کمک هزینه به سطحی بیش از ۳۰ درصد است.

۴ دستاورد مثبت مرحله دوم طرح هوشمندسازی یارانه آرد

با کلید خوردن مرحله دوم طرح هوشمندسازی یارانه آرد، شناورسازی سهمیه آرد نانوایی‌ها بر اساس عملکرد تولید نان نانوایی، آغاز شده که پیش بینی می‌شود در تابستان امسال، به طور کامل اجرایی شود. در این باره، «جلال» در گفت وگوی خود با خبرگزاری فارس، به ۴ دستاورد این طرح ناظر به جنبه‌های متعدد آن، اشاره کرد. وی گفت: برای اعلام دستاورد اصلی طرح یعنی میزان کاهش هدررفت آرد یارانه‌ای باید صبر کنیم تا مرحله دوم به نقطه بلوغش برسد، اما دستاورد‌های نیابتی طرح هم اکنون قابل مشاهده است؛ از جمله این دستاورد‌های نیابتی این است که صف‌های غیر متعارف در مقابل نانوایی‌ها کاهش یافته یا برچیده شده است. دستاورد نیابتی دوم، افزایش قیمت آرد در بازار دلالی است، چون خروج آرد یارانه‌ای از شبکه تولید نان کاهش یافته، قیمت آرد در بازار دلالی تا دو برابر بالا رفته است. دستاورد نیابتی سوم هم افزایش قیمت نان خشک برای مصارف دامداری است و دستاورد نیابتی چهارم، کاهش تا ۷۰ درصدی قیمت مجوز‌های میلیاردی نانوایی است که قبلا به دلیل رانت و آرد سهمیه‌ای ایجاد شده بود.

به گفته وی در ادامه مرحله دوم با اجرای نظرسنجی موبایلی در بستر برنامک مخصوص، افراد ضمن مشاهده سوابق خرید نان خود، امکان نظردهی درباره کیفیت نان، بهداشت نان، رعایت حق مردم در نانوایی، کم فروشی احتمالی یا میزان رعایت احترام به مشتری از سوی نانوایان را خواهند داشت و این نظرات، پایه نظارت مردمی و فراگیر در این بخش را فراهم خواهد کرد.