اوقات فراغت چه تاثیری بر سلامت روح افراد دارد؟

به گزارش مجله خبری نگار/حوزه، در دنیای پرشتاب امروز، اوقات فراغت به یکی از چالش‌های اساسی جوانان تبدیل شده است. تنظیم درست این اوقات نه تنها به رشد فردی و اجتماعی جوانان کمک می‌کند، بلکه آنها را در مسیر هدف‌گذاری و معنایابی زندگی هدایت می‌سازد.

«بار الها، اوقات فراغت من را در راستای هدف خلقت قرار ده» [۱](حضرت امام سجاد ـ علیه السلام ـ)

«از آن جا که انسان جامعه صنعتی امروز، پاسخی برای پرسش‌های بنیادین خود درباره هستی و مفهوم زندگی نیافته است، لذا از برابر همه آن‌ها می‌گریزد و خود را با هیجانات روزمره مشغول می‌کند.» [۲](ژان فوراستیه)

توجه به دو واقعیت زیر، ماهیت اوقات فراغت را بیش از پیش، مبرهن و متقن می‌سازد. ابتدا این که طبق آمار رسمی حدود هفتاد درصد جمعیت کشورمان زیر سن سی سال قرار دارند، یعنی حدود چهل و دو میلیون نفر از جمعیت کشور، در محدوده سنی نوجوانی و جوانی هستند؛ و دیگر این که، جوانان ما در مقایسه با بیشتر کشور ها، از طولانی‌ترین تعطیلات برخوردارند. از این روی، پاسخ دادن به نیاز‌های متنوع جوانان در زمینه اوقات فراغتشان، از جنبه اخلاقی و تربیتی، حائز اهمیت فراوان است.

شناخت علمی و دقیق اوقات فراغت، امکان استفاده بهینه از آن را فراهم می‌سازد.

برخی از مؤلفه‌های اوقات فراغت به قرار زیر می‌باشد:

۱. فلسفه اوقات فراغت، ارتباطی منطقی با فلسفه زندگی دارد و در حقیقت زیر مجموعه و تابعی از آن است.

۲. فلسفه اوقات فراغت، با اوقات رسمی زندگی فرد نیز ارتباط دارد. با این توضیح که چنانچه فرد بتواند از اوقات رسمی خویش به خوبی استفاده کند، قادر بر استفاده مطلوب از اوقات فراغتش خواهد بود.

۳. در فرهنگ و اندیشه اسلامی، اوقات فراغت با بیهودگی و معطلی و روزمرگی، سر سازگاری ندارد، بلکه فراغت، فرصت مجددی برای تلاش و کوشش بی پایان زندگی است.

۴. ارتباط منطقی فلسفه اوقات فراغت با هدف خلقت، ضرورت تدوین یک فلسفه ارضاء کننده زندگی را مشخص می‌سازد؛ و چنین بینشی نسبت به زندگی، روح رضایت را در آدمی، پرورش می‌دهد.

اوقات فراغت مطلوب، آثار و پیامد‌هایی در زندگی انسان دارد که ذیلاً به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:

ـ بهره گیری مناسب از اوقات فراغت، توان لازم را برای بخش‌های دیگر زندگی به آدمی می‌دهد، لذا می‌توان چنین نتیجه گرفت که آنهایی بهتر از دیگران به نیاز‌های زندگیشان پاسخ می‌دهند که بهتر از آنها می‌توانند برای اوقات فراغتشان، طرح و برنامه‌ای داشته باشند.

ـ تمدد جسم و جان، از نتایج ارزشمندی است که به مدد اوقات فراغت، فراهم می‌شود.

ـ احساس رضایت درونی و افزایش شادکامی، زمانی میسر می‌شود که آدمی بتواند در فرصت مناسبی، از درون خویش، دریچه‌هایی به عالم بیرون بگشاید و هیجانات مضر و احساسات منفی و خستگی‌های روحی خویش را قدری تشفی بخشد و در پرتو فراغت مطلوب به تعادل و سلامت روان، دست یابد. با چنین شرایطی، فرد به سهولت می‌تواند بر افسردگی خویش، فائق آید.

راهکار‌ها و توصیه‌ها

توجه و به کارگیری توصیه‌های زیر، در تنظیم اوقات فراغت بسیار تعیین کننده است:

ـ چنان چه برای نوجوانان و جوانان، برنامه اوقات فراغت تنظیم می‌شود، شایسته است حتی المقدور با مشورت خود آنان چنین برنامه‌ای تدوین گردد.

ـ هر فعالیت اوقات، لازم است با توجه به علاقه و گرایش آن سنین تنظیم شود.

ـ در تنظیم اوقات فراغت، به گونه‌ای عمل شود که حداقل چنین برنامه‌ای به یک نیاز روحی جوانان پاسخ دهد.

ـ رعایت تنوع روحی نوجوانان و جوانان در طرح و اجرای چنین برنامه‌ای از عوامل موفقیت آمیز برنامه است. زیرا جوانان «تنوع طلب» و «نوگرا» هستند و برنامه‌ای که واجد چنین ویژگی‌هایی باشد، از جاذبه بیشتری برای این نسل برخوردار خواهد بود؛ و در مقایسه با اوقات رسمی زندگی، برنامه اوقات فراغت باید، از جاذبه بالایی برخوردار باشد.

ترغیب جوانان به استفاده از «خلوت شخصی» و «لحظاتی با خود بودن» موجب تقویت ذهن و رشد خودآگاهی آنان می‌شود. علاوه بر آن، درک جامع تری از زندگی نیز به دست می‌آورند.

ـ مراقبت از حیات اجتماعی و معاشرت‌ها در ایام فراغت، یک ضرورت غیر قابل انکار است. زیرا در اوقات فراغت، نرخ جرائم و بزهکاری ها، افزایش می‌یابد و بیشترین عامل ارتکاب جوانان به رفتار‌های ضد اجتماعی، معاشرت‌های آلوده و دوستی‌های مشکوک می‌باشد.

ـ تشویق نسل جوان به داشتن برنامه‌ای مفید و جامع که شامل ورزش و فعالیت‌های فیزیکی، کتابخوانی بر اساس یک سیر منظم مطالعاتی، جبران عقب افتادگی‌های احتمالی آموزشی، پرورش ذوق، هنر و سلیقه‌های متنوع، آموزش مهارت‌های زندگی اجتماعی، تعلیم دوره‌های مختلف زبان و رایانه، تقویت مبانی دینی و اخلاقی، مطالعه زندگی نامه الگو‌ها و پیشوایان الهی و سایر موارد مفید و ارزنده باشد، آنان را در تحقق زندگی متعادل و بالنده یاری خواهد نمود.