وقتی از خواب محروم می‌شوید، چه اتفاقی در مغز می‌افتد؟

به گزارش مجله خبری نگار، بعد از یک شب بی‌خوابی، وقتی از خواب بیدار می‌شویم، احساس می‌کنیم ذهنمان در مه فرو رفته است، هوشیاری‌مان کاهش یافته و عملکرد ذهنی‌مان کند و نادرست است. اکنون، محققان دانشگاه MIT علت دقیق این وضعیت ناخوشایند را مشخص کرده‌اند.

طبق مطالعه‌ای که در مجله Nature Neuroscience منتشر شده است، کلید این موضوع در مایع مغزی نخاعی (CSF) نهفته است که معمولاً مغز را در طول خواب عمیق شستشو می‌دهد. در طول خواب، این مایع با یک الگوی منظم و ریتمیک جریان می‌یابد تا مغز را از مواد زائدی که در طول روز جمع می‌شوند، پاک کند. این فرآیند پاکسازی برای حفظ سلامت مغز و عملکرد طبیعی آن ضروری است.

اما وقتی از خواب خوب محروم می‌شویم، تغییرات چشمگیری در این مکانیسم رخ می‌دهد. بدن مجبور می‌شود با آزاد کردن امواج مایع مغزی نخاعی در طول ساعات روز، سعی کند فرآیند پاکسازی ناموفق شبانه را جبران کند. این تلاش برای جبران، بهای سنگینی دارد: کاهش قابل توجه توانایی تمرکز و توجه.

برای تأیید این نتایج، تیم تحقیقاتی آزمایشی را با حضور ۲۶ داوطلب انجام داد که در دو حالت مختلف انتخاب شده بودند: پس از یک شب بی‌خوابی در آزمایشگاه و پس از یک شب خواب خوب.

شرکت‌کنندگان تحت آزمایش‌های عملکرد مغز با نظارت بر جریان مایع مغزی نخاعی قرار گرفتند. این آزمایش‌ها شامل وظایف بصری و شنیداری، مانند فشار دادن یک دکمه هنگام دیدن یک شکل خاص یا شنیدن یک صدای خاص بود.

همانطور که انتظار می‌رفت، شرکت‌کنندگانی که دچار کمبود خواب بودند، عملکرد به مراتب بدتری نشان دادند، زمان پاسخ‌دهی آنها کندتر بود و برخی از آنها اصلاً نتوانستند محرک‌های خاصی را ثبت کنند.

حتی جالب‌تر اینکه، محققان دقیقاً در لحظاتی که حواس‌پرتی رخ می‌داد، خروج واضح مایع مغزی نخاعی از مغز را مشاهده کردند و پس از هر بار حواس‌پرتی، مایع به مغز بازمی‌گشت. آنها همچنین کاهش تنفس و ضربان قلب و انقباض مردمک چشم را تقریباً ۱۲ ثانیه قبل از خروج مایع مشاهده کردند.

لورا لوئیس، محقق ارشد این مطالعه، اظهار داشت: «نکته شگفت‌انگیز این است که این فقط یک پدیده صرفاً مغزی نیست، بلکه یک رویداد مربوط به کل بدن است. نتایج ما نشان می‌دهد که یک مدار یکپارچه، هم عملکرد‌های بالاتر مغز - مانند توجه و توانایی ما برای درک جهان - و هم فرآیند‌های فیزیولوژیکی اساسی مانند دینامیک مایعات مغزی و جریان خون را کنترل می‌کند.»

این مطالعه بر اساس تحقیقات قبلی لوئیس در سال ۲۰۱۹ انجام شده است، که در آن او کشف کرد که جریان مایع مغزی نخاعی در طول خواب از یک الگوی ریتمیک مرتبط با تغییرات امواج مغزی پیروی می‌کند. این امر او را به بررسی سرنوشت این مایع پس از محرومیت از خواب سوق داد و منجر به این کشف علمی جدید شد که در نهایت توضیح می‌دهد که چرا وقتی خواب کافی نداریم، دچار مه مغزی می‌شویم.

منبع: ایندیپندنت