درمان بیماری‌ها با ورزش: کنترل دیابت با ورزش

یک متخصص فیزیوتراپی گفت: اگر فرد مقاوم به انسولین یا انسولین موجود در بدنش کم باشد، در هر ۲ حالت با ورزش قند خونش کاهش پیدا می‌کند.

فرناز المعی‌نژاد متخصص فیزیوتراپی درباره نقش انسولین در بدن اظهار کرد: بدن ما گلوکز حاصل از شکستن و تجزیه کردن کربوهیدرات‌هایی (مواد قندی) را که می‌خوریم، در خون می‌ریزد. انسولین هورمونی است که گلوکز را از جریان خون می‌گیرد و وارد سلول می‌کند تا سلول‌های بدن برای سوخت‌وساز و تولید انرژی مورد نیازشان از آن استفاده کنند.

انواع دیابت

او بیان کرد: در دیابت نوع یک بدن قادر به تولید انسولین نیست، اما در دیابت نوع ۲، بدن انسولین به اندازه کافی تولید نمی‌کند یا نمی‌تواند از انسولین تولید شده استفاده صحیح کند، بنابراین میزان گلوکز یا قند خون بالا می‌رود. برخی افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ با رعایت رژیم غذایی و تعدادی دیگر با مصرف دارو و انسولین قند خونشان را کنترل می‌کنند.

این متخصص فیزیوتراپی افزود: انجام فعالیت فیزیکی منظم کلید کنترل دیابت نوع ۲ است؛ زیرا در این صورت سلول‌های بدن به انسولین حساس‌تر می‌شوند و انسولین بهتر می‌تواند گلوکز را برای مصرف به داخل سلول بفرستد. کنترل و نگه داشتن قند خون در محدوده طبیعی برای پیشگیری از بروز عوارض طولانی‌مدت دیابت مانند درگیری چشم، کلیه‌ها و رشته‌های عصبی، بسیار اهمیت دارد.

المعی‌نژاد تاکید کرد: در هنگام ورزش عضلات بدن بدون نیاز به انسولین قند موجود در خون را مصرف می‌کنند؛ بنابراین اگر فرد مقاوم به انسولین یا انسولین موجود در بدنش کم باشد، در هر ۲ حالت با ورزش قند خونش کاهش پیدا می‌کند. دیابت بیماری مزمن بوده که در طول زندگی با شخص همراه است، بنابراین تغییر سبک زندگی اعم از ورزش کردن و داشتن رژیم غذایی مناسب در افزایش کمیت و کیفیت زندگی فرد مبتلا به دیابت نقش موثری دارد.

فواید ورزش در بیماران دیابتی

او تصریح کرد: ورزش در بهبود شرایط قلبی-عروقی، کاهش وزن، فشار، چربی و قند خون در مبتلایان به دیابت موثر است. ورزش HbA۱c را به میزان ۰.۷ درصد کاهش می‌دهد و این کاهش در همه بیماران دیابتی با هر نوع دارویی که استفاده می‎کنند و هر نوع رژیم غذایی که دارند، اتفاق می‌افتد؛ حتی اگر هنگام ورزش، وزن کم نکنند. HbA۱c؛ هموگلوبین موجود در خون است که گلوکز به آن متصل شده است. این آزمایش میزان قند خون را در ۲ تا سه ماه اخیر نشان می‌دهد. در افراد سالم ۵ درصد هموگلوبین خون به گلوکز متصل است پس مقدار آن در افراد سالم زیر ۵.۶ است، اما اگر میزان آن به ۵.۷ تا ۶.۴ برسد فرد مستعد ابتلا به دیابت است و به اصطلاح در مرحله پیش دیابت قرار دارد. در افراد دیابتی، HbA۱c از ۶.۵ بیشتر می‌شود. هر نوع ورزشی اعم از هوازی، مقاومتی یا ترکیبی از این ۲ در پایین آوردن HbA۱c موثر است.

این متخصص فیزیوتراپی گفت: تمرین‌های هوازی و مقاومتی هر ۲ مقاومت به انسولین را کاهش می‌دهند که این موضوع به‌ویژه در سالمندانی که کم‌تحرک، به چاقی شکمی دچار و مستعد ابتلا به دیابت هستند، بسیار اهمیت دارد. ترکیبی از تمرین‌های هوازی و مقاومتی در کاهش مقاومت بدن به انسولین موثرتر است.

المعی‌نژاد اظهار کرد: میزان مرگ ومیر در مبتلایان به دیابت که ۲ ساعت در هفته پیاده روی می‌کنند بسیار کمتر از بیماران دیابتی کم‌تحرک است و اگر این میزان پیاده روی به سه تا چهار ساعت در هفته برسد، خطر مرگ‌ومیر ناشی از بیمار‌های قلبی در این افراد به مراتب کمتر می‌شود. احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی در زنان مبتلا به دیابت که چهار ساعت در هفته ورزش متوسط تا شدید انجام می‌دهند، ۴۰ درصد کمتر از خانم‌های دیابتی است که ورزش نمی‌کنند.

او بیان کرد: مبتلایان به دیابت پیش از آغاز ورزش باید با پزشک خود مشورت کنند. در افراد بالای ۵۰ سال، گرفتن نوار قلب در حال استراحت پیش از ورزش ضروری است. اینکه کجا ورزش می‌کنید، اهمیتی ندارد، اما اگر تا به حال برای ورزش به باشگاه نرفته‌اید، پیاده‌روی کنید. پیاده‌روی به‌ویژه وقتی که با یکی از دوستان نزدیک خود همراه می‌شوید، به موسیقی مورد علاقه‌تان گوش می‌کنید یا یک کتاب صوتی را می‌‍‌شنوید، بسیار لذت‌بخش است. برای ورزش کردن لباس مناسب به‌ویژه کفش راحت بپوشید.

این متخصص فیزیوتراپی افزود: افراد باید قبل، هنگام و پس از ورزش آب کافی بنوشند، زیرا کم آبی ناشی از تعریق، قند خون را افزایش می‌دهد. بهترین زمان برای ورزش کردن فرد دیابتی، ۲ تا سه ساعت پس از مصرف غذاست که قند خون بالا می‌رود. بیمار دیابتی در هنگام ورزش باید همیشه یک خوراکی شیرین جهت مقابله با افت قند خون احتمالی، همراه خود داشته باشد.

نکاتی که بیماران دیابتی که انسولین تزریق می‌کنند، باید رعایت کنند

المعی‌نژاد تاکید کرد: بیماران دیابتی که انسولین تزریق می‌کنند باید قند خون خود را قبل، هنگام و پس از ورزش اندازه‌گیری کنند تا متوجه شوند که بدنشان چه میزان به ورزش پاسخ می‌دهد. این افراد اگر قند خونشان قبل از ورزش ۲۵۰ یا بالاتر است، باید فعالیت فیزیکی و ورزش را آغاز نکرده و صبر کنند تا قند خونشان پایین بیاید.

او تصریح کرد: اشخاص باید توجه داشته باشند که هنگام ورزش، میزان انسولین تا حدود ۳۰ درصد کاهش پیدا می‌کند. افراد باید انسولین را درعضله‌ای تزریق کنند که هنگام ورزش خیلی فعال نیست، بنابراین اشخاص باید از تزریق انسولین قبل از ورزش در عضلات ساق یا ران پا پرهیز کنند. همراه داشتن همیشه یک تکه شکلات، آب نبات یا یک آبمیوه کوچک در جیب لباس ورزشی اشخاص ضروری است.

این متخصص فیزیوتراپی گفت:بیماران دیابتی که انسولین تزریق می‌کنند باید ۱۵ تا ۳۰ دقیقه قبل از ورزش و ۳۰ دقیقه پس از ورزش یک لقمه کوچک بخورند. این افراد باید بلافاصله پس از ورزش یک ماده قندی دیر جذب مانند میوه خشک شده یا توت و کشمش بخورند تا با افت قند خون پس از ورزش مواجه نشوند. ورزش هوازی که ضربان قلب را در طولانی مدت بالا نگه می‌دارد، مناسب‌ترین ورزش برای بیماران دیابتی است، اما اگر قند خون در محدوده کنترل شده و وضعیت قلبی-عروقی مناسب باشد فرد می‌تواند ورزش هوازی شدید و تمرین مقاومتی هم انجام دهد.

المعی‌نژاد اظهار کرد: بیماران دیابتی که به مشکلات چشمی و شبکیه دچار هستند، نباید ورزش‌های مقاومتی یا تمرین‌های پرشی سنگین انجام دهند، زیرا بالا رفتن فشارخون می‌تواند خونریزی در چشم را موجب شود. مبتلایان به دیابت که اعصاب محیطی دست و پای آن‌ها به مشکل دچار شده است و از گزگز دائمی دست یا پا رنج می‌برند هم نباید ورزش‌های پرشی و دویدن سریع و سنگین را انجام دهند، زیرا ممکن است به زخم پا مبتلا شوند. بیماران دیابتی باید شدت تمرین ورزشی را به آرامی و در صورت وجود نداشتن علائمی مانند درد قفسه سینه یا حالت تهوع افزایش دهند.

او یادآوری کرد: مدت زمان تمرین ورزشی باید حداقل ۳۰ تا ۴۵ دقیقه و پنج روز در هفته باشد. افراد باید در ۱۰ دقیقه نخست ورزش، بدن خود را گرم کنند و تمرین‌های کششی را انجام دهند. اشخاصی که انسولین مصرف می‌کنند، باید زمان خاصی را در روز ورزش کنند تا بدن آن‌ها به تغییر ایجاد شده ضمن ورزش عادت کند، بنابراین آن‌ها باید از انجام ورزش در ساعات پراکنده و متفاوت در روز‌های مختلف بپرهیزند. ورزش در بیماران دیابتی زمانی موثر است که به شکل منظم و در طولانی مدت انجام شود.

منبع: باشگاه خبرنگاران جوان