گیوه دوزی چیست؟ انواع آن و چگونگی دوخت آن

تاریخچه گیوه‌دوزی

مجله خبری-سبک زندگی نگار: گیوه را باید یکی از ارزشمند‌ترین و جالب‌ترین صنایع دستی روستایی ایران محسوب کرد. در مورد چگونگی پیدایش گیوه اطلاعاتی در دست نیست، نمی‌توان مدرکی در این مورد عرضه کرد. ولی مشخص است که از شروع به دنیا آمدن بشر، انسان نسبت به برطرف کردن احتیاجات خود در طبیعت، تلاش می‌کرد تا وسیله‌ای برای صدمه ندیدن پاهایش پیدا کند. درمورد تکامل صنعت گیوه بافی، اطلاعات اندکی در دست است.

«البلخی» تاریخ نویس معروف در سال ۱۱۰۵ میلادی می‌گوید که غندیجان (جمیله امروز) فارس در صنعت گیوه بافی معروف بوده و در سال ۱۳۴۰ میلادی (۷۱۹ خورشیدی و ۷۴۰ مه گردی) که مستوفی جغرافیانگار از آنجا دیدن نموده، می‌نویسد که حرفه گیوه بافی در اوج تکامل بوده است.

ابوالعباس زرکوب شیرازی در کتاب شیرازنامه که در سال‌های قبل از ۷۵۴ قمری نوشته شده از بازار گیوه دوزان در شیراز یاد نموده و در مکاتبات خواجه رشیدالدین فضل الله، گیوه به عنوان یکی از محصولات عمده کازرون اشاره شده است.

در دوره صفوی طبقات بالای جامعه معمولا از کفش‌های تمام چرم استفاده می‌کردند. ولی مردم معمولی گیوه می‌پوشیده اند و باز در همین دوره است که می‌بینیم شکل و سبک گیوه تغییر می‌کند و کفش دوزان قدیمی سعی می‌کنند تا کارایی‌های گیوه را با موقعیت اقلیمی منطقه‌ای که در آن باید مورد استفاده قرار گیرد، مطابقت دهند.

گیوه‌دوزی

انواع گیوه در استان کرمانشاه

گیوه زیرپارچه‌ای

در پاوه و در بخش اورامانات گیوه کشی و تولید گیوه زیره پارچه‌ای رایج است و در روستا‌های حجیج و نودشه که از مراکز قدیمی و مهم تولید این نوع گیوه می‌باشد تولید می‌شود و به دلیل اینکه ساختن زیر گیوه نیاز به نیروی زیاد و مهارت کافی می‌باشد و یک کار فنی و تخصصی و سنگین است تنها به وسیله مردان انجام می‌گیرد.

رویه گیوه به وسیله زنان و مردان انجام می‌گیرد و ابزار آن تنها یک سوزن است. همینطور نوعی گیوه به نام کلاشهورامی در اورامانات کرمانشاه به وسیله گیوه بافان هورامان با تکه‌های پارچه به هم دوخته شده با روده دام به هم بافته می‌شود.

گیوه بافی

گیوه ملکی (تخت آجیده)

گیوه‌ای است کف تخت آن با نخ پرک آج خورده است و بسیار محکم است در زمستان و تابستان و روی یخ و سنگ سفت به زمین می‌چسبد و در وضعیت طبیعی منطقه و نوع فعالیت کوهستانی کارآیی بسیار دارد.

زیره این کفش به وسیله سه کارگر زن تولید می‌شود. یک نفر دور گیوه را می‌بافد نفر دوم رویه گیوه را می‌بافد و کارگر سوم دم گیر یا شیرازه که از بخش کامل کننده گیوه می‌باشد را می‌بافد.

بعد از کامل کردن زیره، رویه آن به وسیله زنان و با سوزن بافته می‌شود این گیوه در قدیم در شهر‌های تویسرکان و نهاوند که جز استان کرمانشاه بودند رایج‌تر بود، و مهمترین مکان تولید این گیوه در گذشته شهر کرمانشاه بوده که این پایه افزار به گیوه کرمانشاهی ملکی معروف است.

چگونگی دوخت گیوه

گیوه تخت چرمی

این گیوه کم کم جایگزین گیوه ملکی شده و کف آن یک تکه از چرم گاومیش است که به اندازه پا در سایز‌های گوناگون بریده می‌شود و رویه آن مانند گیوه‌های دیگر سوزنی است.

گیوه تخت لاستیکی

از حدود نزدیک به ۱۵۰ سال پیش به دلیل ارزانی و تخت محکم لاستیک از لاستیک‌های فرسوده ماشین استفاده میشد و برای استفاده عشایر رواج پیدا کرد، اما به دلیل گرم بودن کف آن بافت این گیوه با این زیره به تدریج از رواج افتاد و بیشترین استفاده آن در فصل زمستان و درمنطقه‌های روستایی است.

تاریخچه گیوه‌دوزی

گیوه رویه ابریشمی

بیشتر از ۵۰ سال است که در شهر کرمانشاه معمول شده و در کنار نان برنجی جزء سوغاتی‌های کرمانشاه به حساب می‌آید، رویه آن از نخ ابریشمی رنگی تهیه می‌شود و اکنون به دلیل وارد نشدن نخ ابریشم از خارج از کشور و هزینه بالای تهیه آن ویسکوز، پرلون و نخ پلاستیکی جایگزین شده، این نوع گیوه به عنوان کفش خانگی و بیشتر زنانه است. طرح‌های معروف آن ترمه، برگ بیدی، زربافت، پرچمی، نوری، توت فرنگی، پروانه، کوزه‌ای می‌باشد، رویه آن به وسیله قلاب بر روی کفه بافته می‌شود.