هشدار / والدین با رفتارشان روی سلامت روان و اشتها کودکان تاثیر می‌گذارند

به گزارش مجله خبری نگار،سلامت روان و الگو‌های غذایی کودکان و نوجوانان ارتباطی بسیار نزدیک دارند و نقش والدین در شکل‌گیری این ارتباط اهمیت ویژه‌ای دارد. مهارت‌های والدینی نه تنها در مدیریت رفتار‌های روزمره کودکان، بلکه در حمایت از رشد روانی و عاطفی آنها تأثیر مستقیم دارد.

والدینی که با آگاهی و مهارت کافی، نیاز‌های روانی و جسمی فرزندان خود را تشخیص می‌دهند، می‌توانند الگو‌های غذایی سالم را تقویت کرده و از بروز مشکلاتی مانند پرخوری عصبی، بی‌اشت‌هایی یا اختلالات خلقی پیشگیری کنند.

ایجاد محیط خانواده‌ای امن و حمایتگر، توجه به علائم تغییر خلق و رفتار غذایی، و آموزش کودکان درباره اهمیت تغذیه سالم، از مهارت‌های کلیدی والدین برای بهبود سلامت روان و اشتهای کودکان است. این مقدمه نشان می‌دهد که بررسی رابطه بین اشتها و سلامت روان تنها به جنبه‌های فردی محدود نمی‌شود و مهارت‌ها و رفتار‌های والدینی می‌توانند نقش تعیین‌کننده‌ای در پیشگیری و مدیریت این چالش‌ها ایفا کنند.

مریم قوامی روانشناس و مدرس مهارت‌های والدینی اهمیت این موضوع از دیدگاه‌های زیستی، روان‌شناختی، اجتماعی، رشدی و تلفیقی بررسی کرده است تا تصویری کامل از تأثیر والدین بر سلامت روان و اشتهای فرزندان ارائه شود.

۱. دیدگاه زیستی

از منظر زیستی، اشتها و سلامت روان ارتباط بسیار نزدیکی با یکدیگر دارند و تحت تأثیر عملکرد مغز، هورمون‌ها و سیستم عصبی قرار می‌گیرند. مغز انسان بخش‌های مختلفی دارد که رفتار‌های غذایی و خلق و خو را کنترل می‌کنند. برای مثال هیپوتالاموس نقش مهمی در تنظیم گرسنگی و سیری دارد و هر گونه اختلال در عملکرد آن می‌تواند باعث کاهش یا افزایش اشتها شود. همچنین، انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین همزمان بر خلق و خو و اشتها اثر می‌گذارند. کاهش سطح سروتونین با افسردگی مرتبط است و می‌تواند باعث کاهش اشتها یا تمایل شدید به خوردن غذا‌های شیرین و کربوهیدراتی شود.

هورمون‌ها نیز نقش مهمی دارند. کورتیزول، هورمونی که در شرایط استرس ترشح می‌شود، می‌تواند اشتها را افزایش دهد یا کاهش دهد. در برخی افراد استرس باعث پرخوری می‌شود، در حالی که در برخی دیگر اشتها کم می‌شود. علاوه بر این، شرایطی مانند التهاب مزمن مغز می‌تواند سیگنال‌های اشتها را مختل کند و همزمان با افسردگی ارتباط داشته باشد.

اختلالات غدد درون‌ریز نیز تأثیر مشابهی دارند. برای مثال کم‌کاری تیروئید می‌تواند باعث کاهش انرژی، احساس افسردگی و تغییرات در اشتها شود. همچنین، برخی بیماری‌ها مانند دیابت یا مشکلات گوارشی، هم خلق و خو و هم اشتها را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

بنابراین، از دیدگاه زیستی، تغییرات اشتها معمولاً نشانه‌ای از تغییرات در مغز، هورمون‌ها یا سیستم عصبی است و به همین دلیل بررسی آن در کنار سلامت روان اهمیت زیادی دارد. شناخت این ارتباط می‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات روانی و جسمانی کمک کند و درمان‌های مناسب را موثرتر سازد.

۲. دیدگاه روان‌شناختی

از دیدگاه روان‌شناختی، سلامت روان و اشتها ارتباطی دوطرفه دارند و تغییر در یکی می‌تواند دیگری را تحت تأثیر قرار دهد. برای مثال افراد مبتلا به افسردگی اغلب کاهش اشتها و کاهش وزن را تجربه می‌کنند، اما برخی ممکن است برای مقابله با احساسات منفی به پرخوری روی بیاورند. در واقع تغییرات اشتها هم می‌تواند نشانه‌ای از افسردگی باشد و هم عامل تشدید خلق پایین باشد. اضطراب نیز تأثیر متفاوتی بر اشتها دارد.

برخی افراد هنگام اضطراب بیش از حد غذا می‌خورند تا استرس خود را کاهش دهند، در حالی که برخی دیگر اشتهای خود را از دست می‌دهند و غذا نمی‌خورند. اختلالات خوردن مانند بی‌اشت‌هایی عصبی، بولیمیا و پرخوری عصبی نمونه‌هایی واضح از ارتباط مستقیم بین ذهن و رفتار غذایی هستند. در این شرایط، افکار و احساسات فرد باعث تغییرات شدید در الگوی غذایی می‌شوند.

علاوه بر این، استرس مزمن می‌تواند الگو‌های غذایی نامطلوب ایجاد کند. فرد ممکن است وعده‌های غذایی را حذف کند یا غذا‌های پرکالری و ناسالم مصرف کند. احساس گناه یا اضطراب ناشی از خوردن نیز می‌تواند چرخه‌ای معیوب ایجاد کند که سلامت روان و جسم را همزمان تحت تأثیر قرار می‌دهد.

روان‌درمانی، مشاوره تغذیه‌ای و تمرین‌های ذهن‌آگاهی می‌توانند به اصلاح این الگو‌ها کمک کنند. به طور کلی، دیدگاه روان‌شناختی نشان می‌دهد که ذهن و احساسات انسان نقش مهمی در تنظیم اشتها دارند و تغییر در سلامت روان می‌تواند به تغییرات قابل توجهی در رفتار غذایی منجر شود. شناخت این جنبه‌ها می‌تواند به پیشگیری از اختلالات خوردن و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.

۳. دیدگاه اجتماعی و محیطی

عوامل اجتماعی و محیطی نقش بسیار مهمی در ارتباط بین اشتها و سلامت روان ایفا می‌کنند. فرهنگ و هنجار‌های اجتماعی می‌توانند رفتار غذایی و نگرش افراد نسبت به بدن و تغذیه را شکل دهند. برای مثال، فشار‌های اجتماعی در مورد لاغری یا تناسب اندام می‌تواند باعث محدودیت غذایی، پرخوری عصبی یا نگرانی مداوم درباره وزن شود که سلامت روان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. وضعیت اقتصادی-اجتماعی نیز اهمیت زیادی دارد.

افرادی که با ناامنی غذایی مواجه هستند یا دسترسی محدود به غذا‌های سالم دارند، بیشتر در معرض استرس، اضطراب و افسردگی قرار می‌گیرند. کمبود تغذیه مناسب می‌تواند هم خلق و خو را کاهش دهد و هم باعث اختلالات اشتها شود.

علاوه بر این، حمایت اجتماعی نقش محافظتی دارد. خانواده، دوستان و شبکه‌های اجتماعی مثبت می‌توانند فرد را به خوردن منظم و سالم تشویق کنند و باعث بهبود سلامت روان شوند.

زندگی شهری و سبک زندگی مدرن نیز تأثیر خاص خود را دارد. استفاده زیاد از غذا‌های آماده و فست‌فود، کم‌تحرکی و استرس‌های روزمره می‌توانند باعث اختلالات اشتها و مشکلات روانی شوند.

محیط کاری نیز نقش مهمی دارد، زیرا فشار و استرس مداوم می‌تواند الگو‌های غذایی را مختل کند و باعث بی‌خوابی، اضطراب و افسردگی شود.

دیدگاه اجتماعی و محیطی نشان می‌دهد که رفتار غذایی انسان فققط تحت تأثیر عوامل درونی نیست، بلکه محیط و جامعه نیز نقش مهمی در شکل‌گیری الگو‌های اشتها و سلامت روان ایفا می‌کنند.

۴. دیدگاه رشدی

مرحله زندگی افراد تأثیر زیادی بر ارتباط بین اشتها و سلامت روان دارد. در کودکان و نوجوانان، استرس، تجربه‌های آسیب‌زا یا آزار و تحقیر می‌تواند باعث کاهش یا تغییر الگو‌های غذایی شود. فشار همسالان نیز نقش مهمی دارد و ممکن است باعث نگرانی درباره وزن، محدودیت غذایی یا پرخوری عصبی شود.

نوجوانانی که احساس عدم پذیرش یا اضطراب می‌کنند، بیشتر در معرض اختلالات خوردن هستند. در بزرگسالان، استرس کاری، مسئولیت‌های زندگی و اختلالات خلقی می‌توانند اشتها را کاهش یا افزایش دهند. برخی افراد هنگام فشار زیاد استرس غذا نمی‌خورند و برخی دیگر برای تسکین احساسات خود پرخوری می‌کنند.

در کهنسالی، کاهش اشتها یک مشکل شایع است و اغلب با افسردگی، تنهایی یا زوال عقل همراه است. کاهش مصرف غذا می‌تواند باعث سوءتغذیه و کاهش توانایی‌های شناختی شود و به طور مستقیم سلامت روان را تحت تأثیر قرار دهد.

بنابراین، دیدگاه رشدی نشان می‌دهد که مراحل مختلف زندگی نیازمند توجه ویژه به سلامت روان و الگو‌های غذایی هستند. آموزش والدین، حمایت خانواده و ارائه اطلاعات تغذیه‌ای مناسب می‌تواند در پیشگیری و مدیریت مشکلات مرتبط با اشتها و سلامت روان در کودکان و نوجوانان مؤثر باشد.

در بزرگسالان و سالمندان نیز برنامه‌های حمایتی و تغذیه‌ای می‌توانند کیفیت زندگی و سلامت روان را بهبود دهند.

۵. دیدگاه تلفیقی

دیدگاه تلفیقی بر این نکته تأکید دارد که اشتها و سلامت روان یک رابطه دوطرفه و پیچیده دارند. مشکلات روانی می‌توانند باعث تغییرات اشتها شوند و در عین حال، الگو‌های غذایی نامنظم می‌توانند بر خلق و خو و عملکرد شناختی تأثیر بگذارند.

به عنوان مثال، سوءتغذیه ناشی از کم‌خوری یا پرخوری مزمن می‌تواند سطح انرژی بدن و عملکرد مغز را کاهش دهد و به بروز افسردگی یا اضطراب کمک کند.

از سوی دیگر، روان‌درمانی، تغذیه صحیح و فعالیت بدنی منظم می‌توانند به اصلاح این چرخه کمک کنند و هم سلامت روان و هم الگو‌های اشتها را بهبود دهند. رشته‌ای به نام روان‌پزشکی تغذیه‌ای به مطالعه دقیق این ارتباط پرداخته و نشان می‌دهد که تغذیه مناسب می‌تواند نقش مهمی در درمان اختلالات خلقی داشته باشد.

همچنین، تمرین‌های ذهن‌آگاهی و مدیریت استرس می‌توانند به افراد کمک کنند تا الگو‌های غذایی سالم را حفظ کرده و از اختلالات روانی پیشگیری کنند. به طور کلی، دیدگاه تلفیقی نشان می‌دهد که بررسی سلامت روان و اشتها به صورت جداگانه کافی نیست و رویکرد جامع، چندبعدی و فردی می‌تواند بهترین نتیجه را داشته باشد.

رابطه بین اشتها و سلامت روان چندبعدی است و تحت تأثیر عوامل زیستی، روان‌شناختی، اجتماعی و رشدی قرار دارد. تغییرات در یکی از این حوزه‌ها می‌تواند دیگری را تحت تأثیر قرار دهد. شناخت این ارتباطات می‌تواند در پیشگیری، تشخیص و درمان مشکلات روانی و تغذیه‌ای بسیار مؤثر باشد. رویکرد جامع و فردی که به هر دو جنبه توجه داشته باشد، می‌تواند کیفیت زندگی، سلامت روان و الگو‌های غذایی سالم را تقویت کند.

منبع: عصر ایران