تجربه تلخ و باید‌های ایجاد جست‌وجوگر و مرورگر ملی

به گزارش مجله خبری نگار: برخی از تصمیمات جلسه شورای عالی فضای مجازی که در ۲۱ تیر گرفته شد، بازتاب زیادی در فضای مجازی داشت. بر اساس گزارشی که در سایت «پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری» منتشر شده، یکی از تصمیمات اعضای این شورا راه‌اندازی مرورگر‌ها و موتور‌های جست وجوی داخلی بود. البته در این جلسه وزیر ارتباطات از پیشرفت ۴۳ درصدی شبکه ملی اطلاعات گفت و بر گسترش شبکه فیبرنوری تاکید کرد، اما با توجه به سابقه شکست فعالیت برخی از جست و جوگر‌های داخلی این موضوع بیشتر مورد توجه کاربران قرار گرفت به همین دلیل در این گزارش سعی داریم ضمن مرور تاریخچه راه‌اندازی جست و جوگر و مرورگر‌های ایرانی که برخی از آن‌ها با هزینه‌های میلیاردی شکست خوردند، به شرایطی که باعث می‌شود یک مرورگر یا موتور جست و جو موفق باشد هم بپردازیم.

فرق مرورگر و موتور جست وجو چیست؟

قبل از این که از تاریخچه تولید مرورگر و موتور‌های جست وجوی داخلی بنویسیم بد نیست با این دو واژه بیشتر آشنا شویم و فرق این دو را بدانیم. مرورگر نرم افزاری است که به صورت جداگانه روی سیستم عامل یا تلفن همراه یا... نصب می‌شود و به شما اجازه دسترسی به تعداد زیادی وب سایت و صفحات وب را می‌دهد. با استفاده از این نرم افزار می‌توانیم به سایت‌های مختلف دسترسی داشته باشیم. موتور جست وجو هم به شما امکان می‌دهد پس از دسترسی به اینترنت جست وجو کنید. برای رسیدن به موتور جست وجو باید از مرورگر استفاده کنید و قطعا بدون مرورگر موتور جست وجویی هم در کار نخواهد بود.

تاریخچه تولید مرورگر ایرانی

۱- شاید اصلا خبر نداشته باشید که از سال ۹۲ پروژه ساخت مرورگر داخلی در کشور شروع و سه مرورگر داخلی هم طراحی و عرضه شد. اولین مرورگر به نام ساینا در مهر سال ۹۲ عرضه شد. اجرای این پروژه و ساخت مرورگر به ظاهر ایرانی که سازگار با دو سیستم عامل ویندوز و لینوکس طراحی شده بود، در آن زمان به مرکز مدیریت توسعه ملی اینترنت (متما)، شرکت ایمن رایانه امیرکبیر و مپنا به سفارش سازمان فناوری اطلاعات ایران سپرده شد. تبیان همان موقع در گزارشی درباره هزینه ساخت این مرورگر نوشت که برای تولید ابتدایی این مرورگر داخلی ۴۰۰ میلیون تومان هزینه شده و برای توسعه، اصلاح و تغییرات ساختاری نیاز به ۵۰۰ میلیون تا یک میلیارد تومان بودجه دارد تا ورژن‌های مختلف برای سیستم عامل‌های مختلف تولید شود. با این حال از انتهای سال ۹۲ دیگر خبری از ارتقا و به روزرسانی این مرورگر برای رایانه‌ها نیست. البته همان موقع اعلام شد که ساینا نه تنها یک مرورگر بومی و ایرانی نیست بلکه این مرورگر صرفاً یک ورژن شخصی سازی شده از مرورگر FireFox بوده است.

۲- تیر سال ۹۳ خبری با عنوان طرح کلان ملی ساخت مرورگر نرم افزاری «ناپ» منتشر شد که خبر از ساخت دومین مرورگر داخلی را می‌داد. این بار ظاهراً با بودجه شورای عتف و توسط دانشگاه امیرکبیر در دستور کار قرار گرفت. سه ماه بعد از آن اعلام اولیه، مجری طرح گفت که این پروژه هنوز بودجه جدیدی دریافت نکرده است. او اعلام کرد که مرورگر، فناوری بسیار پیچیده‌ای است که برای نمونه‌های خارجی مطرح در دیگر کشور‌ها معادل هزاران میلیارد تومان سرمایه گذاری شده است.

۳- در حالی که هر دو طرح مذکور به فراموشی سپرده شده بودند و خبری از خروجی و سرنوشت آن‌ها نبود، خرداد سال ۹۶ نوبت مرکز تحقیقات مخابرات وزارت ارتباطات بود که طرح جدیدی را در دستور کار قرار دهد، اما این طرح که به نام «پاتوق» بود طبق آن‌چه مشخص است تاکنون نتیجه‌ای در بر نداشته است.

تاریخچه جست‌وجوگر داخلی

تاریخچه ساخت موتور‌های جست و جوی داخلی در کشورمان بسیار عجیب و غریب است و تا به حال نزدیک به ۲۰ جست وجوگر داخلی تولید شده که تعداد زیادی از آن‌ها با وجود هزینه‌های میلیاردی به کار خود پایان داده‌اند. با این حال نسخه آزمایشگاهی اولین موتور جست وجوی ایرانی از سال ۸۸ با پوشش ۲۰ میلیون صفحه منحصر به فرد ارائه و سرانجام در بهمن ۹۳ با پوشش یک میلیارد صفحه، به طور رسمی افتتاح شد و خرداد سال گذشته هم به کار خود پایان داد. طبق گفته محمود واعظی وزیر وقت ارتباطات، در سال ۹۳ برای تولید و حمایت از جست وجوگر‌های داخلی ۲۱۰ میلیارد تومان هزینه شده است. بد نیست بدانید دلار در سال ۹۳ حدود ۳۵۰۰ تومان قیمت داشته است. همزمان با جست وجوگر یوز، جست و جوگر‌های دیگری هم متولد شدند که می‌توان به پارسی جو، سلام، پاریسک، گرگر و... اشاره کرد و البته احتمالا بسیاری از شما برای اولین بار است که نام آن‌ها را می‌شنوید و از آن‌ها استفاده هم نکرده اید. به جز این باید به سرنوشت پیام رسان بیسفون که سال ۹۱ متولد شد و سال ۹۷ جزو یکی از سه پیام رسانی بود که وام پنج میلیارد تومانی گرفت هم اشاره کرد. در حالی که این پیام رسان سال ۹۴ بیش از دو میلیون کاربر داشت، سال ۹۹ بعد از هشت سال، به کار خود پایان داد و سرورهایش را خاموش کرد.

برای موفقیت مرورگر و جست و جوگر داخلی چه باید کرد؟

نگاهی به تجارب قبلی شاید راهنمای خوبی برای موفقیت در آینده باشد به همین دلیل با کمک تجربه‌های قبلی راهکار‌هایی را نوشته ایم که به نظر می‌رسد باعث موفقیت مرورگر و جست وجوگر داخلی می‌شود.
۱- یکی از مسائلی که در کشور ما هنگام تولید یک محصول جدید زیاد به چشم می‌خورد، تعداد زیاد آن است. برای این که راحت‌تر بتوان این موضوع را توضیح داد به تعداد زیاد تولید کننده واکسن کرونا در کشور اشاره می‌کنیم که با هزینه‌های چند میلیاردی خط تولید برای آن‌ها درست شد و کار‌های تحقیقاتی موازی صورت گرفت و در نهایت حالا شاهد تعداد بالای خط تولید واکسن کرونا هستیم که بیش از نیاز هم تولید می‌کنند و در نهایت مجبور به جمع کردن خط تولید می‌شوند این در حالی است که می‌شد با تمام قدرت بر یک یا دو پروژه واکسن سازی در کشور متمرکز شد تا هم هزینه تولید کمتری را به دنبال داشته باشد و هم نیاز کشور برطرف شود. این موضوع در خصوص مرورگر و جست وجوگر داخلی هم صدق می‌کند. بهتر است مسئولان بعد از انجام کار‌های مطالعاتی و تحقیقاتی یک یا دو مورد را که نیاز‌های کاربران را بیشتر مورد توجه قرار می‌دهند، انتخاب کنند و سرمایه گذاری روی تعداد‌اندکی صورت بگیرد.

۲- نکته دیگری که پیش از این هم آن را تجربه کرده ایم، نحوه ارائه محصول در بازار است. هنوز بسیاری به خاطر شیوه ارائه پیام رسان‌های داخلی تمایلی به ثبت نام در این پیام رسان‌ها ندارند، پس بهتر است به جای مسدود کردن مرورگر‌ها یا جست وجوگر‌های دیگر، اجازه دهند این محصولات به صورت طبیعی رشد کنند و جایگاه خود را در بین مخاطبانشان ارتقا دهند و با حذف رقبا به دنبال ایجاد مخاطب برای مرورگر و جست وجوگر داخلی نرویم.

۳- شاید برخی از مسئولان، حکمرانی چین در فضای مجازی را الگوی خودشان برای توسعه مرورگر و جست وجوگر داخلی می‌دانند که بهتر است بدانند در بیشتر کشور‌ها جست و جوگر‌های اختصاصی شکست خورده و تنها در برخی از کشور‌ها موفق بوده‌اند. یکی از این کشور‌های موفق چین است. دلایلی از جمله جمعیت بیش از یک میلیارد نفری که حدود یک هشتم جمعیت جهان را تشکیل می‌دهد و زبان خاص شان باعث شده مردم این کشور برای محتوای تولید شده در کشورشان بیشتر از مرورگر و جست وجوگر چینی استفاده کنند. با این حال تا پایان سال ۲۰۱۹ در کشور چین هم اینترنت اکسپلورر محبوب‌ترین مرورگر مورد استفاده بوده است و بیش از ۷۶ درصد مردم جهان هم از چهار مرورگر کروم، سافاری، اینترنت اکسپلورر و فایر فاکس استفاده کرده‌اند.

منبع: خراسان