کام تلخ چای ایرانی از آماربازی تنها سازمان تک محصول کشور

به گزارش مجله خبری نگار، سال گذشته درحالی ۴۲ هزار تن چای به ارزش ۲۲۹ میلیون دلار به کشور وارد شد که طبق آمار رسمی سازمان چای، تقریباً ۶ هزار هکتار از اراضی چای در شمال کشور زیر کشت نرفته و غیرفعال است.

نکته جالب اینکه ناظر به همین ظرفیت بالقوه موجود برای افزایش تولید چای داخلی، دهم اردیبهشت امسال محمدعلی نیکبخت وزیر جهاد کشاورزی در دیدار با همتای سریلانکایی خود گفته بود که ایران سالانه حدود ۳۰ هزار تن چای خشک مورد نیاز خود را در مناطق شمالی کشور تولید و «۷۰ هزار تن هم وارد می‌کند.»

با این وجود، مهرداد لاهوتی نماینده منتخب مردم شهرستان لنگرود در مجلس شورای اسلامی معتقد است که این آمار نادرست بوده و متوسط واردات چای بر اساس آمار گمرکات پنج‌ساله (به جز سال ۱۴۰۱) به بیش از ۵۰ هزار تن نمی‌رسد که با این احتساب «کل مصرف چای داخلی از ۷۵ هزار تن افزایش پیدا نخواهد کرد.»

هرچند وزیر جهاد کشاورزی معتقد است میزان نیاز مصرفی کشور ۱۱۰ الی ۱۲۰ هزار تن چای در سال است، اما قاسم رضائیان رئیس اتاق بازرگانی گیلان می‌گوید مصرف سرانه چای در کشور به ازای هر نفر ۷۰۰ گرم است، اما برخی وارد کنندگان این آمار را ۱/۱ عنوان می‌کنند و «مسئولان هم براساس همین آمار دلالان تصمیم می‌گیرند.»

از طرفی، بسیاری از کارشناسان معتقدند که تغییر ذائقه مردم و اضافه شدن سایر نوشیدنی‌های گرم مانند قهوه به سبد مصرفی خانوار، از میزان نیاز بازار به چای کاسته است.

بالا و پایین چندهزار هکتاری آمارها؛ ۶، ۸ یا ۱۲؟

طبق آخرین آمار‌های اعلامی سازمان چای، بالغ بر ۴۵ هزار کشاورز در ۲ استان گیلان و مازندران یعنی بالغ بر ۲۸ هزار ۲۱۰ هکتار در کار کشت چای هستند که مطابق مساحت، ۹۵ درصد آن اختصاص به گیلان دارد.
حبیب جهانساز رئیس سازمان چای کشور با تأیید این آمار، صحبت از قریب «هشت هزار هکتار باغ رهاشده چای می‌کند» که قابلیت احیا را دارند.

از طرف دیگر، طبق آمار‌های غیررسمی که لاهوتی نیز به آن اشاره دارد «۱۲ هزار هکتار باغات چای در کشور رها شده» هستند که با برنامه‌ریزی و عزم جدی وزارت جهاد کشاورزی قابلیت احیا و متعاقب آن جبران نیاز کشور را دارد.

به هر صورت این آمار یعنی اگر تنها سازمان تک محصول کشور، به جای تمرکز بر میزان واردات بر احیای این اراضی در کشور متمرکز شود، امکان تأمین بخش قابل توجهی از نیاز کشور حتی با همین شرایط آماری وزارت جهاد کشاورزی فراهم می‌بود.

دقیق، انگیزشی و راهبر؛ سه کلمه‌ای که کاملاً با قاموس آماری صنعت چای کشور بیگانه و ادعایی که اثباتش با خواندن همین اظهارات متولیان حوزه چای به سادگی امکان‌پذیر است و این قصه زمانی درام می‌شود که بدانیم سازمان چای تنها سازمان تک محصوله در کشور بوده و در چنین شرایطی انسجام آماری کمترین توقع از آن است.

به نام چای، به کام تغییر کاربری!

با اینکه رئیس سازمان چای کشور از صادرات تقریبی ۱۳ هزار تنی چای کشور سخن می‌گوید، آمار‌ها نشان می‌دهد که ایران در سال ۲۰۲۲ با واردات ۶۶۵ میلیون دلار چای، در رتبه نخست واردات جهان و جلوتر از پاکستان با ۶۴۹ میلیون دوم، آمریکا با ۵۶۰ میلیون دلار سوم و امارات، روسیه و انگلیس نیز با ۴۱۰.۳۶۵ و ۳۵۶ میلیون دلار جای گرفته است.

به نظر می‌رسد چای نیز مانند برنج دچار بحران آمارسازی در سطح زیرکشت و میزان نیاز و مصرف کشور شده و طبیعی است در چنین شرایطی شاهد تغییر کاربری بیش از چهار هزار هکتار از باغات چای در شمال کشور باشیم.