مصرف چقدر قرص آهن باعث مسمومیت میشود؟

به گزارش مجله خبری نگار/بهداشت نیوز، آهن یک ماده معدنی ضروری برای بدن است که در تولید گلبول‌های قرمز نقش دارد و در شرایط مختلفی مانند بارداری، دوران کودکی و رژیم گیاهخواری به عنوان مکمل به کار می‌رود؛ این دارو همچنین در بهبود کم‌خونی ناشی از فقر آهن بسیار مؤثر است، اما برخلاف بسیاری از مکمل ها، مصرف بیش از حد آن می‌تواند مسمومیت شدید و حتی مرگ ایجاد کند، به همین دلیل، مسمومیت با قرص آهن یکی از مهم‌ترین علت‌های مسمومیت دارویی در کودکان محسوب می‌شود.

چگونه مسمومیت رخ می‌دهد؟

هنگامی که مقدار زیادی آهن وارد بدن شود، مکانیسم‌های طبیعی ذخیره و استفاده از آهن اشباع می‌شوند؛ در نتیجه آهن آزاد در خون افزایش یافته و به سلول‌ها و بافت‌ها آسیب مستقیم وارد می‌کند؛ این آسیب بیشتر در دستگاه گوارش، کبد و قلب رخ می‌دهد.

دوز ایمن و دوز خطرناک:

دوز معمول آهن برای درمان آنمی فقر آهن بسته به شدت کم خونی، سن، وزن، جنسیت و تحمل بیمار متفاوت است؛ دوز استاندارد معمولا بین ۶۰ تا ۲۰۰ میلی گرم آهن (به صورت المنتال) در روز است که می‌تواند برای کاهش عوارض به صورت یک روز در میان نیز تجویز شود.

در کودکان دوز استاندارد معمولا ۳ تا ۶ میلیگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز است.

مصرف کمتر از ۲۰ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن معمولا بدون علامت است، هرچند که تاثیرات گوارشی در مصرف ۱۰ تا ۲۰ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم می‌تواند، اتفاق افتد.

مصرف بیش از ۲۰ میلی‌گرم آهن به ازای هر کیلوگرم وزن بدن می‌تواند مسمومیت خفیف ایجاد کند؛ اگر مقدار مصرفی به ۴۰ تا ۶۰ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم برسد، مسمومیت شدید خواهد بود و مقادیر بالاتر از ۶۰ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم تهدیدکننده حیات است.

البته توجه داشته باشیم که تمام مقادیر ذکر شده بر مبنای آهن المنتال تعریف شده و مکمل‌های مختلف آهن حاوی مقادیر متنوعی از آهن المنتال هستند؛ برای محاسبه دوز هر یک از آنها با دکتر داروساز مشورت کنید.

به طور مثال هر قرص فروس سولفات ۳۲۵ میلی گرمی حاوی ۶۵ میلی گرم آهن المنتال بوده و اگر یک کودک ۱۰ کیلوگرمی به طور تصادفی ۴ قرص فروس سولفات مصرف کند در محدوده دوز ایجاد کننده مسمومیت خفیف قرار می‌گیرد.

علائم مسمومیت با قرص آهن:

علائم معمولاً در چند مرحله بروز می‌کنند:

مرحله اول، ۳۰ دقیقه تا ۶ ساعت ابتدایی: علائم گوارشی مانند تهوع، استفراغ، درد شکم، اسهال و مدفوع خونی بروز می‌کند.

مرحله دوم، ۶ تا ۲۴ ساعت پس از مصرف: عوارضی مانند گیجی و افزایش ضربان قلب اتفاق می‌افتد؛ در این مرحله علائم ممکن است موقتا کاهش یابد یا ناپدید شود، اما این یک فاز کاذب است و وضعیت بیمار همچنان جدی می‌ماند.

مرحله سوم، مرحله شوک: اگر بیمار مقدار بسیار زیادی آهن خورده باشد، این مرحله حتی چند ساعت بعد از اُوِردوز اتفاق می‌افتد؛ در غیر این صورت مرحله شوک طی ۱۲ تا ۷۲ ساعت پس از اُوِردوز دیده می‌شود؛ اُفت فشار خون، تپش قلب سریع، تنفس سریع، گیجی، اختلالات انعقادی، تشنج و کما از علائم این مرحله است.

مرحله چهارم، مرحله نارسایی کبدی: معمولاً ۲ تا ۴ روز پس از خوردن آهن ایجاد می‌شود.

مرحله پنجم: این مرحله به ندرت اتفاق می‌افتد و امکان دارد ۲ تا ۸ هفته بعد از مصرف، در اثر صدمه اولیه، انسداد دستگاه گوارش به وجود آید.

درمان چگونه است؟

درمان باید فوری آغاز شود. اقدامات اصلی شامل:

شست و شوی معده یا تجویز دارو‌های خاص برای دفع آهن اضافی.

استفاده از آنتی دوت اختصاصی به نام دسفرال (دسفروکسامین) که به آهن اضافی متصل شده و آن را از بدن خارج می‌کند.

بستری و پایش دقیق علائم حیاتی، قند خون و عملکرد کبد و همچنین درمان‌های حمایتی.

اقدامات قابل توجه برای خانواده ها:

همیشه مکمل‌های آهن را دور از دسترس کودکان نگهداری کنید؛ بسیاری از مسمومیت‌ها زمانی رُخ می‌دهند که کودک بسته قرص را مانند آب نبات مصرف می‌کند.

از مصرف خودسرانه و بی رویه مکمل‌های آهن پرهیز و تنها در صورت تجویز پزشک، دارو مصرف کنید.

اگر احتمال مصرف بیش از حد آهن وجود دارد، بلافاصله کودک یا فرد مسموم را به اورژانس منتقل کنید، حتی اگر علائم خفیف باشد.

جمع بندی:

مکمل آهن در درمان کم خونی بسیار ارزشمند است، اما در مصرف بی رویه می‌تواند به یک سم کشنده تبدیل شود؛ آگاهی خانواده‌ها و نگهداری ایمن داروها، نقش اصلی را در پیشگیری از این مسمومیت خطرناک دارد.