فرونشست زمین در اصفهان، زخمی که هر روز عمیق‌تر می‌شود

به گزارش مجله خبری نگار، با توجه به رخداد فرونشست زمین در بیش از ۱۵۰ کشور دنیا، بررسی‌های علمی فراوانی در این زمینه انجام شده و یا در حال انجام است. یک روش علمی پرکاربرد در مطالعه فرونشست زمین که امروزه در بسیاری از مراجع علمی و دانشگاهی در سرتاسر دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد، مدل‌سازی آبخوان است. طبق تحقیقات علمی، کاهش سطح آب زیرزمینی و وجود رسوبات ریز دانه بعنوان ۲ عامل اصلی فرونشست زمین در نظر گرفته میشوند.

از آنجایی که در سالیان اخیر فرونشست زمین در محدوده شهر اصفهان و شهر‌های مجاور به یک چالش جدی بدل شده است، طی تحقیقات انجام شده در گروه زمین‌شناسی دانشگاه اصفهان، شرایط فرونشست و تغییرات آب زیرزمینی در این محدوده مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است.

به همین منظور در ابتدا با استفاده از تصاویر ماهوارهای، فرونشست رخ داده در سال‌های گذشته اندازه‌گیری شد. نتایج نشان دهنده نرخ میانگین فرونشست ۱.۲ سانتیمتر در سال و بیشینه میزان فرونشست تا حدود ۱۲ سانتی‌متر در سال بود.

بررسی نتایج این تحقیق نشان دهنده اهمیت کاهش برداشت از آب زیرزمینی همزمان با جریان رودخانه زاینده‌رود است. یکی از دلایل این موضوع وجود بالغ بر پنج هزار حلقه چاه مجاز و غیرمجاز در محدوده آبخوان اصفهان و برخوار است که حتی در صورت جریان دایمی آب رودخانه زاینده‌رود و تغذیه آبخوان توسط این رودخانه، برداشت بی‌رویه از این چاه‌ها مانع توقف افت سطح آب خواهد بود.

به دلیل شرایط فرونشست زمین حوادث شکستگی شبکه‌های آب و فاضلاب در چند سال اخیر افزایش یافته است، در سال گذشته بیش از ۳۰ مورد حادثه و در سال جاری تاکنون ۱۲ حادثه گزارش شده است.

انتقاد مدیرکل مدیریت بحران اصفهان از نشر اخبار کذب در فضای مجازی

با این اوصاف به تازگی در فضای مجازی با پخش کلیپی ادعا شده بود فرونشست در اصفهان با کاهش روبرو بوده است در این خصوص با منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان و علی بیت‌الهی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گفت‌وگویی انجام دادیم.

منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان اظهار داشت: فرونشست در دشت اصفهان، برخوار و دشت‌های پر‌خطر دیگر از جمله مهیار شمالی-جنوبی، کاشان، اردستان، فلاورجان و گلپایگان با استفاده از تکنیک دورسنجی و دستگاه‌های جی پی اس توسط سازمان زمین‌شناسی، نقشه‌برداری و مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در سال گذشته مورد ارزیابی قرار گرفت و امسال هم این ارزیابی انجام می‌شود.

وی با بیان اینکه نرخ محاسبه شده در ۱۰ سال، توسط سازمان زمین شناسی بین ۵ تا ۱۸ سانتی‌متر در سال در مناطق مختلف تعیین شده است، افزود: بر این اساس در سال ۱۴۰۱ مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی یک گزارش مطالعاتی با هدف ارائه راهکار‌های اجرایی کاهش خطرات فرونشست در محدوده سکونتگاهی اصفهان ارائه کرد.

شیشه‌فروش گفت: با توجه به طرح موضوع در جلسات ستاد مدیریت بحران استان و به منظور پیشگیری از آثار مخرب این پدیده و جلوگیری از بروز خسارت ناشی از فرونشست که به عنوان یک ابر چالش برای اصفهان یک تهدید جدی است، باید توجه ملی برای پیشگیری این پدیده صورت گیرد.

باید به صورت ملی به فرونشست زمین در اصفهان توجه شود

مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان ادامه داد: با توجه به اینکه همچنان ما فرونشست زمین را در اصفهان داریم، در بعضی از خیابان‌ها می‌بینیم زمین پایین می‌رود، شکستگی لوله اتفاق می‌افتد، در ساختمان‌ها ترک و شکاف ایجاد می‌شود، لازم است به صورت ملی به فرونشست زمین توجه شود.

وی با اشاره به احیای دریاچه ارومیه عنوان کرد: ضرورت دارد تالاب گاوخونی و رودخانه زاینده‌رود هم احیا شود، باید اقدامات ویژه توسط بخش‌های اجرایی در این زمینه انجام شود.

شیشه‌فروش گفت: انجام عملیات سنجش فرونشست زمین توسط سازمان زمین شناسی و نقشه‌برداری کشور با استفاده از تکنیک‌های دورسنجی، پردازش تصاویر ماهواره‌ای و بررسی‌های میدانی با نصب دستگاه‌های جی پی اس در شهر اصفهان و در مناطقی مثل دامنه داران، کوهپایه و نجف آباد باید تداوم داشته باشد.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان افزود: با وجود شرایط بحرانی در دشت‌ها، لازم است که وزارت نیرو تخصیص اعتبارات به استان را بدهد تا طرح‌های تعادل بخشی را اجرا کنیم.

وی تصریح کرد: جریان دائمی زاینده‌رود و احیای تالاب گاوخونی برای تعادل بخشی آبخوان و جلوگیری از افت شدید سطح ایستایی آبخوان به خصوص در محدوده کلان شهر اصفهان باید توسط وزارت نیرو انجام شود.
شیشه‌فروش افزود: طرح‌های تأمین آب احیای زاینده‌رود، احیای آبخوان، تغذیه سفره‌های آب‌های زیرزمینی و جلوگیری از بارگذاری‌های غیر مجاز و انتقال آب به مناطق خارج حوزه که مغایر با مصوبات شورای عالی آب در بالا دست رودخانه است را وزارت نیرو باید دنبال کند.

ادعای کاهش فرونشست در اصفهان نادرست است

مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان با تأکید بر اعمال مدیریت یکپارچه زاینده‌رود از سراب تا پایاب توسط وزارت نیرو خاطرنشان کرد: وزارت نیرو، مدیر حوزه زاینده‌رود را انتخاب کرده که ما تأکید داریم باید دفتر مدیریت زاینده‌رود و مدیر حوزه در اصفهان استقرار پیدا کنند.

وی ادامه داد: مطالعات پهنه‌بندی خطر فرونشست زمین در شهر اصفهان با هدف تعیین زون‌های خطر انجام شده است، که باید برای تغذیه سفره‌های زیرزمینی اقداماتی انجام شود.

شیشه‌فروش بیان کرد: ۶۰ میلیارد تومان اعتبار برای فرونشست زمین در کشور برای اصفهان مصوب شده است و سازمان برنامه و بودجه موظف است که برای اجرای طرح‌های فرونشست و پیشگیری از فرونشست زمین این اعتبار را به استان بدهد.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان اضافه کرد: بعد از گذشت ۲ سال تاکنون این پول به استان اختصاص داده نشده و به صورت مشخص درخواست ما این است که سازمان برنامه و بودجه کشور نسبت به تأمین و تقسیم اعتبار مصوبی که برای فرونشست زمین بوده و در این راستا مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی مطالعات خود را انجام داده، این اعتبار تخصیص پیدا کند.

وی افزود: فرونشست زمین همچنان در سطح استان دیده می‌شود و شاهد خسارت‌های ناشی از آن هستیم، ادعای بعضی از کانال‌ها که می‌نویسند فرونشست در استان نیست، نادرست است چرا که مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و سازمان زمین شناسی با مطالعات انجام شده، نرخ فرونشست را اعلام کرده‌اند و ما نباید با اظهار نظر‌های بی‌مورد این مسائل را فراموش کنیم.

گستره‌های فرونشست در محدوده اصفهان و اراضی شهری آن رو به گسترش است

علی بیت‌اللهی، عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اظهار داشت: برای اینکه فرونشست زمین کم یا متوقف شود باید اقداماتی بر روی زمین صورت گیرد، تجربه جهانی نشان داده اگر به آبخوان یک دشت آب تزریق شده و برداشت آب‌ها نیز متوقف نشود سطح آب زیرزمینی اُفت نخواهد کرد، بنابراین فرونشست می‌تواند متوقف شود.

وی افزود: زاینده‌رود که چشمه اصلی تغذیه کننده آب‌های زیرزمینی اصفهان جریان دائمی ندارد بنابراین از این مسیر تغذیه‌ای برای آب‌های زیرزمینی صورت نمی‌گیرد همچنین به دلیل نیاز‌های واجب روزمره کشاورزان منطقه، از چاه‌های آب برداشت می‌شود، بنابراین تغییری در روند کاهش آب‌های زیرزمینی انجام نشده است آن وقت چطور می‌شود فرونشست در اصفهان کم شده و یا متوقف شده است.

بیت‌اللهی خاطرنشان کرد‌: اندازه‌گیری‌هایی که به صورت دوره‌ای بروز می‌شود، نشان می‌دهد که نه تنها نرخ فرونشست متوقف نشده و ادامه دارد بلکه گستره‌های فرونشست و مساحت زون‌های فرونشستی در محدوده اصفهان و اراضی شهری آن روبه گسترش است.

عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تصریح کرد: لکه‌های فرونشستی در سمت جنوب شهر در شمال شرقی و غربی شهر در حال توسعه است، لکه‌های فرونشستی که قبلا وجود نداشته است.
وی تصریح کرد: با این وضعیتی که همیشه به دنبال جاری شدن طرح‌های کاهش فرونشست زمین در اصفهان هستیم واقعا شنیدن چنین خبری که فرونشست زمین در اصفهان متوقف شده و یا کاهش پیدا کرده یک خبر عجیب است که فکر می‌کنم نیاتی پشت نشر چنین اخبار است که ناشی از بی‌توجهی و بی اهمیت شمردن این پدیده بسیار مهم و مخرب در گستره شهری اصفهان است.

زاینده‌رود باید دائمی در اصفهان جریان داشته باشد

وی با اشاره به اینکه فرونشست زمین اصفهان نسبت به سال‌های گذشته گسترش و توسعه بیشتری کرده است، ادامه داد: باید پاسخ‌های کاملا کارشناسی به این مسائل داده شود تا با مبادا آن اقداماتی که مدنظر است که باتوان جلوی خطرات فرونشست را گرفت، فراموش شود و یک خوش خیالی کاذب به افراد تصمیم گیر دست بدهد و شهر و محدوده اصفهان فراموش شود.

بیت‌اللهی بیان کرد: برای برطرف کردن فرونشست باید ۲۲ طرح اجرایی در اصفهان اجرا شود، مهم‌ترین قسمت این طرح، جریان حداقلی دائمی آب زاینده‌رود است، اگر تمام چاه‌های منطقه نیز متوقف شوند و جریان آب دائمی نباشد، باز فرونشست ادامه خواهد یافت.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اضافه کرد: حداقل در حدود ۱۵ مترمکعب در ثانیه، آب لازم است که بخشی از آن به آب‌خوان نفوذ خواهد کرد و تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی انجام می‌شود، همچنین بازنگری در دبی چاه‌ها و روش‌های آبیاری در فضای سبز نیاز است.

وی گفت: پایش دقیق‌تر فرونشست زمین، ساختمان‌ها و آثار تاریخی از مجموعه اقدامات بهم پیوسته است که اگر به صورت نمادین در اصفهان اجرا شود برای شهر مفید خواهد بود و الگویی برای سایر شهر‌های کشور که در معرض فرونشست زمین هستند، خواهد بود.

بیت‌اللهی یادآور شد: امید می‌رود دولت، استانداری، وزارت کشور و مسؤولان مربوطه این موضوع را پیگیری کرده و موارد پیشنهادی را اجرا کنند تا خطر فرونشست زمین کمتر شود.

۱۰ درصد از مساحت اصفهان، در شرایط خطرناک فرونشست قرار گرفته است

به گزارش مجله خبری نگار، اصفهان با موارد متعدد فرونشست در وضعیت قرمز قرار دارد و از هشدار گذشته و به بحران تبدیل شده است.

کارشناسان، خشکسالی طولانی‌مدت، برداشت بی‌رویه آب از سُفره‌های زیرزمینی و همچنین حذف جریان دائمی آب رودخانه زاینده‌رود از دل شهر را از عواملی می‌دانند که باعث وقوع و شدت گرفتن فرونشست زمین در این منطقه شده است.

بر اساس آمار و اطلاعات سازمان زمین‌شناسی اصفهان، در سال ۹۵ فقط ۲ درصد از مساحت استان با فرونشست زمین درگیر بود، در حالی که بر اساس نتایج آخرین مطالعات، اکنون حدود ۱۰ هزار کیلومتر مربع یعنی ۱۰ درصد از مساحت اصفهان، در شرایط خطرناک فرونشست قرار گرفته است.