برای آرامش خاطر: چرا حس بویایی اینقدر مهم است؟

به گزارش مجله خبری نگار-ژنو - DPA: صد‌ها هزار نفر از افراد آلوده به ویروس کرونا در حال حاضر زندگی بدون حس بویایی خود را تجربه می‌کنند. از دست دادن موقت حس بویایی از عوارض جانبی شایع کووید-۱۹ است. این پیامد‌ها محدود به ناتوانی گاه به گاه در اجتناب از خطرات خاص - مانند عدم تشخیص بوی دود ناشی از آتش، نشت گاز یا حتی بوی غذای فاسد - نیست، زیرا بینی در دنیای عاطفی، از جمله رفتار‌های جنسی و دوستی‌ها نیز نقش دارد. پیتر برلت، متخصص مغز و اعصاب آلمانی، می‌گوید: «اگر حس بویایی مختل شود، فرد میزان قابل توجهی از آگاهی عاطفی خود را از دست می‌دهد.» او می‌افزاید که این امر پیامد‌های افسردگی نیز دارد.

برلت، که دبیرکل انجمن مغز و اعصاب آلمان نیز هست، می‌گوید: «در موارد ابتلا به کووید-۱۹، حدود ۴۰ درصد از افراد آلوده در مراحل اولیه حس بویایی خود را از دست می‌دهند، اما برای اکثر آنها، این حس ظرف سه یا چهار هفته بازمی‌گردد.» حدود ۱۵٪ از افراد مبتلا مجبورند برای مدت طولانی‌تری با از دست دادن حس بویایی خود دست و پنجه نرم کنند. در مورد عفونت با گونه‌ی اومیکرون، حس بویایی کمتر از برخی گونه‌های قبلی تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

از دست دادن حس بویایی، از جمله موارد دیگر، منجر به اختلال در رژیم غذایی می‌شود؛ اگر فردی حس بویایی خود را از دست بدهد، طعم غذا را حس نخواهد کرد و ممکن است نتواند به درستی غذا بپزد که در نهایت منجر به از دست دادن اشتها خواهد شد. برلت می‌گوید: «حس بویایی اغلب دست کم گرفته می‌شود.» «بسیاری از مردم می‌گویند از دست دادن حس بویایی بهتر از نابینا یا ناشنوا شدن است، اما حس بویایی نقش کلیدی در بسیاری از چیز‌ها ایفا می‌کند. این حس در مغز بسیار نزدیک‌تر از هر حس دیگری به سیستم لیمبیک، که مسئول احساسات است، مرتبط است.» ترس، استرس و ناامیدی همگی باعث می‌شوند بدن مولکول‌هایی تولید کند که در عرق زیر بغل قابل تشخیص هستند و توسط دیگران درک می‌شوند، اما تمرکز روی این موارد آنقدر ضعیف است که اغلب مورد توجه قرار نمی‌گیرند.

توماس هامل، رئیس مرکز بین رشته‌ای بو و طعم در بیمارستان دانشگاه درسدن، می‌گوید: «مردم از طریق عطر و بو‌ها به درستی ارتباط برقرار می‌کنند.» «وقتی فردی به عفونت مبتلا می‌شود، بوی بدنش تغییر می‌کند.» وقتی خلق و خو تغییر می‌کند - چه ترس و چه شادی - این تغییر در بوی بدن نیز خود را نشان می‌دهد. برای مثال، وقتی همسرم استرس دارد، می‌توانم بوی او را حس کنم. پزشک و داروساز نتوانستند ماهیت چنین بویی را بگویند، اما افزود: «این بویی نیست که به مشامتان برسد.» تو ناخودآگاه این را می‌دانی.»

بتینا پاوزه، استاد روانشناسی زیستی و روانشناسی اجتماعی در دانشگاه دوسلدورف، می‌گوید این ارتباط به ویژه اصیل است، زیرا فرستنده نمی‌تواند چیزی در مورد آن تغییر دهد. او در سخنرانی خود در موسسه پزشکی سنتی کرتیس آلمان در سال ۲۰۲۱ افزود: «من دوست دارم الان بوی شادی را حس کنم، اما من آدم ترسویی هستم - بنابراین این ممکن نیست.» او افزود که می‌توانید عطر اسپری کنید، اما بدن به تولید مولکول‌های ترس ادامه خواهد داد.

برلت در مورد رفتار جنسی می‌گوید: «حس بویایی به عنوان مانعی برای زنای با محارم نیز ضروری است... عدم روابط جنسی با بستگان نزدیک به دلیل حس بویایی است، حتی اگر تأثیر حس بویایی در اینجا به صورت ناخودآگاه رخ دهد.» به گفته‌ی پاوز، انسان‌ها می‌توانند سیستم ایمنی یکدیگر را بو کنند و همین امر باعث می‌شود که از شریک‌های عشقی با سیستم ایمنی مشابه دوری کنند. او توضیح می‌دهد که این از دیدگاه تکاملی بیولوژیکی منطقی است، زیرا شریک‌هایی با سیستم ایمنی متفاوت می‌توانند ژن‌های مختلفی را به فرزندان خود منتقل کنند.

از طرف دیگر، قضیه در مورد دوستی‌ها کاملاً متفاوت است. پاوز می‌گوید: «خانواده ژنی سلول‌های حسی بویایی، سیستمی است که در بین دوستان بیشترین شباهت را دارد.» «دوستان از نظر نحوه درک جهان از طریق بو مشابه هستند.»

هومل می‌داند که از دست دادن حس بویایی چه معنایی می‌تواند برای مطب او داشته باشد، مطبی که نه تنها بیماران کووید-۱۹، بلکه سایر بیماران را نیز درمان می‌کند. او می‌گوید: «افراد مبتلا به این بیماری مهارت‌های اجتماعی خود را از دست می‌دهند و برخی احساس ناامنی می‌کنند.» او توضیح می‌دهد که دو سوم بیمارانی که به دلیل از دست دادن حس بویایی به کلینیک او مراجعه می‌کنند، از افسردگی خفیف رنج می‌برند.

از دست دادن حس بویایی می‌تواند علل زیادی داشته باشد، مانند بیماری‌های نورودژنراتیو. برلت می‌گوید: «این مانند یک سیستم هشدار اولیه است، زیرا اغلب قبل از بروز علائم معمول بیماری، مانند کندی حرکت در بیماری پارکینسون یا اختلالات حافظه در زوال عقل، رخ می‌دهد.»

یک مطالعه در سال ۲۰۱۷ نشان داد که حدود ۹۰ درصد از بیماران پارکینسون در مراحل اولیه، کاهش حس بویایی را تجربه می‌کنند. از دست دادن مداوم حس بویایی همچنین می‌تواند نتیجه عفونت‌های آنفولانزا یا آسیب‌های سر، مثلاً در اثر تصادفات دوچرخه‌سواری یا اسب‌سواری باشد. حس بویایی نیز با افزایش سن ضعیف می‌شود.

از دست دادن حس بویایی برای همه مشکل‌ساز نیست. هومل می‌گوید: «شما می‌توانید بدون حس بویایی زندگی کنید.» او توضیح می‌دهد که از هر هزار نفر، یک نفر بدون حس بویایی متولد می‌شود. او اشاره کرد که بیمارانی که از فقدان طولانی مدت حس بویایی رنج می‌برند، می‌توانند از طریق آموزش بویایی، مانند بو کردن چهار عطر هر روز صبح و عصر به مدت چند ماه: گل رز، لیمو، میخک و اکالیپتوس، کمک شوند، زیرا این عطر‌ها بخش بزرگی از طیف بویایی را پوشش می‌دهند.

برلت در مورد اختلالات بویایی مرتبط با کووید-۱۹ می‌گوید برخی از بیماران از چیزی که «پاروسمیا» یا «توهم بویایی» نامیده می‌شود، شکایت داشته‌اند. او افزود: «برای آنها، همه چیز بوی متفاوتی دارد، اغلب ناخوشایند، یا ناگهان متوجه بو‌هایی می‌شوند که اصلاً وجود ندارند.» برای بسیاری، این علائم همراه، آزاردهنده‌تر از خودِ از دست دادن حس بویایی هستند.

نظر بدهید