ریال چگونه «پول داغ» شد؟

به گزارش مجله خبری نگار/اسکناس: نرخ دلار بی‌مهابا رو به افزایش است و البته در این میان، ارزش پول ملی ایران یا همان ریال است که روز‌به‌روز کمتر می‌شود و در واقع در ادبیات اقتصادی مانند یک «پول داغ» هیچ فردی تمایلی به نگهداری آن ندارد چرا که تورم بالا و از بین رفتن ارزش پول، دست صاحب آن را خواهد سوزاند، به همین دلیل مردم ترجیح می‌دهند کمتر ریال داشته باشند و صف‌های روبه‌روی صرافی‌ها برای خرید ارز و سکه هم موید همین موضوع است. باوجود این، نمی‌توان مردم را برای تلاش به حفظ ارزش دارایی‌هایشان مقصر دانست و این دولت است که باید تورم را کنترل کرده و دست به تولید بزند تا با حفظ ارزش پول ملی، مانع ایجاد تقاضا‌های کاذب ارزی شود.

دلار در روز‌ها گذشته رکورد ۴۰ هزار تومانی را، البته در بازار آزاد که رئیس کل بانک مرکزی اعتقاد چندانی به آن ندارد، پشت‌سر گذاشت و نرخ طلا هم در معاملات سکه در بازار ایران رکورد‌های قبلی را جابه‌جا کرد، این موضوع البته باعث شد تیم اقتصادی دولت روز گذشته برای پاره‌ای توضیحات به مجلس روانه شوند و اظهاراتی هم در صحن علنی مجلس درباره لزوم کنترل بازار ارز مطرح شود. اما اتفاقی که در این میان افتاده و کارشناسان اقتصادی هم به آن تاکید دارند این است که چرا ارز این‌چنین افسارگسیخته روند صعودی طی می‌کند؟ در این میان نمی‌توان انکار کرد در شرایطی که تورم هم روند صعودی دارد، کما اینکه تورم نقطه‌ای در آذر ماه به ۴۸ درصد رسید، مردم نه برای دلالی و سفته‌بازی، بلکه برای حفظ ارزش پولشان، به سمت بازارهایی، چون ارز و طلا هجوم می‌آورند.

حفظ ارزش پول، وظیفه بانک مرکزی‌ست

بند «ب» ماده ۱۰ قانون پولی و بانکی کشور، صریحا یکی از اهداف بانک مرکزی و به‌نوعی مهم‌ترین آن را «حفظ ارزش پول» می‌داند و معتقد است این بانک باید با اعمال سیاست‌های پس از کنترل و ایجاد ثبات مالی درنهایت رشد تولید و اقتصاد را به ارمغان آورد. با وجود این، اما تا به‌حال ارزش ریال از گزند تورم‌ها و شوک‌های خارجی و داخلی در امان نبوده است. «کسری بودجه دولت»، «خلق نقدینگی بانک‌ها» با ایجاد تورم و «فزونی واردات (و قاچاق کالا) بر صادرات» با ایجاد فشار بر قیمت دلار، از مهم‌ترین عوامل از دست رفتن ارزش پول ملی و تضعیف آن هستند.

افزایش نقدینگی معلول عملکرد دولت و بانک‌هاست

در کشور ما افزایش نقدینگی معلول عملکرد دولت و بانک‌هاست. دولت کسری بودجه‌ای دارد که به‌عنوان مثال برای بودجه ۱۴۰۰ بیش از ۴۰۰ هزار میلیاردتومان است، که مجبور است از محلی آن را تامین کند. چاپ پول توسط بانک مرکزی و استقراض دولت از او راحت‌ترین کار و بی‌دردسرترین کار ممکن برای تامین این کسری است که دولت به روش‌های مختلف سراغ آن می‌رود. یک سال با افزایش خالص دارایی‌های بانک مرکزی و سال بعد با روش دیگر اقدام به استقراض می‌کند. اینجاست که پایه پولی رشد کرده، در ادامه به نقدینگی تبدیل شده و تورم خلق می‌شود. هرچند وزیر اقتصاد دولت سیزدهم در دفاع از عملکرد خود معتقد است که «استقراض دولت از بابت کسری و از محل تن‌خواه و بانک مرکزی به صفر رسیده»، اما واقعیت ملموسی که این روز‌ها مردم با آن دست و پنجه نرم می‌کنند این است که روزبه‌روز شاهد از دست رفتن ارزش دارایی‌های ریالی‌شان با تورم ۵۰ درصدی هستند.

دولت مشکلی در تامین ارز ندارد

همانطور که تا کنون علی صالح‌آبادی، رئیس کل بانک مرکزی بار‌ها عنوان کرده که دولت مشکلی در تامین ارز ندارد، یحیی آل اسحاق، وزیر سابق بازرگانی هم معتقد است مشکلات ارزی در نیاز‌های رسمی برای واردات نیست، بلکه تقاضا‌های کاذب، بازار ارز را به این روز درآورده است. او در این خصوص توضیح داد: بانک مرکزی دو میلیارد ارز در سامانه نیما عرضه می‌کند و ۱۰۰ میلیون دلار آن بیشتر مصرف نمی‌شود، پس مشکل در نیاز‌های رسمی برای واردات نیست. اگر بخواهیم این بازار را مدیریت کنیم، درباره نیاز واقعی مشکلی نداریم و عرضه مشکلی ندارد، اما جنگ روانی، تقاضا‌های کاذب برای حفظ دارایی، انتقال پول و قاچاق حتما وجود ندارد و دولت باید فکری به حال این بازار کند و بتواند تقاضا‌های غیرواقعی را مدیریت کند.

تقاضا‌های کاذب ارز، سر به فلک کشیده است.

اما چرا تقاضا‌ها کاذب بازار ارز سر به فلک کشیده است؟ در شرایطی که نرخ دلار به رشد بالای خود ادامه می‌دهد، برخی مردم را متهم می‌کنند که چرا از طریق خرید دلار به دنبال حفظ ارزش دارایی‌های خود هستند. این در حالی استت که دلار ابزار حفظ ارزش است، چون عمده طرف عرضه و تقاضا در بازار دلار در ید دولت‌ها در ایران است؛ بنابراین در این شرایط عجیب نیست که مردم برای حفظ دارایی‌های خود به سمت خرید دلار حرکت کنند. در بهترین حالت با توجه به دست بالا داشتن دلار، این ارز مهم‌ترین ابزار حفظ ارزش است.

این روز‌ها قیمت ارز سرسام آور در حال رشد است، این رشد قیمت پول ملی را بیش از پیش بی‌ارزش می‌کند و قدرت خرید مردم را به شدت پایین می‌آورد، کاهش قدرت خریدی که هم اکنون اغلب مردم توانایی تامین معاش روزمره خود را با این گرانی‌ها ندارند. از این رو به نظر می‌رسد تیم اقتصادی دولت در تحقق برنامه‌های اقتصادی خود بخصوص وعده بهبود معیشت مردم، مردود شده است، مردم به دلیل ناتوانی در مدیریت اقتصاد کشورهم اکنون با فشار اقتصادی مضاعفی مواجه و برای گذاران زندگی خود لنگ مانده‌اند، موضوعی که ناشی از کاهش شدید ارزش پول ملی است و نتیجه چنین فاجعه‌ای نه تنها اقتصاد خانوار‌ها بیش از این در تنگناه سخت معیشتی قرار می‌گیرد بلکه نرخ رشد اقتصادی کشور به‌شدت کاهش، نرخ بیکاری افزایش و بخش تولید نیز با مشکل عدیده مواجه خواهد شد.

با آنکه گزارش‌های منتشره شده از سوی مراجع رسمی دولت حکایت از کاهش نرخ تورم دارد، اما مردم افزایش قیمت‌ها را هر روز می‌بینند و افزایش قیمت دلار به بیش از ۴۰ هزار تومان هم بیش از پیش قدرت خرید آن‌ها را در تامین مایحتاج زندگی کم می‌کند. کارشناسان معتقدند؛ دولت و تیم اقتصادی باید با درایت فکری به حال وضعیت اقتصاد کشور و مدیریت متولیان اصلی بازار پول کنند تا معیشت مردم بیش از این در تنگنا قرار نگیرد و البته دلیل اصلی قوی شدن پول ملی تنها ازطریق بالا بودن توان اقتصادی و تولیدی میسر خواهد شد.