ماموریت ویژه برای پایان رمان ریلی ۲۱ ساله

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: با روی کار آمدن دولت سیزدهم، توسعه دیپلماسی اقتصادی با کشور‌های همسایه یکی از مهم‌ترین مسائل سیاست خارجی کشور بود و رفت و آمد‌های دیپلماتیک این روز‌ها در تهران و سفر‌های رئیس‌جمهور به کشور‌های همسایه خود نشان دهنده عزم دولت برای به نتیجه رساندن این اتفاق است. یکی از مزیت‌های مهم کشورمان موقعیت استراتژیک و ژئوپلیتیکی است که از آن بهره می‌برد و می‌تواند با داشتن راهگذر‌های بین‌المللی چهارراه ترانزیتی منطقه باشد. هر چند در ماه‌های اخیر شاهد رونق عبور محموله‌های ترانزیتی از کشورمان هستیم، اما برخی مشکلات زیرساختی از جمله تکمیل نبودن خط آهن رشت – آستارا باعث شده کشورمان از این مسیر ترانزیتی بهره کافی نبرد. تکمیل خط آهن ۱۶۲ کیلومتری رشت – آستارا، راهگذر ریلی شمال به جنوب را کامل می‌کند و باعث کاهش زمان و هزینه ارسال کالا می‌شود. تکمیل این خط آهن آن قدر مهم است که یکی از موضوعات مطرح شده در دیدار رهبر انقلاب با رئیس‌جمهور روسیه می‌شود و راه‌اندازی آن ضروری و به نفع هر دو کشور اعلام می‌شود.

روز گذشته هم رئیس‌جمهور در جلسه هیئت دولت به معاون اول خود برای پیگیری اجرای راهگذر ترانزیتی مهم رشت- آستارا ماموریت ویژه داد. هر چند تکمیل خط آهن چابهار – زاهدان هم اهمیت زیادی برای وصل کردن شمال به تنها بندر اقیانوسی کشورمان دارد، اما از آن‌جایی که تکمیل این مسیر ریلی یکی از محور‌های مذاکرات رئیس‌جمهور روسیه در تهران بود باعث شد تا به سراغ داستان خط آهن رشت – آستارا برویم و در کنار تاریخچه ساخت آن از اثر آن بر راهگذر شمال – جنوب بنویسیم.

داستان خط آهن قزوین - رشت – آستارا

بیش از ۲۰ سال از روزی که کلنگ احداث خط آهن برای اتصال آستارا به شبکه ریلی کشور زده شد، می‌گذرد، اما بعد از این همه سال و با گذشت وعده‌های زیادی که تاکنون در دولت‌های مختلف داده شده و عملی نشده است، اواخر سال گذشته وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد که امیدوار است این خط آهن تا بندر کاسپین تا پایان ۱۴۰۱ و بقیه آن هم تا آستارا به سرعت تکمیل شود. اما برویم سراغ داستان این خط آهن که از سال ۱۳۸۰ شروع شده و هنوز ۱۶۲ کیلومتر آن باقی مانده است. مهر سال ۱۳۸۰ برای اتصال بندر آستارا و بندر انزلی به خطوط ریلی کشور کلنگ این خط آهن به طول ۳۲۶ کیلومتر زده شد تا این که بعد از ۱۷ سال در مهر سال ۱۳۹۷ بخشی از این خط که قزوین به رشت بود به طول ۱۶۴ کیلومتر تکمیل شد، اما بهره برداری از این قطعه، هرگز نتوانست پازل کشورمان را برای انجام مبادلات تجاری منطقه‌ای تحت راهگذر ترانزیتی جنوب- شمال تکمیل کند چرا که قرار بود این خط آهن از رشت در سه مسیر مجزا به بندر کاسپین، بندر انزلی و آستارا امتداد پیدا کند و متاسفانه با گذشت بیش از ۲۱ سال هنوز ۱۶۲ کیلومتر از این خط آهن که رشت را به آستارا و از آن جا از طریق ریلی به راه‌آهن جمهوری آذربایجان متصل می‌کند، تکمیل نشده است.

فاینانس‌ها و سرمایه گذاری‌های محقق نشده

هر چند سال گذشته در سفر رئیس‌جمهور کشورمان به روسیه تفاهم نامه‌هایی برای تکمیل خط آهن رشت به آستارا امضا شد، اما شایان ذکر است که طی سال‌های اخیر، طرف روس پیشنهاد اعطای خط اعتباری ۵ میلیارد دلاری برای این پروژه‌ها را به ایران داده که متاسفانه این اقدام تاکنون و در دولت‌های قبل به کندی پیش رفته است.

جدا از آن پیشتر هم بنا بود تا اجرای این پروژه با سرمایه گذاری مستقیم جمهوری آذربایجان پیش برود. به طوری که تکمیل این پروژه یک میلیارد دلار برآورد شد و قرار بود ۵۰۰ میلیون دلار آن توسط جمهوری آذربایجان سرمایه گذاری شود که متاسفانه این سرمایه‌گذاری مشترک پس از کش و قوس‌های فراوان و اتلاف زمانی طولانی به سرانجام نرسید.

چرا این خط آهن تکمیل نشد؟

محقق نشدن وعده‌های سرمایه گذاری خارجی از یک طرف و از سوی دیگر کسری بودجه در کشور در سال‌های اخیر باعث تزریق قطره چکانی بودجه عمرانی به مجموعه پروژه‌های ریلی شد و همین موضوع یکی از مهم‌ترین دلایل کندی این پروژه بوده است، اما دلایل دیگری هم در این باره در دولت قبل مطرح شده بود. یکی از این دلایل تاخیر در دریافت مجوز زیست محیطی برای راه‌آهن رشت – انزلی بود. اما این بهانه در حالی در دولت قبل که به گفته معاون شرکت ساخت و توسعه راه‌آهن و بنادر هماهنگی با سازمان محیط زیست در خصوص اصلاحات محیط زیستی در بخش‌هایی از این خط ریلی به ویژه در حوزه انزلی انجام شده و همچنین محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه دولت سابق هم وعده داده بود بخشی از این خط آهن تا بندر انزلی تا پایان سال ۱۳۹۹ به پایان برسد که محقق نشد.

اهمیت تکمیل خط آهن رشت – آستارا

هر چند خط آهن چابهار به زاهدان هم در اتصال شمال به تنها بندر اقیانوسی کشور اهمیت زیادی دارد، اما خط آهن رشت – آستارا ویژگی‌های منحصر به فردی دارد که اهمیت آن را به خوبی نشان می‌دهد.
۱- محور ریلی رشت – آستارا تنها محور باقی مانده شاخه غربی راهگذر ریلی شمال- جنوب به حساب می‌آید. به بیان دیگر در صورت احداث این قطعه ریلی، می‌توان گفت که بندر بمبئی در هند تا هلسینکی فنلاند به طول ۱۳ هزار کیلومتر، با اتصال مستقیم ریلی و با عبور از خاک ایران به یکدیگر متصل خواهند شد که این امر می‌تواند به افزایش درآمد‌های ارزی کشور، ایجاد اشتغال پایدار، رشد چسبندگی اقتصادی و وابستگی سیاسی سایر کشور‌ها به ایران، آن هم در شرایط تحریمی فعلی منجر شود و به بیان دقیق تر، به خنثی سازی تحریم‌ها کمک کند.

۲- مسیر ریلی رشت- آستارا حتی به راهگذر «شرق- غرب» نیز معنا می‌بخشد و قطار کانتینری شانگهای- تهران را می‌توان از مسیر رشت - آستارا - تفلیس، راهی اروپا کرد. هم اکنون محموله‌های چین با خط آهن تا بندر اوکتائو و از مسیر دریا به بندر باکو منتقل و از باکو نیز مجدد با خط آهن تا تفلیس و دریای سیاه جابه‌جا می‌شوند.

۳- احداث خط آهن رشت - آستارا نقش زیادی در افزایش تجارت بین‌المللی، منطقه‌ای و ترانزیت کالا و مسافر میان ایران و کشور‌های منطقه و حتی فرامنطقه خواهد داشت و کشور‌هایی مثل آذربایجان و روسیه می‌توانند از کوتاه‌ترین مسیر به خلیج فارس و آب‌های آزاد متصل شوند و در هزینه‌های خود نیز صرفه جویی کنند. هم اکنون از هندوستان و کشور‌های اروپایی میلیون‌ها تن کالا در مدت ۶۰ روز به حوزه قفقاز ترانزیت می‌شود که با تکمیل راهگذر شمال - جنوب این مدت به ۱۰ تا ۱۴ روز کاهش می‌یابد.

۴- جدا از تسهیل مبادلات بین بنادر شمالی و جنوبی کشور از طریق حمل و نقل ریلی، تکمیل این خط آهن باعث می‌شود کشورمان به یک چهارراه ترانزیتی امن با هزینه تمام شده کمتر برای کشور‌ها تبدیل شود و این اقدام در کنار تاثیر ایران در منطقه، تاثیر تحریم‌ها بر کشور را به شدت کاهش می‌دهد.