حمایت از نخبگان روی دور تند

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: قائم مقام بنیاد ملی نخبگان در شرایطی معتقد است «آمار‌هایی که در بحث مهاجرت وجود دارد، خلاف فضایی است که در حال حاضر در کشور ایجاد شده است» که اغلب نظرسنجی‌ها و برآورد‌ها حاکی از گرایش بیشتر افراد به ویژه در برخی طبقات تحصیلی به سمت و سوی مهاجرت است. دکتر سیدافقهی قائم مقام بنیاد ملی نخبگان آماری هم ارائه داده و گفته است که «از سال ٩٧ حدود ۱۰ هزار نفر از فارغ التحصیلان مقطع ارشد و دکتری که به خارج از ایران رفتند، به کشور بازگشته‎اند.» ما در این گزارش، به برخی آمار‌ها و نتایج نظرسنجی‌ها اشاره کردیم و البته با دکتر سید سلمان سیدافقهی؛ قائم مقام بنیاد ملی نخبگان نیز همکلام شدیم و برنامه‌ها و نظرات وی را درباره تلاش‌ها برای بازگشت نخبگان شنیدیم. برنامه‌های این بنیاد نشان می‌دهد که کشور تمام همت خود را به کار بسته تا بتواند از ظرفیت نخبگان ایرانی در سراسر جهان برای اعتلای این خاک بهره بگیرد؛ یا با بازگشت آن‌ها و یا با حضور معنوی آنان. در این باره می‌توان از آخرین مراحل آماده شدن «قانون جامع حمایت از نخبگان» گفت که قائم مقام بنیاد ملی نخبگان درباره آن توضیحاتی ارائه کرد.

آمار نگران کننده!

اگرچه امروز، اقدامات و مشوق‌های مهم و راهبردی برای ماندگاری نخبگان و حتی بازگشت آن‌ها در حال طراحی و اجراست، اما گرایش به مهاجرت از کشور به دلیل فراهم نبودن اشتغال و فرصت‌های مناسب حرفه‌ای و تخصصی را به هیچ عنوان نمی‌توان کتمان کرد.

مهرماه گذشته، دهقانی فیروزآبادی معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور درباره افزایش آماری مهاجرت صحبت و عنوان کرد: «نه می‌توان از کنار آن گذشت و بگوییم چنین مسئله‌ای مطرح نیست و نه می‌توان به آن دامن زد. خروج نخبگان از کشور وجود دارد و در سال‌های اخیر نیز در برخی از حوزه‌ها تا دوبرابر افزایش داشته است.»، اما نکته‎ای که در موضوع مهاجرت موجب نگرانی آقای دهقانی فیروزآبادی شده، اصل مسئله مهاجرت نیست، بلکه آمار و آینده کشور در پی این مهاجرت‎هاست. او به دنیای اقتصاد این طور گفته بود: «آن‎چه ما را نگران می‌کند و باید کنترل کنیم تعداد خروج نخبگان از کشور نیست، بلکه نرخ خروج است. این‎که چند نفر از کشور خارج شدند یک بحث است و بحث دیگر نگرانی برای آینده است که نرخ چقدر است. هوشمندی برای برنامه‌ریزی آینده این است که ببینید نرخ چگونه است و از امروز برای آینده برنامه‌ریزی کنیم... یعنی دو مسئله وجود دارد. زمانی یک اتفاق می‌افتد و سالی ۱۰ درصد از نیرو‌های انسانی کشور را از دست می‌دهی و یک زمان شیبی را می‌بینی که اگر این شیب را کنترل نکنی ممکن است آینده آسیب ببیند و آن چیزی که در حال حاضر داریم همین است. هم‎اکنون شیب خروج نخبگان از کشور را می‌بینیم و از الان احساس می‌کنیم که باید برای دو سال آینده برنامه جدی داشت.»

مهاجرت، چرا؟

مهم‌ترین دلایلی که نخبگان و دانش آموختگان دانشگاه‌ها را به اندیشه مهاجرت می‌اندازد، موارد واضح و روشنی است که همه می‌دانیم و امور پنهان و مبهمی نیستند. رهبر انقلاب مهرماه امسال در این باره گفتند: «امکان اشتغال و امکان تداوم مطالعات و تحقیقات دو توقع نخبه از دستگاه مدیریت کشور است که باید این دو امکان برای آن‌ها فراهم شود.» همچنین اغلب بررسی آمار‌ها و پیمایش‌ها از جمله در یکی از این موارد که توسط مرکز افکارسنجی «کیو» انجام شد نشان می‌دهد که عوامل اقتصادی مهم‌ترین انگیزه افراد برای مهاجرت به حساب می‌آید. به طوری که ۸۰ درصد از پاسخگویان در یک نظرسنجی دستیابی به موقعیت بهتر اقتصادی یا فرار از وضعیت بد اقتصادی را انگیزه اصلی خود برای مهاجرت بیان کردند.

اقدام به مهاجرت ۱۰ هزار پزشک فقط در ۲ سال

از آن جایی که آمار مشخص و متقنی درباره تعداد مهاجرت‌ها در اختیار نیست، نقل قول مسئولان در این زمینه می‌تواند ما را با کلیتی از وضعیت مهاجرت آشنا کند. در یکی از این موارد، چندی قبل رئیس کمیسیون بهداشت مجلس گفت: در دو سال اخیر نزدیک به ۱۰ هزار پزشک که عمده آن‌ها افراد متخصص و فوق تخصص بوده‌اند گواهی گود استندینگ دریافت کرده اند و این می‌تواند رشته‌های تخصصی و فوق تخصصی ما را در بسیاری از رشته‌ها در سال‌های آینده از نیروی انسانی خالی کند؛ و این عدد‌ها درباره تعداد مهاجرت‌ها
طبق گزارش رصدخانه مهاجرت ایران، در فاصله سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۱ به‌طور متوسط سالانه حدود ۸۶ هزار ویزا یا اجازه اقامت غیرتوریستی برای ایرانیان در اروپا، آمریکای شمالی، استرالیا، ترکیه و سایر کشور‌های عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) صادر شده است.

بهرام صلواتی، رئیس رصدخانه مهاجرت ایران هم گفته است: «با وجود رتبه ۱۰۲ در قدرت نفوذ گذرنامه میان ۱۱۶ کشور، با تجمیع انواع آمار مهاجران ایرانی سالانه حداقل ۶۵ هزار نفر از کشور مهاجرت می‌کنند.» حال این که چند درصد این تعداد، نخبگان محسوب می‌شوند، قائم مقام پیشین بنیاد ملی نخبگان گفته بود، بر اساس نرم‌های بین‌المللی در هر جامعه یک درصد آن را نخبگانش تشکیل می‌دهند.