آیا هوش مصنوعی در آینده برای جوایز نوبل با دانشمندان انسانی رقابت خواهد کرد؟

به گزارش مجله خبری نگار-استکهلم - هوش مصنوعی، که توسط برنامه‌های تولید تصویر و چت‌بات‌ها ارائه می‌شود، هنرمندان و نویسندگان را به چالش می‌کشد، اما دانشمندان معتقدند که می‌تواند تحقیقات را متحول کند و در جوایز نوبل جایگاه ویژه‌ای داشته باشد.

در سال ۲۰۲۱، هیروآکی کیتانو، دانشمند ژاپنی، چالشی را که خود آن را «چالش نوبل ترنینگ» می‌نامید، راه‌اندازی کرد و محققان را به چالش کشید تا یک «دانشمند هوش مصنوعی» بسازند که بتواند تا سال ۲۰۵۰ به طور مستقل تحقیقاتی در حد جایزه نوبل انجام دهد.

راس دی. کینگ، استاد متخصص هوش مصنوعی در دانشگاه چالمرز سوئد، توضیح می‌دهد که برخی از محققان بی‌وقفه برای ایجاد چنین همکاران مبتنی بر هوش مصنوعی تلاش می‌کنند و حدود ۱۰۰ «ربات علمی» در حال حاضر در حوزه علم مشغول به کار هستند.

در سال ۲۰۰۹، این متخصص مقاله‌ای منتشر کرد که در آن او و دیگر محققان یک ربات علمی به نام «آدام» را معرفی کردند، اولین ماشینی که به طور مستقل اکتشافات علمی انجام داد.

کینگ به خبرگزاری فرانسه گفت: «ما رباتی ساختیم که ایده‌های علمی جدیدی را کشف، آزمایش و تأیید کرد.»

این ربات طوری برنامه‌ریزی شده بود که به‌طور مستقل فرضیه‌هایی را توسعه دهد، آزمایش‌هایی را برای آزمایش آنها طراحی کند و حتی سایر ربات‌های آزمایشگاهی را برای انجام این آزمایش‌ها برنامه‌ریزی کند و در نهایت از این نتایج درس بگیرد.

اکتشافات «غیر پیش پا افتاده»

وظیفه آدام بررسی سازوکار درونی مخمر و کشف عملکرد‌های ژن‌های ناشناخته قبلی بود.

نویسندگان مقاله خاطرنشان می‌کنند که این اکتشافات «متوسط» هستند، اما «پیش پا افتاده» نیستند.

یک ربات علمی دیگر به نام ایو (Eve) برای مطالعه دارو‌های احتمالی برای درمان مالاریا و سایر بیماری‌های گرمسیری ساخته شده است.

راس دی. کینگ توضیح می‌دهد که با ربات‌های مشابه، «هزینه تحقیقات کمتر است و این ماشین‌ها ۲۴ ساعته کار می‌کنند» و می‌افزاید که این ربات‌ها در نظارت بر عملیات دقیق‌تر هستند.

این محقق اذعان دارد که هوش مصنوعی هنوز تا رسیدن به سطح جهانی شایسته جایزه نوبل فاصله زیادی دارد، زیرا این امر مستلزم ربات‌های «باهوش‌تر»‌ی است که قادر به «درک کلیت موقعیت» باشند تا برای کسب جوایز نوبل رقابت کنند.

«به این زودی‌ها جایگزین نخواهد شد.»

اینگا استرومکه، استاد دانشگاه علوم و فناوری نروژ، به خبرگزاری فرانسه گفت: «سنت‌های علمی به این زودی‌ها با ماشین‌ها جایگزین نخواهند شد.»

او اضافه می‌کند: «این به معنای غیرممکن بودن آن نیست» و خاطرنشان می‌کند که «قطعاً» واضح است که هوش مصنوعی بر نحوه‌ی عملکرد علم تأثیر داشته و خواهد داشت.

یک مثال خوب از این مورد، AlphaFold است که توسط DeepMind گوگل ساخته شده است و می‌تواند ساختار سه‌بعدی پروتئین‌ها را بر اساس توالی اسید آمینه آنها پیش‌بینی کند.

استرومکه می‌گوید: «ما می‌دانستیم که بین اسید‌های آمینه و شکل سه‌بعدی نهایی پروتئین‌ها رابطه‌ای وجود دارد و می‌توانیم از یادگیری ماشینی برای یافتن آنها استفاده کنیم.»

او ادامه داد: «با این حال، این محاسبات برای انسان‌ها بسیار پیچیده است و این ماشین کاری را انجام داده که هیچ انسانی قادر به انجام آن نیست.»

استرومکه گفت، در همین حال، آلفافولد نقاط ضعف مدل‌های فعلی هوش مصنوعی مانند شبکه‌های عصبی را برجسته می‌کند.

این مدل‌ها در پردازش حجم انبوهی از اطلاعات و ارائه پاسخ بسیار خوب عمل می‌کنند، اما قادر به توضیح دلیل صحیح بودن پاسخ‌ها نیستند.

اگرچه بیش از ۲۰۰ میلیون ساختار پروتئینی پیش‌بینی‌شده توسط AlphaFold «بسیار مفید» هستند، اما به گفته‌ی استرومکه، هیچ چیز جدیدی برای میکروبیولوژی ارائه نمی‌دهند.

کمک هوش مصنوعی

این محقق معتقد است که علم در پی درک جهان است و نقش آن محدود به «تصحیح فرضیه‌ها» نیست.

تحقیقات پیشگامانه آلفافولد باعث شده است که متخصصان، طراحان آن را نامزد‌های بالقوه جایزه نوبل بدانند.

جان‌ام. جامپر، مدیرعامل دیپ‌مایند و دمیس هاسابیس، مدیرعامل و یکی از بنیان‌گذاران این شرکت، در سال ۲۰۲۳ مفتخر به دریافت جایزه معتبر لاسکر شدند.

نام آنها در تبلت‌های Clarivate Analytics که برندگان جایزه نوبل را بر اساس اظهارات مقالات تحقیقاتی پیش‌بینی می‌کنند، دیده می‌شود.

به گفته دیوید پندلبری، مدیرعامل کلاریویت، مقاله سال ۲۰۲۱ گمپر و هاسابیس هزاران بار مورد استناد قرار گرفته است، اما اینکه کمیته جایزه نوبل به این سرعت پس از انتشار به این اثر جایزه بدهد، استثنایی خواهد بود.

جوایز نوبل معمولاً به اکتشافاتی که قدمت آنها به چندین دهه قبل برمی‌گردد، اهدا می‌شوند.

اما پندلبری معتقد است که تحقیقات مبتنی بر هوش مصنوعی به زودی در کار‌های برنده جایزه نوبل جایگاه اصلی را به خود اختصاص خواهد داد.

او به خبرگزاری فرانسه گفت: «مطمئنم دهه آینده شاهد برندگان جایزه نوبلی خواهیم بود که به نحوی از انحاء از محاسبات بهره برده‌اند، و محاسبات این روز‌ها به طور فزاینده‌ای نمایانگر هوش مصنوعی است.»

(خبرگزاری فرانسه)