قیصرامین پور پهلوان گفتگو با جوانان

به گزارش مجله خبری نگار، شاعری که اردیبهشتی بود و برای آمدن یک روز خوب اردیبهشتی، اسفند‌ها دود می‌کرد، در هشتم آبانِ پانزده سال پیش به سوی عالم دیگر پر کشید. قیصر امین‌پور، شاعر همه بود؛ از نوجوان و جوان گرفته تا مخاطب بزرگ سال. خواننده‌های زیادی اشعارش را اجرا کرده و می‌کنند. ابیات و مصرع‌های مختلفی از قیصر بر زبان مردم جاری و به ضرب‌المثل تبدیل شده است. امین‌پور معلم، استاد و راهنمای خوبی هم بود؛ از همان دورانی که در «سروش نوجوان» با نوجوان‌های علاقه‌مند به شعر و ادبیات سر و کله می‌زد تا دوران تدریس زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه تهران. شاگردان دیروز قیصر حالا برای خودشان نویسنده‌ها و شاعران سرشناسی شده‌اند و از وام‌داریِ‌ِ خود به امین‌پور می‌گویند.

به مناسبت فرارسیدن هشتم آبان، سالروز درگذشت قیصر امین‌پور با مهندس مهدی فیروزان، اولین مدیر مسئول نشریه «سروش نوجوان» در سال ۶۷ و دوست نزدیک قیصر امین‌پور گفتگو کرده‌ایم.

همکاری شما با قیصر امین‌پور در سروش نوجوان چطور شکل گرفت؟

انتشارات سروش، یک مجله هفتگی مستمر برای مخاطب عام داشت؛ شادروان قیصر امین‌پور از همکاران سروش هفتگی بود که مسئولیت صفحه شعر و ادبیات را به عهده داشت. ایشان با تمام بخش‌های سروش از جمله بخش کتاب، کتاب نوجوان، شعر و... پیوند خورده بود. در حوزه هنری اتفاقاتی افتاد که گروهی از همکارانِ حوزه مجبور به ترک آن شدند. روزی آقای امین‌پور پیش من آمد و با همان خصوصیات حمایتی، نوآورانه و استعدادپروری‌اش به من گفت گروهی از نویسندگان و شاعران حرفه‌ای باید از حوزه هنری بروند، آیا می‌توانیم برای این‌ها مجالی در سروش ایجاد کنیم؟ من خیلی استقبال کردم؛ چون وظیفه سروش پرورش استعداد‌ها بود. بعد از آن توافق کردیم که بزرگان حوزه هنری بیایند مجله «سروش نوجوان» را منتشر کنند. آقای امین‌پور و برخی نویسندگان را دعوت کردیم و جلسه گذاشتیم. گروهی از استادان و کارشناسان را هم دعوت کردیم و خصوصیات و نیاز‌های نوجوان فهرست شد. به این ترتیب، «سروش نوجوان» شکل گرفت و همراه فکری، ادبی، فرهنگ عمومی و رشد نوجوانان کشور شد.

استعداد پروری قیصر امین‌پور در دانشگاه هم ادامه می‌یابد. گویا استعدادپروری در شخصیت ایشان وجود داشته‌است.

بله دقیقاً. ایشان از جوان‌ترین استادانی بود که بعد از انقلاب به دلیل همین روحیه‌اش به هیئت علمی پیوست. هم دانشجویان ایشان را خیلی دوست داشتند و هم خود ایشان به انتقال تجربه و ذوق و دانش خود عشق و علاقه داشت و این باعث شد در دانشگاه موفق شود. بسیاری از دانشجویان ایشان، امروزه در حوزه‌های سیاست‌گذاری و مدیریت فرهنگی در حال فعالیت هستند.

شما که زنده‌یاد امین‌پور را از نزدیک می‌شناختید و سال‌ها همکارش بودید، بیشتر از شخصیت او برای ما بگویید.

امین‌پور به شدت اهل گفتگو بود؛ یعنی اگر نظری داشت که با نظر من مخالف بود، رها نمی‌کرد و می‌نشستیم با هم صحبت می‌کردیم تا همدیگر را متقاعد کنیم. این‌طور نبود که میدان را ترک کند یا تسلیم یک نظر شود یا نظر خودش را اعمال کند. او بسیار اهل همکاری، همفکری و همدلی بود. به نظر من شخصیت ایشان، شخصیت الگویی است که هر کسی که می‌خواهد در حوزه فرهنگ کار کند، باید چنین شخصیتی داشته باشد. قیصر امین‌پور اهل حوصله بود. سر و کله زدن با نوجوان‌ها خیلی سخت است و حوصله می‌خواهد. باید زبان نوجوان و جوان را بدانیم. ایشان حوصله می‌کرد. دیگر این‌که اهل علم بود و دانش داشت؛ یعنی این‌طور نبود که یادگیری را رها کرده باشد. یادگیری مستمر از ویژگی‌های امین‌پور بود. بعد از تصادف و بیماری هم به شدت مطالعه می‌کرد.

بعضی از ابیات و مصرع‌های قیصر ضرب‌المثل شده‌اند. علت ماندگاری شعر او چیست؟

اول به دلیل سهل ممتنع بودن شعر اوست؛ یعنی همین که می‌گویید ضرب‌المثل می‌شود. دلیل دیگر، وجود تصاویر خیال‌انگیز عاشقانه در شعر قیصر و قدرت ارتباط برقرارکردن با طبیعت و هویت زمان خود است. مخاطب او فقط یک گروه نیست و طیف وسیعی از گروه‌های مختلف را در برمی‌گیرد. از طرف دیگر به نظر من صداقت ایشان در لحظه شعرگفتن و خلاقیت، از دلایل ماندگاری شعر اوست؛ این‌که شما کاملاً در خدمت شعر و خیال‌پردازی باشید و به چیزی دیگر فکر نکنید و آن‌چه در دنیای معنا می‌بینید بتوانید روان و سیال به کلمه دربیاورید. وظیفه هنرمند تبدیل معانی بی‌صورت به فرم‌های باصورت است. امین‌پور در تبدیل معانی بی‌صورت به صورت که کار شعر و کلمه است، بسیار صادق است.

قیصر امین‌پور بر شاعران پس از خود چه تأثیری گذاشت؟

بعد از انقلاب شاعران زیادی مانند امین‌پور نداریم. شاعران جنگ داریم که تخصص دفاع مقدس دارند و بیشترین آثارشان در این حوزه است یا شاعرانی که تنها مفاهیم عشقی و احساسی دارند. ولی کسانی که با حوزه‌های گوناگون دست و پنجه نرم کرده باشد، خیلی نیستند و اکثرشان هم از دنیا رفته‌اند. مانند سلمان هراتی، سید حسن حسینی و قیصر امین‌پور. این‌ها وقتی که از دنیا رفتند، معلوم شد که چقدر اندک و نایاب هستند. این‌ها توانستند بر نسل معاصر خودشان و نیز نسل بعد از خود اثر بگذارند.

برای شناساندن بیشترِ آثار قیصر امین‌پور به جامعه چه باید کرد؟

فکر می‌کنم جای تحلیل شخصیتی ایشان خالی است. انسان‌شناسان و جامعه‌شناسان باید درباره شخصیت قیصر امین‌پور و تأثیرش بر جامعه و تحول تاریخ شعر ایران تحقیق کنند.