ماجرا و ابهامات یک مصوبه سه جانبه خبرساز برای بازار خودرو

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: انتشار صورت جلسه‌ای بین خودروسازان، وزارت صمت و قطعه سازان خبرساز شد. در این صورت جلسه تصمیماتی درباره بهبود نقدینگی خودروسازان، تنظیم بازار خودرو و کاهش قیمت در آن و همچنین توقف زیان دهی خودروسازان اخذ، و در یک بند مهم مقرر شده که وزارت صمت زمینه قانونی برای فروش حداقل ۱۲۰ هزار دستگاه محصولات دو خودروساز را با در نظر گرفتن شروطی و به نرخ ۵ درصد زیر نرخ بازار فراهم کند. در این حال، اظهارات سخنگوی شورای رقابت که هرگونه عرضه خودرو خارج از مصوبه ۵۴۳ این شورا را غیرقانونی دانسته، بر پیچیدگی این ماجرا افزوده است.

نقطه شروع ماجرا: پرداخت مطالبات قطعه سازان

آن طور که صورت جلسه منتشر شده در خصوص تصمیمات جدید پیرامون عرضه خودرو نشان می‌دهد، نقطه آغاز تصمیم خودرویی اخیر، ریشه در پرداخت مطالبات قطعه سازان دارد؛ هر چند در ادامه خودروسازان نیز از آن منتفع خواهند شد. طبق گزارش خبرگزاری مهر در ۶ آبان به نقل از رئیس کمیسیون بهبود محیط کسب‌وکار و رفع موانع تولید اتاق تهران، مجموع بدهی خودروسازان به قطعه سازان حدود ۶۰ هزار میلیارد تومان است. رقمی که در صورت ادامه روند‌های کنونی صنعت قطعه سازی کشور را با مشکل جدی روبه رو خواهد کرد.
بر این اساس، قطعه سازان ابتدا ۴ آبان جلسه‌ای با وزیر صمت داشته اند که پیرو آن، جلسه دیگری در ۱۰ آذر با حضور قطعه سازان، معاون وزیر صمت و دو خودروساز بزرگ کشور برگزار شده است. صورت جلسه‌ای که مهم‌ترین بند‌های آن در ادامه می‌آید حاصل تصمیمات این جلسه است.

۴ اقدام برای بهبود نقدینگی قطعه سازان و خودروسازان

برای بهبود وضعیت نقدینگی قطعه سازان و خودروسازان، مقرر شده به هر یک از شرکت‌های ایران خودرو و سایپا، ۲.۵ هزار میلیارد تومان اوراق گام اختصاص یابد. به منظور افزایش اثربخشی این اوراق هماهنگی با شرکت‌های فلزی و پتروشیمی برای پذیرش این اوراق در ازای واگذاری محصول به قطعه سازان انجام می‌شود. از سوی دیگر برای جبران کمبود نقدینگی قطعه سازان، ۵ هزار میلیارد تومان اوراق خرید دین به آنان بدون دریافت هرگونه سپرده واگذار می‌شود. همچنین برای کاهش کسری نقدینگی قطعه سازان و امکان تولید قطعات مورد نیاز برای طرح‌های افزایش تولید خودروسازان، ۵ هزار میلیارد تومان قرارداد‌های مرابحه بین بانک‌ها و قطعه سازان با هماهنگی وزارت صمت، اقتصاد و بانک مرکزی منعقد خواهد شد.

فروش محصولات مازاد بر تعهدات سامانه یکپارچه؛ ۱۲۰ هزار خودرو روانه بازار می‌شود

شاید بتوان مهم‌ترین تصمیم اتخاذ شده را در این قسمت مشاهده کرد. بر این اساس و در راستای تنظیم بازار خودرو و کاهش قیمت در بازار آمده است: به منظور کاهش قیمت خودرو در بازار آزاد، شرکت‌های ایران خودرو و سایپا، مقید و متعهد به انجام تعهدات به موقع خود به خریداران در سامانه یکپارچه می‌شوند. از سوی دیگر وزارت صمت، زمینه قانونی برای فروش محصولات مازاد بر تعهدات سامانه یکپارچه (ایران خودرو و سایپا) در حاشیه بازار از طریق نمایندگی‌های دو شرکت را به این شکل فراهم خواهد کرد: خودروسازان می‌بایست خودرو‌هایی را که در بازار دارای تفاوت قیمت بالاتری هستند، حداقل به میزان ۶۰ هزار دستگاه تولید کنند. قیمت این محصولات که در حاشیه بازار عرضه خواهد شد، ۵ درصد کمتر از نرخ بازار خواهد بود و بر این اساس می‌بایست تا پایان سال جاری، فاصله قیمت هر یک از محصولات در بازار آزاد با قیمت مصوب به حداقل برسد.

توقف زیان خودروسازان با افزایش قیمت محصولات زیان ده و کنترل قیمت مواد اولیه

در قسمت نهایی این صورت جلسه نیز توقف زیان دهی خودروسازان از دو طریق هدف گذاری شده است. بر این اساس در اولین اقدام مقرر شده تا وزارت صمت، اقدامات قانونی لازم برای افزایش قیمت محصولات زیان‌ده این دو خودروساز و ترجیحا اعمال سود حدود ۲.۵ درصد برای این محصولات آنان را در کوتاه‌ترین زمان ممکن به عمل آورد.

از سوی دیگر برای کاهش قیمت تمام شده خودرو، مقرر شده تا وزارت صمت اقدامات قانونی لازم برای مدیریت قیمت مواداولیه‌ای را که از طریق بورس کالا در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌گیرد، به نحوی فراهم کند که قیمت این محصولات از قیمت آن در بازار لندن (LME) بیشتر نباشد.

۲ ابهام اولیه صورت جلسه صمت و خودروسازان

صورت جلسه مذکور در آن قسمت که پیش بینی کرده ۱۲۰ هزار خودرو از چند جنبه سوال یا ابهام برانگیز است. اولین مورد این است که طبق دستورالعمل تنظیم بازار خودرو‌های سواری (ماده ۵ بند ۵) قرار بوده که عرضه خودرو صرفاً از مسیر سامانه یکپارچه انجام شود. در صورتی که الان عرضه در حاشیه بازار مجاز شده است. دوم این که عرضه خودرو ۵ درصد زیر نرخ بازار فرمول جدیدی به شمار می‌رود. چرا که احتمالاً خودرو‌های یادشده یعنی آن‌هایی که در بازار دارای تفاوت قیمت بالاتری هستند، عمدتاً شامل خودرو‌های پرتیراژ می‌شوند که مشمول قیمت گذاری شورای رقابت هستند.

راهی که شورای رقابت برای صورت جلسه خودرویی باز کرد

با این اوصاف به نظر می‌رسد تغییرات جدیدی که شورای رقابت در جلسه گذشته (۶۳۲) خود در دستورالعمل تنظیم بازار خودرو اعمال کرد، امکان اجرای صورت جلسه خودرویی را فراهم کرده است. طبق مصوبه این شورا، بند ۵ ماده ۵ که پیشتر تصریح می‌داشت عرضه کنندگان خودرو از طریق سامانه یکپارچه نسبت به ثبت نام و فروش خودرو اقدام می‌کنند، به شرح زیر اصلاح شده است: «عرضه‌کنندگان خودرو مکلّف‎اند در زمان انعقاد قرارداد فروش خودرو به مشتریان، اطلاعات مربوط به خودرو و خریدار را در سامانه یکپارچه عرضه خودرو ثبت کنند. نظارت بر عملکرد عرضه‌کنندگان خودرو در سامانه مذکور برعهده وزارت صمت می‌باشد.».

اما در خصوص قیمت، اصلاحیه شورای رقابت در آخرین بند خود، اذعان کرده که «وزارت صمت می‌تواند پیشنهادی جهت خروج برخی از خودرو‌ها از شمول ضابطه قیمتی بند ۳-۱ ماده ۳ و ماده ۴ این دستورالعمل با تعیین کف مقدار عرضه به شورا ارائه کند.» در خور ذکر است در بند ۳-۱ ماده ۳ دستورالعمل مذکور مبنای محاسبه قیمت ها، ضوابط قیمت گذاری ... است که توسط سازمان حمایت محاسبه می‌شود. ماده ۴ دستورالعمل مذکور نیز شرایط محدودکننده متقاضیان را بیان کرده است.

سخنگوی شورای رقابت: مجوز افزایش قیمت خودرو مشروط صادر شده است

با این حال، خبرگزاری تسنیم دیروز به نقل از توکلی سخنگوی شورای رقابت، آن چه در حال وقوع است را روشن کرد. سخنگوی شورای رقابت ابتدا با اشاره به اصلاحیه اخیر این شورا بر دستورالعمل تنظیم بازار خودرو‌های سواری گفت: در مصوبه اخیر شورای رقابت بنا شد تا به خودروسازان اجازه داده شود در صورت افزایش تولید بتوانند خودرو‌های مازاد از برنامه تولید را با قیمت جدید عرضه کنند. سپهر دادجوی توکلی افزود: اعضای شورای رقابت تصمیم گرفتند تا تغییرات کوچکی در نحوه قیمت گذاری خودرو ایجاد کنند به طوری که تنظیم کننده فنی یعنی وزارت صمت نقش بیشتری در تعیین قیمت داشته باشد. وی ادامه داد: مسئولیت بازار خودرو هنوز هم به عهده شورای رقابت است چرا که این بازار از انحصار خارج نشده، اما بر اساس فرمول یا دستورالعملی که شورای رقابت به وزارت صمت داده، این وزارتخانه قیمت را محاسبه می‌کند. در مصوبه جدید بیان شده که ابلاغ قیمت نیز توسط وزارت صمت انجام شود. توکلی گفت: در شیوه قیمت گذاری خودرو تغییر دیگری رخ داده که بعد از این، میزان تولید نیز در قیمت گذاری دخیل است یعنی اگر خودروساز بتواند در هر یک از محصولات بیش از برنامه تعیین شده توسط وزارت صمت، محصول تولید کند، می‌تواند خودرو‌های مازاد از برنامه تولید را با قیمت جدید عرضه کند تا مشوقی برای افزایش تولید باشد. سخنگوی شورای رقابت افزود: وزارت صمت برنامه تولید خودروسازان را به شورای رقابت ارائه می‌کند و هر خودروساز که بیش از برنامه تولید کند، شورا رای به افزایش قیمت می‌دهد.

قفل تولید باز می‌شود؟

توضیحات سخنگوی شورای رقابت از آن جایی اهمیت دارد که پیشتر منطقی معاون وزیر صمت گفته بود: ۲ خودروساز بزرگ، محصولاتشان را تا پایان ۱۴۰۳ در سامانه یکپارچه نوبت دهی کرده اند و برای تمدید این نوبت دهی، باید به این نوبت‌ها پاسخ دهند. با این حال صورت جلسه اخیر این سوال را ایجاد می‌کرد که خودروسازان با این وضعیت چگونه قادر به افزایش تولید خواهند بود. با توضیحات سخنگوی شورای رقابت معلوم می‌شود که در واقع این شورا به ازای افزایش تولید که می‌تواند اثر مثبت (کاهشی) قیمت در بازار داشته باشد، این اجازه را صادر کرده است.

چقدر منابع مالی دست خودروسازان را می‌گیرد؟

در هر حال، نگاهی به برخی محصولات ۲ خودروساز که تا همین ماه‌های اخیر نیز تولید شده اند، (جدول سمت راست) نشان می‌دهد که فاصله کارخانه تا بازار برخی از آن‌ها تا بیش از ۳۰۰ میلیون تومان هم می‌رسد. اگر فرض را بر این بگذاریم که حداقل در افزایش قیمت تولیدات مازاد به میزان کف آن یعنی ۶۰ هزار دستگاه، حداقل ۱۰۰ میلیون تومان در هر دستگاه خودرو عاید خودروساز می‌شود، می‌توان گفت که هر یک از خودروسازان امکان جذب منابع ۶ هزار میلیارد تومانی از این مسیر تا پایان سال خواهند داشت.