اینجا اولین پیاده‌راه در ایران متولد شد!

به گزارش مجله خبری نگار، پیاده‌راه‌های سنگفرش شده که حالا نه فقط در پایتخت، بلکه در دیگر شهر‌ها هم به چشم می‌خورد یکی از فضا‌های شهری مورد علاقه شهروندان است؛ محلی برای گفتگو، قدم زدن، تماشای مغازه‌ها، نشستن در کافه‌ها و وقت‌گذرانی. سابقه پیاده‌راه در ایران هم به شهر اولین‌ها می‌رسد: تبریز! احداث پیاده‌راه در تبریز به حضور فرانسوی‌ها و کنسولگری‌های خارجی برمی‌گردد. کریم میمنت‌نژاد از چگونگی شکل‌گیری نخستین پیاده‌راه کشور در اوایل دوران پهلوی اول در تبریز می‌گوید؛ اتفاقی که بذر آن در روزگار قاجار کاشته شد.

تولد نخستین پیاده‌راه در ایران

تاریخ نشان می‌دهد نخستین پیاده‌راه کشور اوایل دوره پهلوی اول شکل گرفت. روزگاری که تهران پایتخت بود این پیاده‌راه در تبریز ساخته شد.

کریم میمنت‌نژاد درباره قصه ساخت نخستین پیاده‌راه کشور در تبریز می‌گوید: «برای اینکه بدانیم چرا تبریز صاحب نخستین پیاده‌راه کشور است باید به روزگار قبل از ساخته شدن پیاده‌راه سفر کنیم؛ روزگار قاجار که تبریز به‌عنوان دارالسلطنه ایران شناخته می‌شد و محمدحسن میرزا، آخرین ولیعهد ایران در تبریز زندگی می‌کرد. برای همین کمپانی‌های بزرگ اقتصادی و تجاری و حتی سیاسی در تبریز مستقر بودند.» وجود کنسولگری ۵ کشور در تبریز و مراودات تجاری با کشور‌های دنیا سبب شد تا در یکی از محله‌های تبریز کوچه‌ای به نام پستخانه شکل بگیرد و ساختمان سه‌طبقه‌ای برای تلفن، تلگرام و پست در آن بنا شود.

میمنت‌نژاد ادامه می‌دهد: «کنسولگری‌های روسیه، ترکیه عثمانی، فرانسه و انگلیس و خانه‌های کارمندان کنسولگری‌ها هم در اطراف کوچه پستخانه ساخته شد.» حالا دیگر کوچه پستخانه فقط یک کوچه نبود، برای خودش محل گذر و تردد دیپلماسی، افراد سیاسی و تجاری و حتی حضور نویسندگان شده بود. کم‌کم گراندهتل هم در این کوچه ساخته شد و یک مسجد که در جریان مشروطیت محل تحصن مشروطه‌خواهان بود. حال و هوای این کوچه سبب شده بود تا مسافرانی که به تبریز می‌آمدند، برای اتراق یک اتاق در نزدیکی‌این کوچه کرایه می‌کردند. کلیسای کاتولیک و مدرسه فرانسوی‌ها هم در این کوچه ساخته شد و به همین دلیل فرانسوی‌ها قرار ملاقات‌های خود را در این محل می‌گذاشتند. میمنت‌نژاد می‌گوید: «در نهایت فرانسوی‌ها تصمیم گرفتند این منطقه را به جایی که خودشان در فرانسه داشتند، تبدیل کنند و کوچه پستخانه شد خیابان پاساژ که در اصطلاح فرانسوی همین پیاده‌راه بود؛ محلی سنگفرش شده بدون تردد خودرو و کالسکه که پر از مغازه و رستوران و هتل بود و جایی برای قدم زدن و نشستن و صحبت کردن. بعد‌ها در سال ۱۳۱۰ در کوچه پستخانه که کوچه پاساژ خوانده می‌شد، کافه‌هایی هم تاسیس شد و نخستین پیاده‌راه ایران لقب گرفت.»

فرصتی برای سرزندگی

خیابان‌کشی به موازات خیابان پاساژ دهه‌های بعد انجام شد. خیابان شریعتی با نام سابق شهناز شمالی به شکل مدرن ساخته شد و مغازه‌داران تبریزی راهی خیابان جدید شدند و مغازه‌های خود در خیابان پاساژ را به انباری تبدیل کردند.

میمنت‌نژاد ادامه می‌دهد: «در زمان پهلوی دوم از رونق خیابان پاساژ کاسته شد و مشاغل کاذب در آن شکل گرفت. اخیرا با ساماندهی این گذر و مرمت بنا‌های فاخر دوباره رهگذران و گردشگران به آن بازگشته‌اند. بعد از تبریز، پیاده‌راه جنت در مشهد ساخته شد. در تبریز هم پیاده‌راه‌های دیگری ساخته شد.»

میمنت‌نژاد می‌گوید که پیاده‌راه‌ها فضا‌های دلپذیر شهر‌ها هستند و ادامه می‌دهد: «پیاده‌راه‌ها فضا‌های حضور شهروندان هستند نه فضای گذر. جایی که لحظه‌هایی را زندگی کنیم، دوستان‌مان را ببینیم، گپ بزنیم، قدم بزنیم، خرید کنیم و هیچ ترسی از رد شدن ناگهانی ماشین‌ها نداشته باشیم. خلاصه اینکه فضایی پر از سرزندگی را تجربه کنیم.»

پیاده‌راه‌های تبریز شهر اولین‌ها

علاوه بر پیاده‌راه پاساژ کوچه‌سی، پیاده‌راه‌های دیگری هم دارد. پیاده‌راه تربیت در زمان شهردار بودن محمدعلی خان تربیت ساخته شد. در پیاده‌راه تربیت مجسمه‌هایی از مشاغل قدیمی همانند آرایشگری، عکاسی، فراشی و قالی‌فروشی به نمایش گذاشته شده است. پیاده‌راه داش ماغازالار یا مغازه‌های سنگی، پیاده‌راه ارک، پیاده‌راه ولیعصرعج، پیاده‌راه ضلع شمالی بلوار نیایش، پیاده‌راه شهریار، پیاده‌راه شنب‌غازان، پیاده‌راه آبیاری، پیاده‌راه جمهوری و پیاده‌راه مقصودیه در تبریز ساخته شده است

قصه ساخت اولین پیاده‌راه فرانسوی‌ها

تصمیم گرفتند کوچه پستخانه را به جایی که خودشان در فرانسه داشتند، تبدیل کنند و کوچه پستخانه شد خیابان پاساژ که در اصطلاح فرانسوی همین پیاده‌راه بود؛ محلی سنگفرش شده بدون تردد خودرو و کالسکه که پر از مغازه و رستوران و هتل بود و جایی برای قدم زدن و نشستن و صحبت کردن. بعد‌ها در سال ۱۳۱۰ در کوچه پستخانه که کوچه پاساژ خوانده می‌شد، کافه‌هایی هم تاسیس شد و نخستین پیاده‌راه ایران لقب گرفت

منبع: همشهری