معرفی ساز سخت، ولی محبوب ویولن

آشنایی با ساز ویولن و جزئیات مهم آن

مجله خبری-سبک زندگی نگار: آموختن موسیقی و نواختن ساز از گذشته‌های بسیار دور تا کنون مورد توجه بشر بوده است. موسیقی با روح و روان انسان گره خورده است و می‌توان به کمک آن اوقات فراغت بسیار ارزشمند و پرباری را ایجاد کرد.

در میان ادوات موسیقی ساز‌های زهی و آرشه‌ای به دلیل تولید صدای لطیف، گرم و دلنواز بسیار محبوب هستند. ویولن violon از انواع ساز‌های زهی و آرشه‌ای بسیار قدیمی است که صدایی بی نظیر و زیبا تولید می‌کند.

نه تنها تک نوازی ساز ویولن بسیار شنیدنی است بلکه موسیقی حاصل از این ساز در کنار سایر ادوات موسیقی نیز بسیار جذاب است.

ویولن چیست؟

ویولن ساز زهی آرشه‌ای است که نقش آن چه در ارکستر بزرگ چه به طور جمعی و انفرادی بسیار پر اهمیت است که آن را شاه ساز‌ها می‌نامند. ویولن، معمولا برای موسیقی کلاسیک غربی و موسیقی جاز استفاده می‌شود.

انواع ویولن و معرفی خانواده این ساز

خانواده ویولن شامل سه ساز ویولن، ویولا و ویولن سل است. ویولن آکوستیک و ویولن الکتریک از انواع ویولن هستند.

ویولن آکوستیک:

ویولن آکوستیک که ساده‌ترین نوع ویولون و مناسب برای افراد مبتدی است.

ویولن الکتریک:

ویولن الکتریک دارای یک خروجی الکتریکی صدا است و از جنس فلز بوده و در سبک‌های راک، پاپ و … مورد استفاده قرار می‌گیرد. ویولن‌های الکتریک وزن کمترو تعداد بیشتری سیم نسبت به ویولون‌های آکوستیک دارند.

ویولن آلتو (ویولا):

شبیه ویولن‌های آکوستیک است و نوازنده در هنگام نواختن مثل ویولن آن را روی شانه چپ قرار می‌دهد. این ساز از ویولن بزرگتر است و میدان زیر و بمی اندکی پایین‌تر از ویولن دارد. این ساز صدایی غنی، نافذ، تیره، آرامش بخش و سبک دارد.

ویولن سِل:

این ساز اندازه بزرگ دارد ونوازنده برای نواختن این ساز، نشسته و آن را روی پایه‌ای در انتهای آن روی زمین و بین دو پا‌های خود قرار می‌دهد و این ساز روی شانه نوازنده قرار نمی‌گیرد. دسته ویولن سل بالای شانه چپ نوازنده قرار می‌گیرد و نوازنده آرشه را به صورت افقی روی سیم‌ها می‌نوازد.

کنترباس (دابل باس):

بزرگترین عضو خانواده ساز‌های زهی آرشه‌ای است که برای نواختن آن نوازنده ایستاده و ساز را در کنار خود می‌گیرد و به گونه‌ای که دسته آن بالاتر از شانه سمت چپ نوازنده قرار می‌گیرد و آن را مانند ویولن سل با کشیدن افقی آرشه می‌نوازد. طنین کنتر باس قوی، پُر، ضخیم و زنگ دار است و در بین ساز‌های زهی پایین‌ترین سطح زیر و بمی و کمترین وسعت صوتی را دارد.

ویولن از کجا آمد است؟

در مطلب روز جهانی ویولن در بخش قبلی نمناک اشاره داشتیم که موسیقی دان‌ها بر سر منشا ویولن اختلاف دارند. عده‌ای منشا آن را ایتالیا می‌دانند و عده‌ای دیگر می‌گویند که ساز ویولن تکمیل شده‌ی ساز رباب است و از کشور‌های عربی آمده است.

این ساز درابتدا دارای یک سوراخ بر روی بدنه بوده، اما به تدریج این سوراخ حذف شده و سازی با سه سیم، سرآغازی برای ویولن تکامل یافته‌ی امروزی شده است. ساز ویولن بعد از قرن ۱۱ در اروپا تکامل یافته و به طور وسیعی وجود داشت.

اولین سازنده‌ی ویولن گاسپارو برتولتی ایتالیایی بوده است که او را مخترع این ساز نیز می‌نامند. با اینکه از زمان اختراع اولین ویولن توسط گاسپارو برتولتی بیش از سه قرن می‌گذرد، اما تغییری در ساختار این ساز به وجود نیامده است.

قسمت‌های تشکیل دهنده ویولن:

وزن ویولون ۴۰۰ گرم و از ۵۸ قطعه ساخته شده است. ویولن از بخش‌های زیر تشکیل شده است:

آرشه یا کمان:

ترکه‌ای چوبی می‌باشد که در طول آن رشته‌های موی دم اسب کشیده شده و به دو سر آن ثابت شده است.

جعبه طنینی (جعبه ریزونانس):

این جعبه متشکل از سه بخش صفحه روئی، صفحه زیرین و زوار‌های دور می‌باشد. در این ساز گریف، خرک و سیم گیر از جنس چوب آبنوس بوده و استحکام بیشتری دارد.

دسته یا گردن:

دنباله چوب آبنوس تکیه سیم‌ها است که در بالای آن محل انگشت گذاری نوازنده قرار گرفته است. نوازنده ویولن می‌تواند انگشت گذاری را در همه طول چوب آبنوس داشته باشد. جعبه کوچکی (جعبه کوک) در انتهای دسته وجود دارد که سیم‌ها داخل آن به دور گوشی‌های کوک می‌پیچند.

خرک:

خرک بین سیم‌ها و جعبه طنینی ارتباط برقرار می‌کند. تقسیم راه سیم ها، نگه داشتن سیم‌ها با ارتفاع خاص برای حرکت روی جعبه طنینی و انتقال ارتعاشات سیم‌ها به جعبه طنینی از نقش‌های خرک می‌باشد. استوانه چوبی کوچکی درون جعبه طنینی وجود دارد که ارتعاشات را به صفحه زیرین سازمنتقل کرده و سبب می‌شود فشار سیم‌ها به صفحه روئی ساز آسیب نرساند.

گریف:

گریف بخشی است که نوازنده با انگشت خود سیم را به آن می‌چسباند و در طول دسته ویولن چسبیده است و تا میانه جعبه ساز ادامه دارد. گریف از آبنوس ساخته شده است. نوازنده ویولن سیم را با انگشت به گریف چسبانده و اینگونه طول سیم را کوتاه می‌کند و نت‌های مختلف را می‌نوازد.

سیم گیر:

سیم گیر در نزدیک خرک قرار دارد و تا آخر تنه ویولن کشیده شده است. سیم گیر از چوب آبنوس ساخته شده و به دکمه‌ای که در قسمت پائین جدار تعبیه شده با زهی از جنس روده یا پلاستیک یا سیم وصل می‌گردد.

سیم ها:

در گذشته سیم‌های ویولن از روده گوسفند ساخته می‌شد، اما امروزه در ساخت سیم‌های زیر از مفتول فلزی استفاده می‌شود و در سیم‌های بم تر، روی روده سیم فلزی نازکی می‌پیچند.

محل آغاز سیم‌ها جعبه کوچک سر سازاست. سیم‌ها در طول چوب آبنوس تکیه گاه سیم‌ها ادامه یافته، از روی خرک عبور کرده و در سیم گیر مهار می‌شوند.

سیم‌های ویولن، از زیرترین تا بم‌ترین سیم، به ترتیب پایین کوک می‌شوند. می (سیم اول)، لا (سیم دوم)، ر (سیم سوم)، سل (سیم چهارم)؛ بنابراین اصوات سیم‌ها نسبت به یکدیگر، به ترتیب فاصلة پنجم را تشکیل می‌دهند.

نحوه دست گرفتن ساز ویولن

نوازنده ویولن باید بتواند با کمک گردن و شانه ویولن را نگاه دارد. سه نقطه چانه، شانه و دست چپ در هنگام نواختن ویولن با آن در تماس هستند و بخشی از بار دست گرفتن ساز را به دوش می‌کشند.

شانه و گردن:

نوازنده برای نگهداری ساز از شانه چپ کمک می‌گیرد. در هنگام گرفتن ساز شانه باید حالت افتاده داشته باشد و نوازنده نباید شانه خود را بالا بکشد، اما اگر نوازنده دارای گردن بلند باشد ناچار است برای تحت تسلط قرار دادن ساز، شانه را بالا بکشد و گردن خود به سمت پایین خم کند.

میزان بالا بردن دست چپ:

ساز و دسته آن باید امتدادی افقی با زمین داشته باشند، به همین خاطر نوازنده باید دست چپ را تا جای ممکن بالا برد.

نوازنده نباید ساز را طوری بگیرد که دسته و سرپنجه ساز به سمت زمین و یا برعکس باشد. زیرا در صورت اول کشش بی مورد سبب می‌شود ستون مهره‌ها به سمت پایین افتد و خمودگی نوازنده، سبب اشکال در تنفس او شود. در صورت دوم نیز فشار به مهر‌های گردن وارد می‌شود.

نکات کلی خرید ساز ویولن

این نکات ذکر شده در نمناک را هنگام خرید ویولن در نظر بگیرید:

*اگر مبتدی و تازه کار هستید، ساز گران قیمت نخرید، زیرا ممکن است به ساز صدمه بزنید.
*منظور از کیفیت ویولن، صدا نیست، ویولن خوب در برابر فشار خم نمی‌شود.
*به جای ویولن نو، می‌توانید یک ویولن دست دوم سالم تهیه نمایید.
*اندازه‌ی ویولن‌ها متفاوت است، برای افراد بالاتر از ۹ سال ویو لن‌های با سایز ۴/۴ که به آن‌ها Full Size گفته می‌شود، مناسب هستند.
*هنگام خرید ویولن به لوازم جانبی و نیاز‌های یک ویولن خوب توجه کنید.
*سعی کنید ساز را تنظیم شده، خریداری کنید.
*بدنه‌ی ویولن نباید ترک داشته باشد.
*لبه‌های کناری ساز باید از طرف بالا و پایین بیرون نزده باشند.
*دسته ساز باید صاف باشد.
*به ارتفاع سیم‌ها توجه داشته باشید.
*گوشی‌های ساز باید راحت بچرخند و عاری از گیر باشند.
*بهتر است جنس چوب ویولن، از افرا، صنوبر، آبنوس، بید و بلسان بنفش باشد.