روسیه و آسیای مرکزی؛ ۳۰ سال دوستی و همکاری

به گزارش مجله خبری نگار سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در این مقاله نوشته است؛ سال جاری با سی امین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک میان روسیه و کشور‌های آسیای مرکزی شامل قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان مصادف است. برای گرامیداشت این سالگرد برنامه‌های متنوع فرهنگی و کنفرانس‌های علمی در حال اجراست.

سال‌های گذشته ما مسیر بزرگی را طی نمودیم. در کار مشترک با یکدیگر، تکیه­ گاه ما پیوند‌های تاریخی و دوستانه بین ملت‌های ما، سنت‌های غنی کمک به یکدیگر، اعتماد و احترام بوده است.

در مقاله لاوروف تاکید شده است: روسیه مانند هر عضو مسئول جامعه بین المللی به ایجاد یک فضای بین المللی مثبت، حفظ حسن همجواری و تعامل سازنده با همه کشور‌ها و مهمتر از همه همسایگان علاقه‌مند است. در این راستا، موجب خوشحالی است که روابط راهبردی با کشور‌های آسیای مرکزی و با بیشتر آن‌ها روابط اتحادی، روسیه و این کشور‌ها را با یکدیگر پیوند داده است.

همکاری‌های ما فراگیر است. گفتگوی‌های پربار با هدف دستیابی به نتایج عملی در بالاترین سطح از طریق وزارتخانه‌ها و نهاد‌های مختلف برقرار شده است. یک چارچوب نظارتی و قانونی محکم شکل گرفته است که بیش از ۹۰۰ معاهده دوجانبه و موافقت نامه‌های بین دولتی را شامل می‌شود.

تشریک مساعی برای مقابله با همه گیری ویروس کرونا کشور‌ها و ملت‌های ما را بیش از گذشته به هم نزدیک نمود. روسیه نه تنها به درخواست‌های دوستان خود در آسیای مرکزی برای تهیه واکسن پاسخ داد، بلکه فناوری آن را نیز با آن‌ها اشتراک گذاشت و امکان تولید واکسن را در قزاقستان و ازبکستان فراهم کرد.

روابط تجاری و اقتصادی بدون توجه به نوسانات ژئوپولتیکی به طور پویا درحال گسترش است. تجارت دوجانبه تقریبا با تمام دولت‌های منطقه در حال رشد است. این تجارت شامل مواد خام، کالا‌های صنعتی، محصولات کشاورزی، محصولات شیمیایی، پتروشیمی، داروسازی، متالورژی و خودروسازی است.

فقط در طول سال‌های ۲۰۱۰-۲۰۲۱ حجم سرمایه گذاری‌های انباشته روسیه حدود ۳۰.۵ میلیارد دلار بوده است. بیش از ۱۰۰۰۰ شرکت روسی و شرکت‌های سرمایه گذاری مشترک در کشور‌های آسیای مرکزی فعالیت می‌کنند و ۹۰۰۰۰۰ شغل ایجاد نموده اند.

پروژه‌های مشترک بزرگ با موفقیت در حال اجرا هستند. به ویژه، کار بر روی اجرای توافق‌ها بین روسای جمهور روسیه و ازبکستان در مورد ساخت اولین نیروگاه هسته‌ای در آسیای مرکزی ادامه دارد. نمونه ممتاز همکاری اقتصادی روسیه و تاجیکستان ساخت نیروگاه آبی «سانگنودا» است که حدود ۱۲.۵ درصد از کل تولید برق در تاجیکستان را تامین می‌کند. در سال ۲۰۲۱ قرارداد کاماز برای تامین حدود ۲۰۰۰ دستگاه خودرو برای ترکمنستان تکمیل شد. در ژانویه گذشته، روسای جمهور روسیه و قرقیزستان کار بر روی معدن طلای تالاس را راه اندازی کردند. تولید مشترک کود‌های معدنی در منطقه ژامبیل قزاقستان ایجاد شده است. همه این‌ها تنها بخش کوچکی از تلاش‌های مشترک ماست.

همکاری‌های استانی نقش ویژه‌ای در حفظ فضای حسن همجواری ایفا می‌کند. انجمن‌های همکاری بین استانی با مشارکت سران کشور‌ها کمک زیادی به رشد بیشتر آن می‌کنند. این کار ابتدا با قزاقستان و سپس با ازبکستان شروع شده است.

گسترش همکاری‌های ما به توسعه روند همگرایی اوراسیایی منجر میشود. قزاقستان و قرقیزستان از اعضای فعلی اتحادیه اقتصادی اوراسیا هستند. از سال ۲۰۲۰، ازبکستان به عنوان ناظر در کار اتحادیه شرکت می‌کند. تاجیکستان و ترکمنستان به فعالیت‌های اتحادیه ابراز علاقه مندی کرده اند. جذابیت اتحادیه به دلیل مزایای ملموس آن برای اعضا از جمله رشد تجارت متقابل، رفع موانع تجارت کالا، سرمایه، خدمات و تامین منابع نیروی کار است. در چارچوب اتحادیه، اجرای یک سیاست هماهنگ و یکپارچه در بخش‌های کلیدی اقتصاد تضمین می‌شود و همچنین کار برای ایجاد بازار مشترک برای صنعت برق، نفت و گاز در حال انجام است.

روابط فرهنگی و بشردوستانه نیز میان روسیه و کشور‌های آسیای مرکزی بسیار غنی و پربار است به گونه‌ای که در این کشور‌ها مراکز علمی و فرهنگی روسیه دایر است و شعبات دانشگاه‌های مطرح روسیه و نیز مدارس روسی زبان در این منطقه فعالیت دارند.

شهروندان کشور‌های آسیای مرکزی علاقه زیادی به بازار کار روسیه نشان می‌دهند. این امر از جمله به دلیل سیستم لغو روادید با اکثریت قریب به اتفاق کشور‌های منطقه و عدم وجود موانع زبانی تسهیل میشود. کشور‌های ما در حال توسعه همکاری نزدیک در زمینه مقررات مهاجرت، بهبود چارچوب تخصصی قراردادی و قانونی در این زمینه هستند. در سال ۲۰۱۷، یک توافقنامه بین دولتی در مورد استخدام سازمان یافته شهروندان ازبکستان برای کار در روسیه امضا شد. قرارداد مشابهی که در سال ۲۰۱۹ با تاجیکستان امضا شد که اجرایی گردید. سند بین دولتی مشابهی با قرقیزستان در حال تدیون است.

همکاری‌های امنیتی در حال تقویت است. رایزنی‌ها به طور منظم در مورد مسائل مبارزه با تروریسم بین المللی برگزار می‌شود، پروژه‌های دوجانبه مربوطه در حال اجرا هستند و کمک‌هایی در زمینه آموزش پرسنل حرفه‌ای [به این کشورها]ارائه می‌شود.

همکاری نظامی و نظامی-فنی به طور فعال در حال توسعه است. برنامه‌های میان مدت و بلند مدت برای ارائه کمک‌های نظامی-فنی با هدف مدرن سازی نیرو‌های مسلح قرقیزستان و تاجیکستان در حال اجراست. حضور ۲۰۱ امین پایگاه نظامی روسیه مستقر در تاجیکستان و گروه جنگنده‌های هوایی روسیه در قرقیزستان یک عامل کلیدی برای تضمین سیستم یکپارچه امنیت جمعی در منطقه و خنثی کردن تهدیدات تروریستی است.

من به طور ویژه به کار مشترک در زمینه ساختار‌های ضد تروریستی و مبارزه مواد مخدر در سازمان پیمان کشور‌های مشترک المنافع، سازمان پیمان امنیت دسته جمعی و پیمان شانگ‌های اشاره میکنم. اقدامات موثر نیرو‌های حافظ صلح سازمان پیمان امنیت جمعی در ژانویه امسال برای کمک به قزاقستان در تثبیت وضعیت سیاسی داخلی در برابر شورش‌هایی که از خارج حمایت میشد به دلیل روشنی از بلوغ و قابل اطمینان بودن این سازمان تبدیل شده است.

دولت‌های ما به طور سنتی مواضع یکسان یا بسیار نزدیکی را درمورد بسیاری از مشکلات کلیدی اتخاذ میکنند و به طور ثمربخش در سازمان‌های چندجانبه مختلف از جمله سازمان ملل تعامل دارند. بر خلاف برخی از کشور‌های غربی، روسیه منطقه آسیای مرکزی را به عنوان عرصه‌ای برای رویارویی ژئوپلیتیک در چارچوب مفهوم استعماری «بازی بزرگ» نمی‌بیند.

وزیر امور خارجه روسیه در نوشته خود تاکید کرده است: ما به تعامل در فرمت گفتگوی «آسیای مرکزی + روسیه» در سطح وزرای خارجه اهمیت زیادی قائل هستیم. این ساز و کار خود را به عنوان یک پلتفرم مفید برای تبادل نظر در مورد موضوعات موضوعی دستور کار منطقه‌ای و بین المللی تثبیت کرده است. این ساز و کار در حال به دست آوردن ابعاد جدیدی از جمله ابعاد پارلمانی است. به ابتکار ترکمنستان در اردیبهشت امسال عشق آباد میزبان مجمع بین المجالس کشور‌های آسیای مرکزی و روسیه و همچنین نشست گفتگوی زنان آسیای مرکزی و روسیه خواهد بود.

لاوروف در پایان این مقاله آورده است: روابط برابر و دارای منافع متقابل میان ما نمونه بارز این است که چگونه در قرن بیست و یکم همکاری بین دولتی باید ایجاد شود. تمایل متقابل برای گسترش و تعمیق همکاری‌ها وجود دارد. ما شاهد پتانسیل زیادی برای توسعه بیشتر همکاری‌ها در زمینه‌های تجاری، اقتصادی، انرژی، علمی و فنی، تحقق فرصت‌های ترانزیتی برای یکدیگر هستیم. همه پیش نیاز‌های لازم برای رساندن روابط ما به مرز‌های جدید وجود دارد. مهمترین آن‌ها پیوند‌های دوستی و اعتماد است که مردمان ما را متحد می‌کند.