مجله خبری-سبک زندگی نگار: کرمانشاه را میتوان جزو اولین خاستگاههای بشر دانست که توسط تهمورث دیوبند - پادشاه افسانهای پیشدادیان بنیانگذاری شده است. وی بافندگی، ریسندگی و صنعت را به مردمان خود یاد داد. البته برخی نیز بنای اولیه آن را به بهرام ساسانی نسبت داده اند. استان کرمانشاه از بدو تشکیل مورد توجه حکومتهای گوناگون بوده است و حتی نشانههایی از فرهنگ و تمدن در گنج دره هرسین مربوط به دوران مادی، هخامنشی و ساسانی نیز در آن مشاهده شده است.
به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه و نیاز به ابزار و وسایل و مواد اولیهی زندگی، این استان مهد صنایع دستی بوده است و افراد متبحر و زبر دستی در انواع حرفهها از جمله: قلم زنی، نقره کاری، مسگری، زرگری، چرم سازی، نمدمالی، نساجی سنتی، قالی و قالیچه، سفالگری و فلزکاری پرورش یافته اند که موجب رونق در استان شده و به خاطر تولیدات روز افزون امکان صادرات به کشورهای خارجی نیز میسر میباشد.
نمد مالی از هنرهای دستی عشایر کرمانشاه است که از قدیم الایام در این منطقه رایج بوده و جزو هنرهای قدیمی میباشد در زمانهای دور، انواع لباسهای پشمی و زیراندازها و هچنین زین اسبها را از نمد درست میکردند.
چیغ یا چیخ نوعی حصیر میباشد که دارای پهنای ١۵٠ سانتی متر است که با نخهای رنگی و پشمی طرحها و نقشهایی زیبا بر روی آن ایجاد میکنند. معمولا از چیغ برای حفاظت سیاه چادرها استفاده میکنند و گاهی هم بعنوان دیوار، قسمتهای داخلی چادر عشایری را به چند بخش تقسیم میکنند.
موج در واقع همان رختخواب مفرش از پشم میباشد که اکثرا برای رفع نیازهای خانواده یا سفارش دهندگان درست میشود و یکی از هنرهایی است که در خانه انجام میگردد؛ که در منطقهی اورامانات هنوز هم رایج است موجهای رنگین کمان و جوانرود در اورامانات بسیار نام آشنا هستند. برای تولید این موجها کارگاههایی در جوانرود وجود دارد که این حرفه را به شکل صنعت در آورده است.
بیشتر شهرهای کرمانشاه به گلیم بافی مشغولند و عمدهی مرکز تولید گلیم در روستاهای هرسین میباشد. دارا بودن مراتع مناسب جهت پرورش دام که تولید کننده الیاف برای گلیم هست این فرصت را برای اهالی کرمانشاه مهیا کرده است.
نقوش ترکیبی درخت و لانه گنجشک، نقوش چشمه نظامی، مار، عروسک، مرغابی، خطوط افقی، عمودی، نقش قرقره راه راه، قاچ خربزه، گل مشرفی، گل ترمه و سوزنی از جمله طرحها و نقوشی هستند که بر روی گلیمهای بافت هرسین مشاهده میشود.
شهر کرند دارای کارگاههایی هست که هنرمندان در آن به ساخت ابزار و سایل فلزی مشغول هستند. صنعتگران کرندی در زمینهی تولید ابزار و وسایل کار و شکار، کارد، چاقو، قند شک ن، ابزار زین و یراق قفل و کلید بسیار نام آشنا هستند. اما امروزه به دلیل کم توجهی به فلزکاری کرند این صنعت در ورطهی نابودی است و کم کم دیگر کارگاهها نیز در حال جمع آوری هستند. علاوه بر کرند کرمانشاه نیز دارای چند کارگاه آهنگری هست که به تولید ابزار و آلات کشت و زرع میپردازند.
هنر قلمزنی در استان کرمانشاه در روزگاران گذشته پر رونق بوده است و در این زمینه نیز قلم زنان بزرگی را پرورش داده است. از جمله استادان این هنر استاد علی اکبر عین القضایی میباشد که با تدریس قلم زنی به جوانان کرمانشاهی این هنر را دوباره زنده کرده است.
هنرمندان قلمزن، با پیروی از آثار دورهی هخامنشی و ساسانی و طبیعت منطقه، آثار بسیار زیبایی را در این زمینه ایجاد کرده و نام ایران را در این عرصه به همگان معرفی کرده اند.
از دیگر صنایع دستباف کرمانشاه میتوان به پرده بافی اشاره کرد که امروزه چند نساجی به تولید پردههای نخی در اندازههای متفاوت مشغولند. برای بافت پرده از دستگاههای موج بافی استفاده میشود. هنرمندان زیادی در این عرصه مشغول له فعالیت هستند.
قالی بافی به عنوان یک هنر با ارزش خود مصرفی، با طرح و نقشهای بومی از دیرباز تاکنون در بین روستائیان کرمانشاه مرسوم بوده است. از نقوش قالی میتوان به نقشهای حسین آباد، کیونانی و اکبرآبادی اشاره کرد. امروزه در بیشتر روستاهای سنقر و در اغلب روستاهای کنگاور، دینور و بیستون دارهای قالی برقرار هستند.
جاجیم بافی نیز از گذشته تا به امروز در میان عشایر و خانوادههای روستانشین در کرمانشاه رایج بوده است. جاجیم را میتوان به عنوان بالاپوش در فصل سرما استفاده کرد. در بین بعضی از خانوادههای روستایی دادن جاجیم به عنوان چشم روشنی و جهیزیه نوعروسان و هدیه رایج است و برای یادگاری سالهای سال آن را نگه میدارند.
مادهی اصلی جاجیم پشم است و مانند گلیم بافته میشود با این فرق که جاجیم در چهار تخته بافته میشود و بعد از بافت به هم متصل و دوخته میگردد در منطقه اورامان و ثلاث زنان جاجیمهایی از جنس مرغوب با نقشها و طرحهای زیبا خلق میکنند.
از صنایع نفیس و پرطرفدار در کرمانشاه میتوان به چرم سازی اشاره کرد که از قدیم الایام در این منطقه وجود داشته است. برای تولید چرم با کیفیت باید مراحل آب زدن پوست، عورام کاری، آهک زدن، متورم کردن، مازوکاری، نمک پاشیدن، کاشی کاری، رنگ ریختن و صیقل زنی را انجام داد. چرم کرمانشاه از بهترین چرمهای تولید شده در ایران محسوب میشود.
تولید کفش، زین اسب و شلاق و لگام اسب همه نشان دهنده کیفیت و اصالت چرم سازی یا سراجی در کرمانشاه میباشد. مشک، خیک، مچ بند، کمچان، پخشه پران، از سراجی قدیم کرمانشاه هستند که کم کم جای خود را به کیف و کمربند داده اند.
از هنرهای دستی استان کرمانشاه که از زمانهای قدیم تا به امروز رواج داشته است. گیوه در زبان محلی کلاش هم نامیده میشود. استفادهی گیوه در مناطق و گذرگاههای پر پیج و خم و کوهستانی و سنگلاخی سبب میشود تا پا، این عضو مهم در داخل این گیوهها احساس راحتی و سبکی نماید علاوه بر اینکه بسیار هم مقاوم هستند. پاوهی هرسین قطب تولید گیوه در استان کرمانشاه میباشد. گیوه از دو قسمت رویی و کفی درست شده، که جنس کفی، اغلب از چرم و لاستیک و جنس رویی از نخ است.
بشر اولیه از وقتی شاخهها و ساقههای درختان را چید به نوع استفادهی آن نیز پی برد و کم کم توانست به هنر سبد بافی دست پیدا کند. از معروفترین مناطق سبد بافی میتوان به شهرستان پاوه اشاره کرد. آنها برای بافت سبد از شاخههای درخت ارغوان استفاده میکنند و برای همین به آن ارغوان بافی نیز میگویند. درخت ارغوان در مناطق سردسیری و کوهستانی اورامانات میروید و دارای ترکههای بسیار محکمی است و سبدهای بافته شده از آن نیز بسیار مقاوم و شکیل هستند.
از هنرهای اصیل استان کرمانشاه که ثبت ملی شده است. مرس گونههای پارچهی سنتی است که برای تولید لباس مردانه و زنانه مورد استفاده قرار میگیرد. پشم بز "مرسی" (کرک نازک زیر گردن و شکم نوعی بز محلی)، مادهی اصلی بافت این پارچهی مخصوص را تشکیل میدهد.
این پارچه در شهرهای مهاباد، روانسر، جوانرود، سقز، شهر زاخو عراق تولید میشود. پشم مرس در فرایند تولید پارچه رنگ آمیزی نمیشود بلکه از مخلوط دو یا چند گونه پشم خود رنگ با هم و حلاجی کردن آنها به دست میآید.
ساخت دف و تنبور در استان کرمانشاه رواج دارد. در زبان محلی به تنبور "تمبره" نیز گفته میشود و تنبور نوازن در مجالس مذهبی یا دیگر مراسمات با آن به هنرنمایی میپردازند. از خانواده تنبور میتوان به سه تار چگوار و دیوان اشاره کرد. این سازها از لحاظ اندازهی کاسه، دسته، تعداد سیم، تعداد پرده و گوشیها و نواختن با تنبور متفاوت هستند.
منبع: نمناک