نیروی انسانی کیفی، اولویت نخست سازمان فرهنگ و ارتباطات/ پیشنهاد تأسیس شورای اجرایی روابط فرهنگی بین‌المللی زیر نظر رئیس‌جمهور

به گزارش مجله خبری نگار، به همت حلقه دیپلماسی عمومی انقلاب اسلامی مرکز رشد دانشگاه امام صادق (ع) در ادامه سلسله نشست‌های «سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و افق‌های پیش‌رو»، نشست هشتم با حضور محمدرضا دهشیری سفیر ایران در سنگال و معاون پژوهشی و آموزشی اسبق سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در مرکز رشد دانشگاه امام صادق (ع) برگزار شد.

دهشیری در ابتدای نشست به برخی از اقدامات صورت گرفته در دوره مسئولیت خود در معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (۹۲-۱۳۸۹) اشاره کرد که از آن جمله می‌توان گردهمایی رایزنان فرهنگی از اول انقلاب تا آن زمان، پروژه تاریخ شفاهی رایزنان فرهنگی، انتشار مجموعه کتاب‌های «دانستنی‌های یک رایزن» به‌صورت موضوعی، انتشار مجموعه کتاب‌های «جامعه و فرهنگ» در کشور‌های مختلف به قلم رایزنان فرهنگی آن کشور‌ها را برشمرد.

وی در خصوص مرکز ساماندهی ترجمه و نشر معارف اسلامی بیان داشت: یکی از کار‌های مؤثر در آن زمان تصویب سند این مرکز در شورای عالی انقلاب فرهنگی و امضای آن توسط رئیس‌جمهور وقت بود. وظیفه اصلی این مرکز ساماندهی ترجمه معکوس از زبان فارسی به زبان‌های دیگر بود که به‌واسطه آن حدود ۱۰۰ کتاب را متناسب با مخاطب خارجی آماده‌سازی کردیم و سپس به‌صورت حرفه‌ای، نیمی از آن‌ها ترجمه شد.

وی بر اهمیت تأمین منابع محتوایی برای رایزنان فرهنگی تأکید کرد و گفت: در این زمینه سایتی با حدود ۱۵۰۰ کتاب و مقاله ترجمه‌شده پیرامون موضوعات فرهنگی و اندیشه‌ای و انقلاب اسلامی طراحی کردیم که به‌عنوان یک بانک اطلاعاتی خوب در اختیار رایزنان فرهنگی قرار گرفت و البته بعد‌ها پیگیری‌ها و پشتیبانی‌های لازم از این سایت صورت نگرفت.

دهشیری همچنین از «مرکز گفتگوی ادیان» به‌عنوان یکی از منظم‌ترین و موفق‌ترین اجزاء این سازمان یاد کرد و گفت: از جمله دیگر اقدامات انجام‌شده تأسیس دبیرخانه بیداری اسلامی در سازمان فرهنگ و ارتباطات هم‌زمان با وقوع بیداری اسلامی در کشور‌های منطقه بود که معاون پژوهشی و آموزشی دبیر آن محسوب می‌شد و به‌صورت هفتگی جلساتی با حضور ارگان‌های مختلف برگزار می‌کرد.

معاون پژوهشی و آموزشی اسبق سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ضعف برخی از نیرو‌های انسانی را یکی از مشکلات مهم سازمان فرهنگ و ارتباطات دانست و بیان داشت: اولویت نخست سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نیروی انسانی کیفی است. ما برای ارتقای دانش و مهارت و زبان نیرو‌های سازمان برنامه‌هایی را در نظر گرفتیم؛ از جمله آن‌ها طراحی و تأسیس دو رشته «روابط فرهنگی» و «دیپلماسی فرهنگی» در دو مقطع کاردانی و کارشناسی در دانشگاه جامع علمی و کاربردی بود. طراحی این رشته یک اقدام منحصربه‌فرد بود که سرفصل‌ها و محور‌های دروس آن در طی جلسات متعددی به دست آمد و سپس به دانشگاه جامع علمی و کاربردی ارائه شد و موردپسند قرار گرفت و مجوز آن صادر شد؛ اما متأسفانه پس از حدود یک سال و نیم از اجرا منحل شد.

وی به چالش انتخاب رایزنان فرهنگی از داخل یا خارج سازمان اشاره کرد و گفت: رایزن فرهنگی باید به زبان کشور میزبان یا حداقل زبان انگلیسی مسلط باشد. در عین اینکه افراد قابلی در سازمان فرهنگ و ارتباطات وجود داشتند، اما به دلیل تعدد نمایندگی‌ها و نیز محدودیت مدت مأموریت هر فرد، ناچار بودیم برای انتخاب رایزن شایسته از افراد بیرون سازمان نیز استفاده کنیم که محاسن و معایب خود را داشت. برای اصلاح سازمان در آینده لازم است جذب و جایگزینی نیروی انسانی توانمند و مسلط به زبان خارجی در اولویت قرار گیرد.

عضو هیئت‌علمی دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه خاطرنشان کرد: با جایگاه کنونی سازمان فرهنگ و ارتباطات در ساختار اداری کشور، نمی‌توان مدیریت روابط فرهنگی بین‌المللی کل کشور را از آن توقع و انتظار داشت. لازم است یک شورای عالی روابط فرهنگی بین‌المللی زیر نظر رئیس‌جمهور یا معاون اول تشکیل شود، که وظیفه اجرایی کردن سیاست‌های شورای سیاست‌گذاری روابط فرهنگی بین‌المللی دفتر مقام معظم رهبری را بر عهده داشته باشد و اعضای آن متشکل از افراد بلندپایه مرتبط در دولت مانند وزیر امور خارجه، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و برخی وزرای اقتصادی باشند. در این صورت جایگاه این سازمان نیز ارتقا می‌یابد و برخی مشکلاتی که در اجرا و هماهنگی با دیگر دستگاه‌ها بروز می‌کند، برطرف می‌شود.

سفیر ایران در سنگال دو وظیفه اصلی رایزن فرهنگی را رصد و پایش اخبار کشور میزبان و ارائه تصویر بهینه از انقلاب اسلامی به جامعه میزبان دانست و از رایزن به‌عنوان «پل فرهنگی» میان ایران و آن کشور یاد کرد که باید ظرفیت‌سازی کند، محدودیت‌های کشور میزبان را بداند و به هنجار‌های فرهنگی محل مأموریت پایبند باشد و اهداف خود را در قالب‌هایی پیش ببرد که از جانب کشور میزبان پذیرفته شده است.

وی با تأکید بر بهره‌گیری از روش‌های غیرحساسیت‌زا افزود: ما برای الهام بخشی به دیگران باید هوشمندانه‌تر عمل کنیم، از قالب‌های مناسب بهره بگیریم و به نمادسازی توجه نماییم. بهره‌گیری از صنایع فرهنگی نمادین مانند نقاشی و مجسمه یکی از این روش‌ها است. زمانی که به هیروشیما رفته بودم، در ابتدا به من یک اوریگامی هدیه کردند و فلسفه آن را توضیح دادند. آن‌ها از این طریق ایده آمریکاستیزی خود را در لایه‌های زیرین فرهنگی و اجتماعی منتقل می‌کردند. قالب دیگر، آموزش زبان است.

وی گفت: من در سنگال نماینده بنیاد سعدی نیز هستم. زبان فارسی از جمله مواردی است که نسبت به آن هیچ حساسیتی وجود ندارد و ما برنامه‌هایی مانند کلوب زبان فارسی اجرا کرده‌ایم که مورد اقبال واقع شده و کاملاً در چارچوب فعالیت‌های سفارت و متناسب با نیاز‌های محل مأموریت به شمار می‌آید.

دهشیری با تأکید بر اهمیت ایفای نقش بخش غیردولتی در دیپلماسی عمومی کشور بیان داشت: ما باید دیپلماسی عمومی خود را به سازمان‌های مردم‌نهاد بسپاریم؛ اما هنوز برخی زیرساخت‌ها و الزامات آن در داخل فراهم نیست. بخش غیردولتی و خصوصی در زمینه استفاده از قالب‌های جدید و دارای لایه‌های معنایی می‌تواند نقش مؤثری ایفا کند.

از جمله دیگر پیشنهاد‌های معاون اسبق سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برای بهبود عملکرد این سازمان می‌توان به اختصاص بودجه بیشتر، ایفای نقش فعالانه‌تر شورای عالی سازمان، توجه بیشتر اداره‌کل‌های سازمان به نظارت بر فعالیت‌های رایزنی‌ها در حین مأموریت، دقت در انتخاب رایزن مناسب و همسو، و تبعیت و هماهنگی کامل رایزن فرهنگی با سفیر اشاره کرد.

وی در پاسخ به سؤالی درباره تأثیر تغییر سیاست خارجی دولت‌ها بر سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی اظهار داشت: تغییر دولت‌ها ضرورتاً بر تغییر سیاست‌های سازمان فرهنگ و ارتباطات اثر نمی‌گذارد، چراکه سیاست‌ها توسط دولت مشخص نمی‌شود؛ اما به‌واسطه انتخابات مدیران و نیرو‌ها از جریان‌های سیاسی همسو با هر دولت، نحوه اجرای آن سیاست‌ها متفاوت می‌شود.

این استاد روابط بین‌الملل در پایان با اشاره به نقش و اهمیت دیپلماسی فرهنگی در سیاست خارجی کشور خاطرنشان کرد: هر وقت ما در مناسبات سیاسی به مشکل برخوردیم و وقفه‌ای ایجاد شد، دیپلماسی فرهنگی باید به کمک بیاید و مسیر را برای تقویت روابط دیپلماتیک و تحقق اهداف ملی هموار کند.

لازم به ذکر است این سلسله نشست‌ها با حضور خبرگان اجرایی و علمی حوزه روابط فرهنگی بین‌المللی و با هدف فهم عمیق‌تر عملکرد سازمان فرهنگ و ارتباطات –به‌عنوان دستگاه اصلی دیپلماسی فرهنگی کشور- و کمک به حل مسائل آن، طراحی و اجرا شده است.