هزینه گران رایگان کردن بلیت اتوبوس

به گزارش مجله خبری نگار، شورای ششم دوشنبه گذشته کلیات طرح خدمات دهی رایگان اتوبوسرانی مشهد را تصویب کرد. طرحی که طبق آن چه گفته شده، تباصر و چگونگی اجرای آن، فردا در صحن علنی شورا، واکاوی و بررسی می‌شود. رایگان کردن بلیت اتوبوس‌های درون شهری در حالی توسط شورای شهر مشهد پیگیری می‌شود که طبق سنت هر ساله بسیاری از شهر‌های کشور به دلیل بالا رفتن سایر هزینه ها، نرخ بلیت اتوبوس را افزایش داده اند. حتی شورای شهر مشهد نیز با افزایش ۱۰۰ درصدی قیمت بلیت اتوبوس نسبت به آخرین نرخ شورای پنجم در خرداد ۱۴۰۱ به استقبال بهار ۱۴۰۲ رفت، اما کمی بعد با توجه به شعار امسال، با عقب نشینی ۳۰۰ تومانی، بلیت هزار و ۲۰۰ تومانی را برای اتوبوس تثبیت کرد، یعنی ۶۰ درصد گران‌تر از بلیتی که از شورای قبلی به یادگار مانده بود!

اما چند ماه پس از این افزایش قیمت، شورای ششم تغییر رویکرد داد و در جلسه علنی هفته گذشته به کلیات طرح خدمات دهی رایگان اتوبوسرانی رای مثبت داد!

اگر چه طبق گزارش‌ها درآمد حاصل از بلیت فروشی اتوبوس در مشهد بیش از ۳۰۰ میلیارد تومان برآورد شده است، اما موافقان طرح معتقدند مدیریت شهری در بهترین حالت ۲۰۰ میلیارد تومان از این محل درآمد دارد. درآمدی که به زعم آنان اگر مدیران شهرداری اندیشه و نگاه خود را از «هزینه‌ای» به «درآمدی» تغییر دهند، می‌توانند این رقم را از طرق دیگر کسب کنند. هر چند در دفاع موافقان، منبع مالی مشخصی برای جبران این کسری درآمدی گفته نشده است، اما آن‌ها اشاره‌ای به درآمد «تبلیغات نویسی بر بدنه اتوبوس‌ها و ایستگاه ها» داشته اند، منبعی که البته مخالفان طرح، درآمد ناشی از آن را بسیار کمتر از درآمد حاصل از فروش بلیت می‌دانند.

از مزایای این طرح «ترغیب مردم به استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی» ذکر شده است. در مقابل مخالفان بر این باورند که رایگان بودن بلیت اتوبوس، به تنهایی نمی‌تواند جمعیت زیادی از شهروندان را که اکنون به جای اتوبوس از تاکسی و خودروی شخصی استفاده می‌کنند، اتوبوس سوار کند! چرا که دلیل اصلی استفاده نکردن از اتوبوس توسط برخی شهروندان، در درجه اول سطح نازل خدمات دهی است، نه ناتوانی در پرداخت هزار و ۲۰۰ تومان معادل ۴ گرم چیپس ساده نمکی!

حتی اگر شهروندی را در نظر بگیریم که تمام روز‌های ماه و در هر روز ۴ بار از اتوبوس استفاده کند، باز هم هزینه رفت و آمد ماهانه او ۱۴۸ هزار تومان می‌شود، معادل یک پرس چلو کباب ۱۰۰ گرمی با نوشابه (!) که باز هم برای درصد قابل توجهی از شهروندان مشهدی رقم چشمگیری در سبد هزینه ماهانه آنان نیست، در حالی که این مبالغ در مجموع می‌تواند باری از دوش شهر مشهد بردارد، شهری که در سال پذیرای ۲۰ تا ۳۰ میلیون زائر است و از قرار معلوم باید به این جمعیت کثیر هم خدمات رایگان دهد.

اما اگر طرح اخیر شورا، منجر به ترغیب بیشتر مردم به استفاده از اتوبوس نشود، حتما افزایش سفر‌های غیرضروری را در پی خواهد داشت، در حالی که همین امروز، ضعف ناوگان اتوبوسرانی به خصوص در ساعات شلوغ کاملا مشخص است. مردم مشهد همواره از کمبود ناوگان، شلوغی بیش از حد برخی خطوط، تاخیر‌های طولانی، نداشتن سیستم سرمایشی و ... گلایه دارند. حال اضافه کنید حجم مسافران سفر‌های غیرضروری را به مردمی که در ایستگاه‌های بی سایبان منتظر اتوبوس ایستاده اند!

با این حال روی دیگر سکه را هم باید دید. شهروندانی هستند که خرید «من کارتِ» ۲۰ هزار تومانی و پرداخت بلیت هزار و ۲۰۰ تومانی برایشان مشکل است. دانش آموزانی داریم که مسیر مدرسه تا خانه را پیاده طی می‌کنند تا به نوعی به پدرشان در تامین مخارج زندگی کمک کرده باشند. شورای ششم اگر می‌خواهد قدمی اساسی بردارد به جای رایگان کردن بلیت اتوبوس برای همه اقشار، با همکاری نهاد‌های حمایتی نیازمندان واقعی را شناسایی کند و به نحوی که حرمت شان حفظ شود، با ارائه کارت‌های مخصوصی، هزینه رفت و آمد آنان را به صفر برساند.

از دیگر مواردی که موافقان این طرح به آن اشاره می‌کنند، صرفه جویی در هزینه بالای تامین «من کارت» است، آن طور که محاسبات شهرداری می‌گوید، قیمت تمام شده هر «من کارت» ٧٠ هزار تومان است که تنها ۲۰ هزار تومانش را مردم می‌پردازند و سر جمع سالی ۲۰ میلیارد تومان هزینه روی دست شهر می‌گذارد. البته با فرض رایگان شدن اتوبوس ها، باز هم «من کارت» حذف نمی‌شود، چون همچنان در مترو استفاده می‌شود و باید دید طرح موافقان برای جایگزینی «من کارت» چیست؟

نکته قابل توجه این که رایگان کردن اتوبوس‌ها در بودجه ۱۴۰۲ پیش بینی نشده و در صورت اجرا، شهرداری مشهد را با کسری درآمد مواجه خواهد کرد. سوال اصلی این است که چه منبع پایداری برای جبران این کسری درآمد در نظر گرفته شده است؟ همواره تلاش شده است که شهرداری‌ها برای تامین مخارج شهر، آن هم شهری، چون مشهد که گران هم اداره می‌شود، سراغ درآمد‌های ناپایدار نروند، حالا وقتی یکی از درآمد‌های پایدار شهر را که اخذ بها در مقابل ارائه خدمات است، حذف می‌کنیم و منبع مطمئنی هم برای جبرانش معرفی نمی‌کنیم، چه تضمینی هست که شهرداری برای تامین کسری درآمد سراغ شهرفروشی و مجوز فروشی نرود؟ یا جبران این کسری درآمد روی سایر خدمات و عوارض سرشکن نشود؟ به عنوان مثال آیا گرانی تعرفه «الیت» که این روز‌ها باعث نارضایتی عظیم شهروندان شده یا افزایش عوارض سالانه خودرو، راهی برای جبران این کسری درآمد بوده است؟

کلام آخر این که مدیران کلان شهر زیارتی مشهد، باید به دنبال توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی باشند. اما این توسعه صرفا با رایگان کردن خدمات به دست نمی‌آید بلکه نیازمند مشارکت جدی سرمایه گذاران بخش خصوصی، دولت، شهرداری و البته مردم است. شهری که در طول ۲۴ ساعت شبانه روز، پذیرای زائران زیادی از فرودگاه، راه آهن، پایانه و ایستگاه‌های سوار است، نیازمند یک ناوگان حمل و نقل عمومی ۲۴ ساعته حداقل در برخی از خطوط و البته با سطح بالای کیفیت و خدمات دهی و با قیمتی منطقی است، نه ناوگانی فرسوده و خسته با خدمات دهی نازل ولو رایگان!

اعضای شورای ششم، فردا قرار است در صحن علنی شورا، تباصر کلیات طرح خدمات دهی رایگان اتوبوسرانی را بررسی کنند، اگر این طرح قبل از اجرا، به خوبی کارشناسی و چکش کاری نشود، عقب گرد از آن، یعنی بازگرداندن بلیت هزار و ۲۰۰ تومانی، به طور قطع همراه با آسیب‌های اجتماعی بیشتری خواهد بود؛ لذا دو مطالبه مشخص از شورا وجود دارد: اول این که قبل از اجرای طرح، حتما منبع مطمئن و امتحان پس داده‌ای را برای جبران این کسری ۳۰۰ میلیاردی معرفی کنند، دوم این که در تصویب جزئیات و تباصر شتاب زده عمل نکنند، طرح باید به صورت موقت در برخی مناطق و برای برخی اقشار اجرایی شود تا نقاط ضعف، آسیب ها، عوارض و فواید آن نمایان شود.