سبک فیلم سازی و استفاده حیرت آور سروش صحت از موسیقی

به گزارش مجله خبری نگار،در قسمت بیست‌وچهارم سریال «مگه تموم عمر چند تا بهاره؟» زمان به چند ماه بعد می‌رود و تکلیف شخصیت‌ها تا حدی مشخص می‌شود. حالا دیگر چیزی نمانده است این سریال به پایان خود نزدیک شود.
سروش صحت در آثار اخیرش بخشی از احوالات درونی آدم‌های قصه‌اش را با حضور خواننده و نوازنده در صحنه نشان می‌دهد.

سفر به احساسات شخصیت‌ها

سروش صحت روی انتقال احساسات شخصیت‌ها از طریق موسیقی اهمیت زیادی قائل است. اولین بار در «لیسانسه‌ها» خیلی زیاد به این مسئله توجه نشان داد. البته از آن جهت که سریال در تلویزیون ساخته شده و امکان نمایش ساز وجود نداشت، در موقعیت‌هایی احساسی، پای یک خواننده را به سریال باز می‌کرد تا به عنوان مکمل احساسات شخصیت، شروع به خواندن کند و به تعبیری در جایگاه موسیقی متن در آن زمان بخصوص ظاهر شود. خواننده‌ها انگار بخشی از وجود شخصیت‌ها بودند و درونیات آن‌ها را منتقل می‌کردند. جالب اینجاست که گهگاه شخصیت‌ها با خواننده تضاد پیدا می‌کردند و حتی او را از صحنه بیرون می‌کردند. استفاده از موسیقی برای خلق احساسات درونی شخصیت‌ها در «جهان با من برقص» نمود بیشتری پیدا کرد. در این فیلم دیگر محدودیتی برای نمایش ساز وجود نداشت و دست صحت برای استفاده همه‌جانبه از موسیقی باز بود. برای همین هم به فراخور حال شخصیت جهان یا موقعیت‌های بحرانی که در فیلم رخ می‌داد، صحنه‌ای از نواختن ساز‌ها و آوازخوانی هم پخش می‌شد. مثلا جایی که جهان می‌خواست خودش را دار بزند، می‌دیدیم که گروه موسیقی از درخت آویزان شده‌اند یا وقتی شخصیت ناهید با چای داغ می‌سوخت، شاهد اجرای اپرا توسط او می‌شدیم. در «مگه تموم عمر چند تا بهاره؟» هم صحت از چنین امکانی به وفور استفاده کرده است. بخصوص زمانی که وارد حفره‌های ذهنی شخصیت شاهین می‌شویم میزان استفاده از موسیقی بالاتر می‌رود. شاهین که خودش فردی ساکن و درونگراست، درون مغزش پر از موسیقی شاد است و حرکات موزون است. مشکلاتی که روی هم انباشته شده مانع از این می‌شود که احساس شادی بتواند مجالی برای بروز داشته باشد. از سوی دیگر گروه موسیقی تکمیل کننده احساسات سایر شخصیت‌ها هم هستند. بار‌ها دیده‌ایم که وقتی شهرام، نیما، جلال یا آزی به مشکلی برمی‌خورند، نوازنده‌ای برایشان غمگین می‌نوازد یا خواننده‌ای شروع به خواندن آهنگی متناسب با حال‌وهوایشان می‌کند.
حضور گروه موسیقی در آثار اخیر سروش صحت نوعی پاساژ برای رفتن از فضایی به فضای دیگر است.

حرکت در زمان و مکان

یکی از تمهیدات سروش صحت برای تغییر زمان و مکان سکانس‌ها، استفاده از موسیقی است. بار‌ها دیده‌ایم وقتی قرار است زمان مکان یا مود شخصیتی تغییر کند یا حال‌وهوای ماجرا‌ها به سمت دیگری برود از اجرای گروه موسیقی به عنوان لایی استفاده شده است. مثلا وقتی شخصیت‌ها وارد اصفهان می‌شوند، تغییر مکان با شنیدن موسیقی سنتی اصفهانی صورت می‌گیرد. آن‌ها یا در بازار شهر مشغول خواندن و خوشی با موسیقی اصیل این شهر هستند یا کنار «زاینده‌رود» بی‌آب به صدای موسیقی حزن‌انگیز گوش می‌دهند. هنگام ورود شخصیت‌ها به جزیره کیش هم باز از موسیقی محلی جنوبی برای نمایش تغییر مکان کمک زیادی گرفته شده. صحت بخصوص در انتخاب موسیقی برای تیتراژ پایانی هم به این مسئله که داستان فیلم در چه نقطه‌ای به پایان رسیده است توجه زیادی نشان داده است. در قسمت بیست‌وچهارم سریال، زمانی که جلال از رسیدن به مونا مستاصل می‌شود و همگی راه خانه را در پیش می‌گیرند با سکانسی روبه‌رو می‌شویم که فردی وسط یک بیابان، پشت یک پیانو نشسته و موسیقی می‌نوازد. اعضای خانواده ربانی یکی یکی به شیوه‌ای از مقابل او می‌گذرند و تازه بعدتر متوجه می‌شویم که قرار است ماجرا‌های این بخش به همین نقطه ختم شود و بعد از نواختن پیانو به چند ماه بعد برسیم و این سکانس به معنای تغییر زمان سریال بوده است.
یکی از جذاب‌ترین سکانس‌های تلفیق موسیقی با حال و هوای آدم‌های قصه در سکانس رقص رزاقی در بازار اصفهان اتفاق افتاد.

نزدیکی به زندگی واقعی

سروش صحت در یکی از مصاحبه‌هایش گفته که حضور گروه موسیقی در آثارش به منظور فانتزی کردن شرایط نیست و درواقع قصد دارد حالتی را مثل زندگی واقعی بسازد. در زندگی همه ما مواقعی پیش می‌اید که در شرایطی احساس می‌کنیم صدای موسیقی آشنایی را در گوشمان می‌شنویم یا وقتی به تنگنایی می‌رسیم، قطعه موسیقی تلخی را با خودمان زمزمه می‌کنیم. درواقع صحت با آوردن این گروه‌های موسیقی قصد داشته موقعیتی مثل زندگی واقعی ایجاد کند که هر صحنه‌اش می‌تواند با موسیقی خاصی منطبق باشد. نکته مهمی که بخصوص در این سریال نمود زیادی دارد تضاد بین خودآگاه و ناخودآگاه از طریق موسیقی است. صحت این مسئله را به خوبی با تفاوت فاز موسیقی ذهن و محیط به نمایش درآورده است.
همراهی کاراکتر‌ها با گروه‌های موسیقی حاضر درصحنه نیز در کار‌های سروش صجت جذاب از کار درآمده است.

خلق موقعیت‌های جذاب

در سریال «لیسانسه‌ها» چند سکانس بی‌نظیر از داب اسمش سه بازیگر اصلی با آهنگ‌ها و سمفونی‌های مختلف را شاهد بودیم. بدون هیچ دلیل مشخصی، یک مرتبه وسط دیالوگ گردن موسیقی پخش می‌شدند و آن‌ها شروع می‌کردند به اجرای دابسمش با این موسیقی. این قطعه‌های کوتاه به قدری جذاب بود که حال مخاطبان را خوش می‌کرد و فضای سریال هم به واسطه آن‌ها شیرین‌تر به نظر می‌سید. در «مگه تموم عمر چند تا بهاره؟» هم با چنین رویکردی روبه‌رو هستیم. سکانس رقص آقای رسولی در مهمانی یا آقای رزاقی در جمع بچه‌های محله‌ای در اصفهان و … نمونه بارز چنین موقعیت‌هایی است. صحت بار‌ها در آثارش از اهمیت زندگی و توجه به مرگ صحبت کرده و از ارزش زندگی و بها دادن به آن را ستوده است و در این سریال هم بار‌ها پیش آمده که موسیقی در جهت حال خوش و ایجاد انگیزه برای ادامه ماجرا‌ها استفاده شده است. درست مثل رقص سکانس پایانی «جهان با من برقص» که راوی درحال خبر دادن از مرگ جهان بود، اما به هیچ وجه تلخ به نظر نمی‌رسید. جهان و دوستانش موسیقی مورد علاقه‌شان را زمزمه می‌کردند و حرکات موزون‌شان حکایت از روح زندگی داشت و به یکی از به یادماندنی‌ترین سکانس‌های فیلم بدل شد.
در طول سریال «مگه تموم عمر چندتا بهاره» سروش صحت سعی کرد ازسبک‌های مختلف موسیقی به فراخور قصه‌اش بهره بگیرد.

توجه به انواع و اقسام موسیقی

در «لیسانسه‌ها»، «جهان با من برقص» و «مگه تموم عمر چند تا بهاره؟» با انواع و اقسام موسیقی روبه‌رو بوده‌ایم. اینطور نبوده که صحت صرفا روی موسیقی سنتی دست بگذارد و از سایر انواع موسیقی دست بکشد. با توجه به موقعیت‌های موجود ممکن است در یک قسمت بخصوص هم از موسیقی فولکلور یک منطقه استفاده کند و هم سمفونی بسیار مشهوری از یک نوازنده مشهور جهان یا مثلا یک مرتبه سراغ جاز برود و یا حتی از اپرا کمک بگیرد. به همین جهت هم آثار صحت علاقه‌مندان به انواع مختلف موسیقی را راضی نگه می‌دارد. ضمن اینکه نشانگر گوناگونی و تنوع شخصیت‌ها و موقعیت‌های ذهنی متفاوت آنهاست. یکی از نکات مهمی که اینبار در «مگه تموم عمر چند تا بهاره؟» با آن مواجهیم دست گذاشتن روی ساز‌هایی است که برای مخاطبان کمتر شناخته شده است و با صدایش چندان آشنایی ندارند. او از نوازنده‌های شناخته شده ساز‌های مختلف دعوت به همکاری کرده تا صدا‌های جدید را منتقل کند. همچنین صحت در این سریال سراغ موسیقی‌های بسیار قدیمی نواحی مختلف رفته که شاید خیلی‌ها از زبان مادر‌ها و مادربزرگ‌هایشان شنیده باشند و حالا اجرای این موسیقی در سریال برایشان بسیار لذتبخش است. مثل سکانس پایانی قسمت بیست‌وچهارم که سراغ آهنگ مشهور «این چی‌چی بود آوردی گندشو در آوردی…» رفته بود.
آهنگساز سریال «مگه تموم عمر چند تا بهاره؟»، پیمان یزدانیان است؛ آهنگساز مشهوری که موسیقی‌هایش در آثای مثل «شب‌های روشن»، «چهارشنبه‌سوری» و … هنوز در ذهنمان مانده و لذتش همچنان باقی است. قطعاتی که به‌طور زنده در اپیزود‌ها اجرا می‌شوند هم ساخته سردار سرمست هستند.
قسمت «بیست‌وپنجم» سریال «مگه تموم عمر چند تا بهاره؟» به کارگردانی سروش صحت، پنجشنبه ۳۰ آذر در پلتفرم‌های فیلیمو و نماوا منتشر خواهد شد.