به گزارش مجله خبری نگارنشست کارشناسی «بررسی چالشهای سیاستگذاری در متاورس» با هدف بررسی مسائل، فرصتها و چالشهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و قانونی فناوری متاورس در محل خانه خلاق و نوآوری قوه مقننه در مجلس شورای اسلامی برگزار شد.
یزدان عباسی رئیس کارگروه آموزش و پژوهش انجمن بلاکچین ایران، محسن رضایی صدرآبادی مدرس دانشگاه و آیندهپژوه اقتصاد فضای مجازی، ابوالقاسم رجبی پژوهشگر سیاستگذاری فناوری اطلاعات و کارشناس مرکز پژوهشهای مجلس و احسان دربانیان پژوهشگر حوزه بلاکچین و رمزارزها کارشناسان این نشست بودند و نظراتشان را درخصوص متاورس، فرصتها و چالشهایی که به همراه دارد؛ بیان کردند.
ابوالقاسم رجبی، در این نشست کارشناسی با بیان اینکه ابتدا باید خود فناوری را بشناسیم و سپس سیاستگذاری انجام شود، گفت: یکی از جنبههای متاورس دنیایی آرمانی است که دولتها در آن تشکیل میشوند. کارشناسان میگویند که دنیاهای آرمانی ممکن است محقق نشوند و بیشتر هشداری هستند برای مردم که نشان دهند نقش دولتها در آینده کم میشود. " این کارشناس در ادامه گفت که بعید است دنیای متاورس تا ۱۰ سال آینده محقق شود.
رجبی در ادامه ضمن اشاره به کمبود قوانین این حوزه، افزود: متاورس یک فناوری اطلاعاتی است و باید شاخصهای حقوقی این فناوری را بشناسیم. در این حوزه قوانین بسیار کم است و حتی در کشور ما نیز قانون و حقوق این فناوری وجود ندارد. در پیامرسانها محتوای پیام جا به جا میشود، اما در متاورس مالکیت معنوی مطرح است.
وی ادامه داد: همه چیزهایی که در متاورس وجود دارد، ما به ازای خارجی ندارند و همین موضوع میتواند در شکل گیری دیدگاه ما از آینده تاثیر داشته باشد.
به گفته وی، متاورس از این جهت مهم است که بر آینده ما تاثیر دارد، اما باید سیاستگذاری فناوری اطلاعات را نیز در نظر گرفت. اگر ما بخواهیم در متاورس توسعه پیدا کنیم، باید قوانین این دنیا را داشته باشیم. قوانین صیانتی و قوانین کامپیوتری و اینترنتی پیش نیاز استفاده از این دنیاست.
یزدان عباسی، با بیان این موضوع که هنوز برای صحبت یا قانون گذاری برای متاورس زود است، مبهم بودن دنیای متاورس را جذابترین بخش این فناوری عنوان کرد و گفت: شاید چیزی که درباره متاورس نسبت به بقیه فناوریها جذابتر باشد این است که هنوز مشخص نیست چه چیزی است و میتوان گفت همه چیزهایی که تاکنون در این باره گفته شده متاورس نیست.
وی ادامه داد: برای شخص خودم جذاب است که ببینم دنیای مجازی وجود دارد که شبیه دنیای واقعی ما باشد. در این دنیا ما محدود به امکاناتی که پلتفرم به ما داده نیستیم و همین موضوعات است که جذاب است. باتوجه به آمار میتوانم بگویم که متاورس چیز جدیدی نیست.
در ادامه این نشست، رجبی با ارائه این آمار که تا سال ۲۰۲۶ حدود ۲۵ درصد از مردم جهان یک ساعت از زمان خود را در متاورس خواهند گذراند، اظهار داشت: برای خود من ویژگیهایی که تاکنون درباره متاورس مطرح شده جذاب است. تفاوت متاورس با بقیه فناوریها اینجاست که پلتفرم آماده است تا در برابر رفتار پیش بینی نشده کاربر، واکنش نشان دهد. در پلتفرمهای فعلی این امکان وجود ندارد و شخص صرفا محدود به ویژگیهایی است که در آن ارائه شده است.
این کارشناس حوزه بلاکچین مهمترین مزیت متاورس را آزادی دانست و افزود: متاورس فضایی است که فرصتهای کسب و کار را برای هنرمندان، توسعه دهندگان و تولیدکنندگان محتوا فراهم میکند. مهمترین مزیت متاورس، تجربه آزادی و آزاد بودن است. تجربهای که در دنیای واقعی کمتر وجود دارد. اما ممکن است متاورسهایی هم باشد که مردم را محدود کند. دولت ها، حاکمیتها یا نهادهای امنیتی در دنیای جدید نمیتوانند کاربران را محدود کنند و دنیای جدید دنیای نظرخواهی از مردم و برگزاری رفراندوم است. فناوری به مردم کمک میکند و آنها میتوانند جهانی دموکراتیک را تجربه کنند و هیچ چیزی جز فناوری این امکان را به ما نمیدهد.
رجبی در پاسخ به این سوال که فرصتهای متاورس چیست؟ گفت: فرصتهای متاورس برای حاکمیت و مردم میتواند اشتغال زایی باشد. این فضا میتواند مشاغل بسیاری را برای مردم به ارمغان بیاورد. در کشور ما هم باتوجه به وجود نیروی خلاق و تحصیلکرده، و همینطور علاقه به نوآوریها میتوان در خلق محتوا در متاورس و تجارت بین الملل پیشگام بود.
وی افزود: فرصتهای خوبی در حوزه هزینه ها، آموزش یا ترکیب با فناوریهای دیگر نیز وجود دارد که میتواند هزینهها را کاهش دهد و همین موضوع نیز فرصت دیگری در این حوزه است. فرصت دیگر متاورس را میتوان همکاری با دیگر کشورهای دنیا عنوان کرد. "
رجبی اولین و مهمترین چالش دنیای متاورس را نداشتن قانون در این حوزه دانست و گفت: درباره تهدیدات متاورس باید بدانیم قوانین حفاظت از دادهها را چگونه پیاده سازی کنیم، اولین چالش برای ما این است، چون اصل قانون را نداریم. نظام حقوقی ما چند مرحله عقبتر از دنیاست و این دنیای فناوری است که روز به روز در حال پیشرفت است.
وی در ادامه گفت: در بحث پیامرسانها که به زندگی ما گره خورده، محدودیت شان میتواند برهم زننده زندگی مردم باشد. هرچیزی که در آن محدودیت گذاشتیم برای ما تبدیل به چالش شد. محیط کسب و کار ما مساعد نیست و وقتی دولت میخواهد حمایت کند، مشکل را تنظیم گری مینامد. اما در جهان، برای هر کسب و کاری قوانینی وجود دارد که اگر به این قوانین عمل نشود، قانون گذار قوانین را تعیین میکند و حتی پای کسب و کار به دادگاه نیز باز میشود.
وی ادامه داد: ما وقتی درباره سیاست گذاری صحبت میکنیم، باید پای کار قوانین باشیم و مقررات گذاری کنیم. صنعت داخلی ما با وجود مشکلاتی که داریم توسعه پیدا نمیکند. وقتی ایجاد توکن غیر از بانک مرکزی ممنوع است، ما نمیتوانیم متاورس داشته باشیم. وضعیت دولت ما جایی است که تا فناوریها معرفی شدند، محدودیتها آغاز میشود.
عباسی با بیان اینکه زود است که بخواهیم درباره کلیت متاورس صحبت شود یا بخواهیم در این حوزه قانون گذاری کنیم، گفت: شاید زود باشد که درباره چالشهای متاورس صحبت کنیم. بحثهای مختلفی وجود دارد مثلا زمان، هویت و ... فعلا زود است که درباره متاورس صحبت کنیم، باید زمان بگذرد تا کمی همه چیز مشخص شود.
وی ادامه داد: ما اول بازار را میسازیم بعد به دنبال قانون گذاری هستیم. ابتدا باید قوانین تعیین و سپس بازار معرفی شود. ما چقدر قانون درباره حریم خصوصی داریم که بخواهیم در مسائل حقوقی و مقرراتی صحبت کنیم. وقتی مقدمات بحث رعایت نمیشود نباید در جزئیات دقیق شد.
عباسی با اشاره به گرانی تجهیزات متاورس گفت: آیا عموم کاربران میتوانند باتوجه به گرانی تجهیزات در متاورس وارد شوند؟ وقتی ما توانایی حضور در این فضا را نداریم، پس هنوز زود است که بخواهیم درباره قوانین حضور در این فضا صحبت کنیم. ما به زیرساختهایی احتیاج داریم که در کشور وجود ندارد، مثلا توسعه زیرساختها برعهده حاکمیت هاست که ما فعلا در کشور این موضوعات را نداریم.
رضایی با بیان اینکه طرز استفاده ما از فناوریها شکل دهنده فرصتها و تهدیدهاست، گفت: فرصتها و چالشهای مختلف در این حوزه وجود ندارند و رفتار ماست که آنها را میسازد. متاورس یک انقلاب در رسیدن به تمدنی جدید است. فناوریهای پیشران، شبیه سازی محیط، هوش مصنوعی، واقعیت مجازی و واقعیت افزوده همگی در متاورس جمع هستند و روز به روز پیشرفت بیشتری میکنند و این استفاده انسان از آنها است که پدیدآورنده فرصتها یا تهدیدها است.
وی در ادامه افزود: هر زمان که ما استفاده درست از فناوری داشتیم فرصت بود و در غیر اینصورت چالش به همراه داشت. مسئولان و حتی بخش خصوصی در سالهای اخیر نتوانستند تحولات را پیدا کنند یا اگر پیدا کردند، تاخیر داشتند.
وی ادامه داد: زیرساختها و الزاماتی وجود دارد که باید تبیین شود، اما مهمترین مسئله نگاه و دانش مسئولان در بخش خصوصی یا دولتی به فناوری هاست. تا زمانی که نگاه درست نشود، نمیتوان به این انقلاب و تحول رسید. اگر بخواهیم حکمرانی قدرتمندی داشته باشیم، باید قدرتها و جزئیات را بشناسیم. رویکردهای حکمرانی در این فضا باید تغییر کند. باید ببینم که ما کجای دنیای فناوری هستیم.
رجبی درخصوص حمایتهای دولت برای ایجاد متاورس گفت: مهمترین حمایت و نکته آموزش است. نظام گذرنامهای کشور باید تصحیح شود. در کشورهای دیگر ما تنوع ویزا را داریم، اما در ایران ترس از دادن ویزا وجود دارد. یکی از مسیرهای ورود نوآوری، تسهیل و تصحیح قوانین ورود و خروج در کشور است.
وی ادامه داد: علاوه بر استفاده از نیروهای داخلی باید از نیروهای نخبه خارجی نیز استفاده کنیم. دولت میتواند در نقش حامی، هزینه استارتاپهایی که در این حوزه کار میکنند را پرداخت کند. علاوه بر این دولت میتواند برای تامین نیرویی کار استارتاپها به آنها کمک کند و آموزش نیروی کار را برعهده بگیرد.
رضایی هم با اشاره به نقش دولت و بخش خصوصی در حمایت از این فضا گفت: اگر دولت میخواهد سیاست گذاری در متاورس داشته باشد، باید ببینیم ما چقدر آینده نگری میکنیم و این ابزار چقدر به ما کمک کننده است. نباید دید منفی داشت و پس از آن قانون گذاری کرد.
وی ادامه داد: ما در بخش خصوصی و دولتی، وظایفی داریم. بزرگترین وظیفه بخش خصوصی این است که به پیشرانها برسد که قطعا برای آن سود آور است. بخش خصوصی باید به دنبال این فضاها باشد تا نتایج مثبت داشته باشیم. بخش دولتی هم ایراداتی در ساختار دارد که باید برای از بین بردن این ایرادات تلاش کرد.
وی با بیان اینکه سیاستهای کشور باید به سمت حمایت دولت از استارتاپها برود، افزود: دولت باید حمایت کند تا شرکتها نیز در فضایی رقابتی به این کار وارد شوند. باید از شرکتهای کوچک حمایت شود تا بتوانند وارد این فضا شده و به فعالیت بپردازند.
عباسی در پاسخ به این سوال که حقوق مالکیت کاربران ایرانی را چگونه باید از غولهای فناوری گرفت؟ گفت: اگر بحث متاورس باشد، فیسبوک یا شرکتهای دیگر نمیتوانند از دادهها استفاده کنند و غولهای فناوری نیز نمیتوانند کاری انجام بدهند. زمانی که فناوری ادعای آزادی میکند، ابزارهایی باید ارائه شود که اثبات کند دادههای کاربران برای هیچکس قابل افشا نیست.
وی ادامه داد: مزیت حمکرانی متاورسی این است که قوانین دست پلتفرم نیست و همه چیز بر پایه دموکراسی انجام میگیرد. اگر قواعد حضور توسط کاربر خوانده شود، شخص میتواند با آگاهی وارد این بخش بشود.
رضایی با بیان اینکه پلتفرم تعیین کننده قوانین است، خاطرنشان کرد: اگر حقوق کاربران ایرانی را در نظر بگیریم تا زمانی که اطلاعاتمان در دسترس است، حمکرانی، مالکیت و همه چیز در اختیار پلتفرم است. پلتفرم است که قوانین را تعیین میکند. مثلا حق عضویت، مالیات یا هر چیز دیگر. هر کشوری بخش خصوصی یا هرشرکتی که خدمتی ارائه میدهد، میتواند برای پلتفرم تصمیم گیری کند.
وی افزود: ما برای اینکه بتوانیم از قوانین حمایت کنیم باید خودمان فضا را به وجود بیاوریم. در بخش دیگر قدرت حاکمیت باید به قدری بالا باشد که بتواند حقوق شهروندان را بگیرد. اینجاست که دیپلماسی سایبری معنا پیدا میکند. باید فضایی داشته باشیم که حکمرانی و قوانین دست خود ما باشد. با کمک بخش خصوصی باید بسترهای حکمرانی ایجاد شود. ما اجازه ندادیم بخش خصوصی در حوزه پیامرسانها یا شبکههای اجتماعی رشد کند، ولی انتظار داریم در شبکههای اجتماعی دیگر حکمرانی داشته باشیم. یکی از مشکلات ما این است که اعتدال نداریم و هر دو سمت داستان را به یک اندازه پیگیری نمیکنیم.