شهرهایی‌که ۲ یلدا دارند

به گزارش مجله خبری نگار، رسم قدیمی ایرانی است که در شب تولد خورشید، خانواده‌ها دور هم جمع می‌شوند، خاطره‌گویی می‌کنند، حافظ و شاهنامه می‌خوانند، سفره پهن می‌کنند، انار و هندوانه و آجیل شب یلدا می‌خورند. هر گوشه از این آب و خاک هم برای خودش رسم و رسومی دارد که این رسوم متداول در کنار خانواده‌ها اجرا می‌شود. در آستانه شب یلدا به برخی از این رسوم می‌پردازیم.

چله پدر

با اینکه امشب، شب چله است، اما شب چله سیستان و بلوچستان طولانی‌مدت است. در فرهنگ بلوچ هم مانند فرهنگ‌های اهالی استان‌های دیگر ۲ چله وجود دارد؛ چله کوچک و چله بزرگ. با این تفاوت که در سیستان و بلوچستان چله کوچک از ۱۵ آذر هر سال شروع می‌شود و به‌مدت ۴۰ شبانه‌روز ادامه می‌یابد و بعد چله بزرگ یا چله پدر از اوایل بهمن آغاز می‌شود. چله بزرگ نیز ۴۰ شبانه‌روز است و ۱۵ اسفند به پایان می‌رسد. جالب اینکه آداب و رسوم شب چله در منطقه سرحد سیستان و بلوچستان به‌دلیل دارابودن مناطق سردسیری و کوهستانی با مناطق جلگه‌ای و منطقه مکران تفاوت‌های جزئی دارد.

چله زنانه و مردانه

اصفهانی‌های قدیم معتقدند که زمستان به ۲ بخش «چله» و «چله‌کوچیکه» تقسیم می‌شود. به اعتقاد اصفهانی‌ها، چله از اول دی‌ماه تا دهم بهمن ادامه دارد و چله‌کوچیکه از دهم بهمن شروع می‌شود و تا سی‌ام بهمن ادامه خواهد داشت. همچنین آیین برگزاری شب چله در اصفهان، به ۲‌نام «چله‌زری» و «عموچله» تقسیم می‌شود و در نتیجه، اصفهانی‌های قدیمی ۲ شب را به‌عنوان شب چله برپا می‌کنند. آن‌ها همچنین رسم دیگری دارند و آن هم این است که تمام لباس‌ها و رختخواب‌ها را در هوای آزاد و جلوی نور خورشید پهن می‌کنند تا به نوعی به عمو چله و چله زری، خوشامد بگویند.

۲ شب یلدا در اقلید

امشب در شهرستان اقلید (واقع در شمال فارس) در کنار مراسم شب یلدا، آیین حلیم‌پزان هم برپاست. نکته جالب و منحصر‌به‌فرد در این شهرستان این است که آنان ۲ بار در سال شب یلدا را با مراسم حلیم‌پزان جشن می‌گیرند؛ یک‌بار شب اول دی‌ماه و دیگری در شب اول اسفند. دورهمی اقلیدی‌ها در شب اول اسفند بهانه‌ای است برای دور‌هم‌بودن خانواده‌ها و شکرگزاری از خداوند و همچنین ایجاد دلبستگی بیشتر و آماده‌شدن برای نوروز باستانی؛ رسمی که به‌گفته کارشناسان حدود ۲۵۰ سال قدمت دارد. به باور اقلیدی‌ها که بیشترشان کشاورز بودند، روز اول اسفند زمین آماده کشاورزی می‌شود و مردم با خوردن حلیم که یک خوراکی مقوی است، فعالیت خود را در باغ‌ها و مزارع شروع می‌کردند.

آنان اعتقاد داشتند که اگر این آیین را جشن نگیرند، سال جدید سال خوش‌یمنی نخواهد بود و بدشگونی را برای خانواده به همراه خواهد داشت و باور دیگری که در اعتقادات مردمان این شهرستان وجود دارد، این است که در شب اول اسفند‌ماه اجاق و تنور خانه‌ها باید تا صبح روشن باشد تا سال پیش‌رو برایشان پرخیر و برکت شود و درست به باور شب یلدا خیر به شر پیروز شود. در شب اول اسفند نیز اقلیدی‌ها تا نیمه‌های شب دور هم جمع می‌شوند و به خاطره‌گویی و شعرخوانی می‌پردازند. سنت حلیم پزان شهرستان اقلید در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت ملی رسیده‌است.