اهمیت شخصیت شناسی در پیش دبستانی

به گزارش مجله خبری نگار، کودکی، دوره‌ای ارزشمند در شکل دهی به ساختار شخصیتی افراد است و تأثیر آن در تمامی سطوح و طول زندگی باقی می‌ماند. محققان و متخصصان دوره کودکی، عوامل بسیاری را در شکل دهی به ساختار شخصیتی مورد بررسی و مطالعه قرار داده اند. عوامل خانوادگی، فرهنگی، اجتماعی و آموزشی از جمله عوامل تأثیرگذار بر شکل گیری شخصیت کودکان هستند. همچنین خصوصیات شخصیتی و فرهنگی والدین و همچنین شیوه‌های تربیتی آنان در شخصیت کودکان تأثیر به سزایی دارند و خانواده به عنوان یکی از مهم‌ترین و قوی‌ترین عوامل در شکل دادن به شخصیت، خصوصیات و ویژگی‌های کودکان تلقی می‌شود.

بنابر نظرات افراد متخصص، علاوه بر خانواده، قسمتی از شخصیت کودکان متأثر از محیط‌های اجتماعی و آموزشی مانند مهدکودک، مراکز پیش دبستانی و مدارس است که در سال‌های اولیه زندگی خود در آن حضور پیدا می‌کنند.

تأثیرات مراکز پیش دبستانی و مدارس بر روی شخصیت کودکان، تأثیرات یک دستی نیست و کیفیت، امکانات، نیروی انسانی و سایر عوامل، تفاوت‌هایی را در این میان ایجاد می‌کنند.

در سال‌های گذشته به طور متمادی، تحقیقات متعددی توسط متخصصان مختلف در زمینه کیفیت مراکز پیش از دبستان و رشد شخصیت کودکان انجام گرفته است و اکثر تحقیقات نشان داده اند کودکانی که در سنین خردسالی در چنین مراکزی حضور می‌یابند و از مراقبت و آموزش‌های با کیفیت برخوردار می‌شوند، در مقایسه با همسالان خود از لحاظ اجتماعی، رشد کلامی و زبان، رشد شناختی و رشد جسمی و حرکتی از پیشرفت بهتری برخوردار می‌گردند.

در همین زمینه، یک مطالعه پژوهشی توسط محققان دانشگاه فرهنگیان انجام شده است که در آن تأثیر آموزش‌های پیش دبستانی بر میزان احترام به خود در دانش آموزان پایه اول ابتدایی مورد ارزیابی قرار گرفته است.

این مطالعه بر روی ۱۰۰ نفر از دانش آموزان پیش دبستانی رفته و نرفته پایه اول شهرستان ساوه انجام شده است و برای جمع آوری داده ها، از پرسشنامه استاندارد احترام به خود استفاده شده است.

یافته‌های به دست آمده از این تحقیق حاکی از آن هستند که میانگین احترام به خود در ابعاد تحصیلی، جسمانی و اجتماعی در کودکانی که دوره پیش‌دبستانی را گذرانده اند، نسبت به گروهی که این دوره را نگذرانده اند، بالاتر است و در این خصوص تفاوتی بین دانش آموزان دختر و پسر وجود ندارد.

بنا بر گفته‌های بتول سبزه، پژوهشگر گروه آموزش ابتدایی دانشگاه فرهنگیان و همکارش، باید اذعان نمود که دوره پیش دبستانی به عنوان پلی میان زندگی در محیط خانواده و آغاز زندگی اجتماعی کودکان، نقش آماده سازی آن‌ها را برای رویارویی با چالش‌های زندگی اجتماعی بر عهده دارد.

امروزه موضوع احترام به خود در مورد کودکان امری ارزشمند محسوب می‌شود و به مثابه بنیانی برای ادراکات آن‌ها از تجارب زندگی در برنامه‌های پیش دبستانی مورد تأکید است.

این محققان می‌گویند: کفایت اجتماعی- عاطفی کودکان ناشی از میزان احترام به خود در آن هاست و به عنوان نیرویی قوی، از گرفتاری کودکان با مشکلات جدی بعدی جلوگیری می‌کند؛ بنابراین برنامه‌های دوره پیش دبستان با فراهم نمودن فرصت‌های مختلفی نظیر تعامل با همسالان، فراهم کردن فرصت‌های گفتگو با دیگران، صحبت کردن، گوش دادن، ابراز احساسات و انجام فعالیت‌های آموزشی مبتنی بر بازی، بر شکل گیری عقاید کودکان درباره خودشان تاثیر دارد.

براساس نتایج این تحقیق پیشنهاد شده است علاوه بر توجه به جایگاه آموزش‌های پیش دبستان و افزایش کیفیت برنامه‌های این دوره درراستای شکل گیری احترام به خود درکودکان، برنامه‌های آگاهی بخش و مؤثر برای والدین هم به جهت ترغیب آن‌ها برای ثبت نام کودکانشان در مراکز پیش دبستانی و هم ارتقاء سبک‌های فرزندپروری و شیوه‌های تربیتی مؤثر ترتیب داده شود.

سبزه و همکارش اشاره کرده اند: همچنین تولید محتوای آموزشی سودمند در زمینه پرورش مهارت‌های مختلف زندگی برای کودکان و نوجوانان از بدو ورود به مراکز آموزش پیش دبستان و مدرسه، مطالعه و معرفی الگو‌های تربیتی و آموزشی کشور‌های موفق دنیا در زمینه شیوه‌های رشد و توسعه خودپنداره مثبت، احترام به خود و خودکنترلی از دوره کودکی، طراحی و تولید فیلم‌های آموزشی و محتوای الکترونیکی مشتمل بر آموزش‌های گام به گام والدین، مربیان و معلمان براساس گروه‌های سنی کودکان از دیگر پیشنهادات برای پرورش احترام به خود در کودکان است.

این نتایج علمی پژوهشی که بر لزوم توجه ویژه به موضوع احترام به خود از سال‌های آغازین و طی آموزش‌های پیش دبستانی تاکید دارند، در فصل نامه مطالعات برنامه درسی متعلق به انجمن مطالعات برنامه درسی ایران منتشر شده اند.