کشف یک حباب عظیم گاز و غباری به پهنای ۱.۴ سال نوری که معمای کیهان است!

به گزارش مجله خبری نگار/تابناک به نقل از ساینس دیلی، آسمان بار دیگر راز تازه‌ای برملا کرده است؛ رازی که نه‌تنها اخترشناسان را شگفت‌زده، بلکه معادلات دیرینه‌ی مربوط به تکامل ستارگان پرجرم را به چالش کشیده است. پژوهشگران دانشگاه صنعتی چالمرز سوئد با استفاده از تلسکوپ عظیم آلما (ALMA) موفق به شناسایی حبابی عظیم از گاز و غبار پیرامون ستاره‌ی غول‌سرخ DFK ۵۲ شدند (حبابی با ابعادی باورنکردنی، ۱.۴ سال نوری پهنا، یعنی هزاران برابر گسترده‌تر از کل منظومه شمسی ما).

انفجار ناتمام در دل کیهان

بر اساس یافته‌ها، این ساختار عظیم حدود چهار هزار سال پیش در نتیجه یک فوران ستاره‌ای شکل گرفته است. در چنین شرایطی، انتظار می‌رود ستاره به پایان حیات خود رسیده و به انفجار ابرنواختری (سوپرنوا) بدل شود. اما DFK ۵۲ برخلاف سناریوی کلاسیک، همچنان به زندگی ادامه می‌دهد. این تناقض، همان چیزی است که اخترشناسان را «مات و مبهوت» کرده است.

مارک سیبرت، سرپرست این پژوهش می‌گوید «وقتی داده‌های آلما را دیدیم، انتظار چنین آشفتگی‌ای را نداشتیم. این ستاره دوقلوی بتلجوز به نظر می‌رسد، اما برخلاف آن، در دل یک حباب غول‌آسا محصور شده است.»

تصویرسازی از یک غول قرمز

رصد‌های آلما نشان دادند که حباب از لایه‌های بیرونی خود ستاره ساخته شده است؛ موادی که در یک رویداد خشونت‌آمیز از سطح آن بیرون پرتاب شده‌اند. با استفاده از اثر داپلر، محققان توانستند حرکت این گاز‌ها را نسبت به ستاره اندازه‌گیری کنند: بخشی از حباب به سوی ما حرکت می‌کند (آبی)، و بخشی در حال دورشدن است (قرمز). این الگوی دوگانه نشان می‌دهد که حباب همچنان در حال انبساط است.

جرم یک خورشید در قالب یک حباب

پژوهشگران تخمین می‌زنند که جرم کل این حباب تقریباً برابر با جرم خورشید است. برای مقایسه، کافی است تصور کنید ستاره‌ای توانسته ظرف تنها چند هزار سال، جرمی معادل خورشید ما را به بیرون پرتاب کند، بی‌آنکه متلاشی شود. این همان پرسش کلیدی است: چطور ستاره جان سالم به در برده است؟

ردپای یک همدم پنهان؟

یکی از توضیحات احتمالی، وجود یک ستاره همراه نامرئی در کنار DFK ۵۲ است، چنین همدمی می‌تواند نیروی گرانشی لازم برای کشاندن لایه‌های بیرونی را فراهم کرده باشد. اخترشناسان یادآور می‌شوند که بتلجوز ستاره‌ای دیگر در آسمان زمستانی ما نیز احتمالاً همدمی ناشناخته دارد. این شباهت‌ها باعث شده برخی از متخصصان گمان کنند که راز غول‌های سرخ در زندگی دو نفره‌ی پنهان‌شان نهفته است.

آیا ابرنواختر بعدی کهکشان راه شیری همین است؟

ستاره‌های غول‌سرخ در واپسین مراحل زندگی خود به‌سر می‌برند و دیر یا زود به ابرنواختر تبدیل خواهند شد. سیبرت می‌گوید: «ممکن است DFK ۵۲ همان سوپرنوای بعدی کهکشان ما باشد. البته در مقیاس کیهانی، این «دیر یا زود» می‌تواند تا یک میلیون سال آینده ادامه داشته باشد.»

با این حال، اگر چنین انفجاری در بازه‌ای کوتاه‌تر رخ دهد و ستاره به فاصله‌ای مشابه بتلجوز از ما قرار داشت، آسمان شب شاهد یکی از درخشان‌ترین و پرشکوه‌ترین نمایش‌های تاریخ بشر می‌بود.

معنای بزرگ برای اخترفیزیک

این کشف تنها یک رویداد نجومی نیست؛ بلکه کلید درک بهتر فرایند‌های پایانی عمر ستارگان پرجرم است. چنین ستارگانی نه‌تنها عناصر سنگین (همچون آهن و کربن) را در فضا می‌پراکنند، بلکه محیط بین‌ستاره‌ای را غنی کرده و بستر شکل‌گیری نسل‌های بعدی ستاره‌ها و سیارات را فراهم می‌کنند. به زبان ساده، حیات روی زمین تا حد زیادی مدیون همین انفجار‌های غول‌های سرخ است.

ترول‌نویسی مخفی

در حالی‌که ستاره‌ای در فاصله هزاران سال نوری با بی‌رحمی لایه‌هایش را به فضا پرتاب می‌کند، ما روی زمین همچنان درگیر نبرد بر سر قیمت مرغ و بنزین هستیم. شاید پیام پنهان کیهان همین باشد: اگر روزی ابرنواختری از این دست در آسمان منفجر شود، دیگر فرصت جر و بحث‌های کوچک را نخواهیم داشت. کیهان یادآور می‌شود که همه ما با تمام نگرانی‌های روزمره‌مان تنها ذرات گرد و غبار یک حباب بزرگ‌تر هستیم.