به گزارش مجله خبری نگار/خراسان-صادق غفوریان: اگر همین امروز اقدامات لازم برای کنترل گردوغبار را آغاز کنیم، ۲۰ سال زمان نیاز است تا نتایج آن را ببینیم. احتمالا با شنیدن یا خواندن این خبر که دو روز قبل دکتر صدیقه ترابی سرپرست معاونت محیط زیست انسانی سازمان محیط زیست آن را مطرح کرده، باید ناراحت شویم که تا ۲۰ سال آینده باید گرد وغبار را تحمل کنیم؟ او گفته است: «برای مدیریت کانون خارجی گرد و غبار تا ۲۰ سال زمان نیاز است چراکه اعتمادسازی، مشارکت، رد و بدل کردن اطلاعات و عبور از چالشها در تعامل با کشورهای همسایه زمانبر است.»
آری؛ واقعیت همین است که به دلایل گوناگون از جمله پدیده «تغییر اقلیم» و کم بارشی، کم کاریها و قصورهای صورت گرفته در سالهای گذشته و البته چالشهای موجود در جغرافیای برخی همسایگان، وضعیت زیست محیطی ما را سخت کرده است.
کمی که بیشتر در ماجراها و تبعات تغییر اقلیم جست و جو میکنیم، اطلاعات و اظهارنظرهای نگران کننده هم کم نمیبینیم. از جمله مطالب نگران کننده دکتر احد وظیفه رئیس مرکز ملی اقلیم و سرپرست بحران خشکسالی سازمان هواشناسی که ما با او همکلام شدیم. او معتقد است: «با توجه به شرایط موجود، به نظر میرسد گرد وغبار تا سالها ادامه پیدا خواهد کرد و شاید گریزی هم از آن نباشد به این دلیل که ما چه برنامه مشخصی برای مقابله یا کنترل آن داریم؟ در حال حاضر تنش آبی در حوضه آبریز مرکزی بیشتر از هر زمان دیگری افزایش یافته است. به هرحال شرایطی که در استان اصفهان و سایر استانهایی که در فلات مرکزی وجود دارد، نشان میدهد این تنش روبه افزایش و حتی نگرانیها را به سمت تامین آب شرب هم برده است. در واقع مجموع شرایط و عوامل این را هشدار میدهد که وضعیت رو به تشدید است و این گونه نیست که بگوییم شرایط را مدیریت کنیم که اوضاع بهتر بشود مگر این که ساز و کار فوق العاده ویژهای ایجاد شود البته که معتقدم هیچ گاه به گذشته نمیتوانیم برگردیم.»
حال اگر بخواهیم کمی جغرافیایی به مسئله گرد وغبار در کشور نظر بیفکنیم، وضعیت چگونه است یعنی ما از چه بسترهایی مورد تهدید کانونهای گرد و غبار هستیم؟ در این باره سرپرست معاونت محیط زیست انسانی میگوید: کشور ما هم از غرب و از طریق حوضه دجله و فرات و از شرق و از طریق حوضه رودخانه هیرمند دچار مشکل گرد و غبار است. مدیریت کانونهای داخلی گرد و غبار به عهده خودمان است و تاکنون مطالعات و فعالیتهای خیلی خوبی در این زمینه انجام شده است. خوشبختانه طرحش هم در معاونت محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست وجود دارد.
نکاتی که ترابی به آن اشاره میکند، همان طور که از اظهارات دکتر احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و سرپرست بحران خشکسالی سازمان هواشناسی بر میآمد، چشم انداز سخت و البته گردوغباری را نشان میدهد: «لازم است تعامل خیلی خوبی با کشورهای همسایه برای مدیریت کانونهای خارجی گرد و غبار داشته باشیم. این گرد و غبار نه فقط کشور ما بلکه کشور همسایه را هم آزار میدهد. در دجله، فرات و هیرمند این مسئله وابسته به مشکلات آب است. در این شرایط باید به سمت تدوین برنامه مشترک برویم. کار آسانی نیست و مذاکرات بین المللی خیلی دیر به نتیجه میرسد، اما لازم است در این زمینه اقدام کنیم. این کار در حوضههای آبریز مشترک شاید گاهی اوقات ۲۰ سال طول بکشد. از وقتی کار مشترک شروع و تا وقتی که اولین نتایج حاصل میشود، ۲۰ سال زمان نیاز است تا اعتمادسازی، مشارکت، رد و بدل اطلاعات و عبور از چالشها انجام شود. بعد از این مدت زمان تازه باید شاهد کاهش پیامدها باشیم. اگر همین امروز هم شروع کنیم، دیر است. البته قبلا هم کارهای خیلی زیادی انجام شده است، اما در بحث موضوعات بین المللی اصلا کار راحتی نخواهیم داشت.»
رئیس مرکز ملی اقلیم و سرپرست بحران خشکسالی سازمان هواشناسی همچنین میگوید: «شرایط زیست محیطی به گونهای پیش میرود که چارهای جز سازگاری با محیط زیست و به نوع همزیستی با گرد وغبار نداریم.
وظیفه با اشاره به عوامل گردوغبار توضیح میدهد: تغییرات محلی همچون سوء مدیریت در آب و عدم پرداخت حقابه که توسط انسانها انجام میشود و البته مسئله تغییر اقلیم به ویژه در بستر دریاچهها و تالابها عمده دلایل خیزش گرد وغبار است که این موارد زمان میشناسد که بگوییم ۱۰ یا ۲۰ سال میتوان آن را کنترل و مدیریت کرد، بلکه اگر چند سال حقابه دریاچهها و تالابها را به موقع پرداخت کنیم، شاید خیلی زود چالش گرد وغبار برطرف شود، اما چنان چه با محیط زیست همان رفتار گذشته را ادامه دهیم قطعا آن محیط زیست هیچ وقت به شرایط مطلوب بر نخواهد گشت.»
وظیفه به مسئله تغییر اقلیم هم اشاره میکند: «همان طور که اشاره کردم، بخشی از چالش گرد وغبار به تغییر اقلیم هم باز میگردد که مسئلهای جهانی و مرتبط با رفتارهای غلط بشر در انتشار گازهای گلخانهای و گرمایش زمین است. با توجه به روند افزایشی انتشار این گازها، گرمایش زمین نیز تداوم خواهد یافت و طبیعتا الگوهای متعادل جوی همچون بارش، دما و... نیز به هم میخورد، بنابراین چارهای جز سازگاری با محیط زیست و به نوعی همزیستی با گرد وغبار نداریم و باید سرمایههای در معرض آسیب را کاهش دهیم.»