چگونه مسائل مالی خانواده باعث استرس کودکان نشود؟

به گزارش مجله خبری نگار، فشار مالی، همانطور که بر والدین اثر می‌گذارد، می‌تواند برای کودکان نیز دشوار باشد. اما در این زمینه، خوشبختانه روش‌هایی برای کمک به کودکان وجود دارد که برآمده از دهه‌ها مطالعه‌ی روان‌شناختی است. برای خانواده‌هایی که با انواع فشار مالی، از جمله از دست دادن شغل، هزینه‌های اضافیِ ناشی از تورم یا چالش‌های طولانی‌مدت دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند، ایام تعطیلات و اتفاقات بعد از آن می‌توانند نگرانی‌های متعددی را ایجاد کند. سوالاتی که در این زمینه پیش می‌آید این است که بهترین راه برای گفتگو در مورد محدودیت‌های مالی به‌منظورِ دور نگه داشتن فرزندان از استرس خانواده چیست؟ چگونه والدین می‌توانند همزمان با حفاظت از خود در برابر فشار‌های مالی، از استرس کودکان درباره‌ی مسائل مالی نیز صیانت کنند؟

کاترین گرانت، استاد روانشناسی در دانشگاه «دی‌پال شیکاگو» است که به مطالعه‌ی روش‌های محافظت از کودکان در برابر آثار منفی می‌پردازد. گرانت می‌گوید: مشکلات مالی یکی از استرس‌زاترین مواردی است که می‌تواند برای یک خانواده رخ دهد و البته بسیار شایع و رایج است. روانشناسان می‌گویند: اگر کودکان در خانواده‌ای کم‌درآمد یا بدهکار رشد کنند، احتمال بیشتری دارد که با مشکلات سلامت روان مواجه شوند؛ مشکلاتی که با عواقب بلندمدت همراه است. کودکان معتقدند در شرایطی که خانواده‌ی آن‌ها تحت فشار مالی قرار دارد، آن‌ها نیز احساس استرس و اضطراب می‌کنند. آن‌ها همچنین به دلیل ناتوانی در کمک به خانواده، احساس گناه می‌کنند و از اینکه قادر به پرداخت هزینه‌ی همتایان خود نیستند، خجالت می‌کشند.

بر اساس تحقیقاتِ کاترین گرانت و دیگر محققان، فشار مالی به علت اثراتی که بر والدین دارد، می‌تواند برای کودکان نیز طاقت‌فرسا باشد. والدین، در شرایط دشوار مالی، عمدتا با استرس، اضطراب یا افسردگی خود کنار می‌آیند. این مشکلات، غالبا به درگیری با همسر یا شریک زندگی منجر می‌شود که مشاهده‌ی این درگیری‌ها برای کودکان، مضر است.

اما در این زمینه، روش‌هایی برای کمک به کودکان وجود دارد که برآمده از دهه‌ها مطالعه‌ی روان‌شناختی است. صحبت کردن با کودکان در مورد پول می‌تواند به آن‌ها فرصت بدهد تا پرسش‌های خود را مطرح سازند، احساسات خود را بیان کنند و حتی در ارائه‌ی راهکار دخیل باشند. حمایت اجتماعی و همچنین کمک گرفتن از دوستان و خانواده در انجام وظایف روزانه و برآورده ساختن نیاز‌های عاطفی، از ابزار‌های قدرتمند دیگری به حساب می‌آیند که می‌توانند به بزرگسالان و کودکان کمک کنند تا از سختی‌ها عبور کنند.

استرس کودکان درباره‌ی مسائل مالی

در این بخش از مقاله، به توصیه‌های روانشناسان در مورد چگونگی حمایت از کودکان در مقاطع دشوار مالی اشاره شده است:

گوش‌به‌زنگ باشید

برخورداری از منابع مالیِ کمتر برای تهیه‌ی لباس، اسباب‌بازی و روی آوردن به فعالیت‌های تفریحی می‌تواند در «حسِ با هم بودن» اختلال ایجاد کند. «حس با هم بودن» به حالت یا احساسِ شادی و صمیمیت در بینِ افرادی اطلاق می‌شود که به‌عنوان دوست، اعضای خانواده… با یکدیگر ارتباط دارند. اختلال در این حس باعث می‌شود که کودکان نسبت به هم‌سن‌وسالان خود احساسِ «دورافتادگی» کنند.

آماندا جی. رز، استاد علوم روانشناسی در دانشگاه میسوری-کلمبیا که در مورد سازگاری عاطفی در کودکان مطالعه می‌کند، می‌گوید: کودکانی که از دارایی‌های کمتری برخوردارند، ممکن است به خاطر مورد تمسخر واقع شدن، احساس خجالت یا نگرانی کنند؛ نگرانی‌هایی که می‌توانند در مواردی مانند هدیه دادن در ایام تعطیلات افزایش یابند. لازم به ذکر است که اگر طعنه و تمسخر از جانب دیگر کودکان، به‌طور مرتب تکرار شد یا به مرحله‌ی «قلدری» رسید، بهتر است از مشاور مدرسه، معلم یا مدیر مدرسه کمک بگیرید. رز می‌گوید: والدین تمایل دارند میزان توجه کودکان و تواناییِ درک و دریافت آن‌ها را دست کم بگیرند؛ اما چیزی که اهمیت دارد این است که صادق باشیم و در مورد وضعیت پیش‌آمده، متناسب با سن کودک و با روشی مناسب گفتگو کنیم. شروعِ یک مکالمه می‌تواند باعث شود که بین شما و فرزندتان اعتماد ایجاد شود. شما از این طریق می‌توانید به کودکانِ خود در مورد وضعیت فعلی، با شفافیت توضیح دهید و به آن‌ها کمک کنید تا نگران مشکلات احتمالی نباشند.

از کودکان در مورد احساسات‌شان سوال کنید

هنگامی که کودکان، استرسِ مالی را در خانواده احساس می‌کنند، ممکن است در مورد دریافت اقلام مورد نیاز خود دچار اضطراب شوند، برای احساس نیازی که به بسیاری از چیز‌ها دارند، احساس گناه کنند یا حتی فکر کنند مقصر مشکلات فعلی، آن‌ها هستند. کودکانی که از سنین پایین‌تری برخوردار هستند، ممکن است علائمی از جمله مشکلات خواب یا برخی ناراحتی‌های جسمانی، مانند دل‌درد را از خود نشان دهند. از دیگر علائم می‌توان به اضطراب، عصبانیت یا رفتار‌هایی مانند لجبازی اشاره کرد. والدین نقش مهمی در آموزش به کودکان دارند تا به آن‌ها کمک کنند چگونه احساسات خود را بیان کنند. اگر هرگونه تغییر فیزیکی، عاطفی یا رفتاری را در کودک خود مشاهده کردید، در مورد آن تغییر از او سوال بپرسید. سپس، به صحبت‌های فرزندتان گوش دهید و به او اجازه دهید احساسات خود را به دور از هرگونه قضاوتی به اشتراک بگذارد. والدین می‌توانند با گفتن این جمله به فرزند خود، پذیرش احساسات را ساده‌تر کنند: «اشکالی ندارد احساس ناراحتی کنی یا بترسی!»

صحبت کردن درباره احساسات کودک

مشکل و طرح و‌نقشه‌ی خود را توضیح دهید

تحقیقات با موضوعِ استرس کودکان درباره‌ی مسائل مالی نشان می‌دهد که ذهنیت‌سازیِ مثبت و تاثیرگذار می‌تواند به آرامش کودکان کمک کند. بنابراین، وضعیت را برای کودک خود با آرامش شرح دهید و به او بگویید که برای غلبه بر این اوضاع، قصد انجام چه کاری را دارید: «ما به‌قدر کافی پول نداریم، اما طرح‌و‌نقشه‌ای داریم که می‌تواند به وضعیت‌مان کمک کند.» از طرفی دیگر تلاش کنید ترس‌ها و احساس گناه فرزندتان را با جملاتی از این قبیل کنترل کنید: «تو مقصر پیش آمدن این اوضاع نیستی. ما می‌توانیم اقلام موردنیاز را به تو ارائه دهیم، بنابراین سعی کن اصلا نگرانِ این قسمت از ماجرا نباشی!» در ادامه سعی کنید از گفتن جملاتی مانند «ما نمی‌توانیم پول فلان چیز را بپردازیم.» و دیگر جملاتی که استرس نداشتن پول کافی را به کودک منتقل می‌کنند، خودداری کنید. به جای استفاده از این جملات، بر اهمیت بودجه‌بندی و عدم اسراف تاکید کنید. به‌عنوان مثال: «این ممکن است بهترین روش برای خرج کردن پولِ ما محسوب نشود؛ بنابراین بهتر است این پول برای چیز دیگری پس انداز کنیم.» رز در این رابطه می‌گوید: به جای تمرکز بر استرس ناشی از نداشتن پول کافی، به تاکید بر اهمیتِ تخصیص بودجه و توجه به هزینه‌ها بپردازید

چارچوب‌بندیِ مشکل

روانشناسان برای غلبه بر انواع استرس پیشنهاد می‌کنند به جای نادیده گرفتنِ مشکل موجود، از راهبرد‌های مقابله‌ای فعال و پویا استفاده کنید. رز می‌گوید: هنگامی که اوضاع مالی خوب نیست، مشارکت کودکان در برنامه‌ریزی مالی می‌تواند برای آن‌ها این احساس را ایجاد کند که در راستای مشکلات خانواده، در حال انجامِ کاری هستند. این ممکن است به معنای تصمیم‌گیری مشترک در مورد هزینه و پس‌انداز باشد؛ از جمله تصمیم‌گیری در مورد هدایای تعطیلات… کاترین گرانت می‌گوید: از سوی دیگر، هنگامی که مشکلی خارج از کنترل کودکان پدید می‌آید (از جمله مشکلات مالی) باعث می‌شود که کودکان، دیگر به دغدغه‌های خود چندان فکر نکنند. این ممکن است شامل لذت بردن از طبیعت، بازی با حیوان خانگی، حمام آب گرم یا خوردن یک غذای مورد علاقه باشد. اگر کودک شما دارای افکار یا باور‌های منفی است و معتقد است هیچ چیز دیگر مثل قبل نمی‌شود یا خانواده‌ی شما دیگر هرگز خوشحال نخواهند شد، وقتِ آن رسیده است که از یک ابزار روانشناختی به نام «بازسازی شناختی (Cognitive Restructuring) استفاده کنید. این ابزار می‌تواند به شما کمک کند که با دیدِ مثبت‌تر، وضعیت را اصلاح کنید. در واقع، «بازسازی شناختی» تکنیکی است که با موفقیت برای کمک به افراد در راستای تغییر طرز تفکرشان به کار می‌رود. هدف از استفاده از این تکنیک برای مدیریت استرس این است که افکارِ استرس‌زا، با افکار متعادل‌تر که مولدِ استرس نیستند، جایگزین شوند. شما می‌توانید با استناد به این تکنیک، چنین جملاتی را به کودک خود بگویید: «در زندگی فراز‌و‌نشیب‌هایی وجود دارد و این مقطع، دوران سختیِ ماست. ولی ما می‌توانیم دست در دست یکدیگر از این طوفان عبور کنیم.»

چهارچوب بندی مشکل

کمک بخواهید

حمایت اجتماعی می‌تواند شامل همه‌چیز از مراقبت عاطفی گرفته تا کمک به کار‌های روزمره باشد. این یکی از موثرین روش‌های مقابله با استرس کودکان درباره‌ی مسائل مالی است. کسب حمایت از دوستان، اطرافیان، اعضای خانواده یا یک درمانگر می‌تواند به والدین کمک کند تا از شکیبایی و توانایی لازم برای حمایت و پرورش کودکان اطمینان حاصل کنند. اگر همسر یا شریکی دارید، سعی کنید برای حفظ رابطه‌ی خود، به دنبال حمایت باشید. کودکان در مدرسه می‌توانند با یک مشاور یا روانشناس صحبت کنند. اگر فرزند شما تغییرات پایدار یا قابل‌توجهی از خود نشان می‌دهد و در اشتها، خواب یا شخصیت او تغییرات بزرگ و چندهفته‌ای رخ می‌دهد، بهتر است موضوع را با یک متخصص سلامت روان در بیرون از مدرسه در میان بگذارید.

اما در پایان، گرانت به نکته‌ی مهمی اشاره می‌کند: درست است که کسب حمایت اجتماعی یک پروسه‌ی زمان‌بر محسوب می‌شود، اما این فرآیند هم برای بچه‌ها و هم برای والدین بسیار مهم است.

منبع: نیک‌آرام