به گزارش مجله خبری نگارافراد مبتلا به این وضعیت شدت بوها را به درستی تشخیص نمیدهند، به عبارت دیگر قادر به تشخیص طیف کامل رایحههای مختلف اطراف خود نیستند.
در ادامه قصد داریم درباره پاروسمی و علل، علائم و روشهای درمان آن صحبت کنیم.
پاروسمی به وضعیتی گفته میشود که فرد مبتلا به آن در تشخیص بوهای اطراف خود دچار مشکل شده و رایحه متفاوتی را احساس میکند. به عنوان مثال برای برخی افراد بوهای معمولی که هر روز با آنها سر و کار دارند تند و زننده به نظر میرسد.
پاروسمی گاهی با وضعیت دیگری به نام فانتوسمی اشتباه گرفته میشود، اما این دو با هم تفاوت دارند.
در فانتوسمی زمانی که هیچ عامل محرک بویایی در اطراف وجود ندارد فرد بوی بدی را احساس میکند، در حالی که در پاروسمی فرد قادر به تشخیص بوها میباشد، اما رایحهای که حس میکند با رایحه واقعی تفاوت دارد.
به عنوان مثال ممکن است به جای بوی مطبوع و ملایم نان تازه بوی تند و کپک زدگی احساس کند.
افراد مبتلا به پاروسمی این عارضه را با شدتهای مختلف و به دلایل گوناگون تجربه میکنند و در شدیدترین موارد ممکن است فرد مبتلا به دلیل احساس رایحههای به شدت قوی و ناخوشایند از نظر جسمی بیمار شود.
پاروسمی در اکثر موارد بعد از درمان عفونت ظاهر میشود و شدت علائم آن ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد.
علامت اصلی در این عارضه بوی بد مداوم است به خصوص زمانی که غذایی در اطراف فرد وجود داشته باشد. همچنین ممکن است فرد در تشخیص برخی بوهای اطراف خود مشکل داشته باشد.
این مسئله به دلیل آسیب دیدن نورونهای بویایی رخ میدهد، به طوری که رایحههایی که قبلا برای فرد مطبوع و خوشایند بوده بعد از ابتلا به این عارضه ممکن است زننده و غیر قابل تحمل شوند. همچنین زمانی که فرد سعی میکند غذایی را که بوی نا مطبوعی از آن احساس میکند میل کند احتمالا دچار حالت تهوع یا بیماری میشود.
پاروسمی معمولا بعد از آسیب دیدگی نورونهای تشخیص دهنده بو (حواس بویایی) در اثر عفونت ویروسی یا سایر بیماریها رخ میدهد.
این نورونها بینی را پوشانده و به مغز نشان میدهند که چگونه اطلاعات شیمیایی سازنده بو را تفسیر کند؛ بنابراین آسیب به آنها میتواند شیوه دریافت بوها توسط مغز را تغییر دهد.
پیازهای بویایی که در ناحیه زیرین بخش جلویی مغز قرار دارند، سیگنالهایی از این نورونها دریافت میکنند که به مغز سیگنالی درباره انواع بوها میدهد، مثلا به مغز میگوید بویی خوشایند، اشتها آور، بد و ... است. زمانی که این پیازهای بویایی آسیب ببینند ممکن است پاروسمی ایجاد شود.
برخی علل اصلی بروز پاروسمی عبارتند از:
به نظر میرسد آسیب تروماتیک مغزی با آسیبهای بویایی ارتباط داشته باشد. اگرچه مدت و شدت پاروسمی به آسیب دیدگی سر بستگی دارد، اما بروز علائم پاروسمی بعد از ضربه به سر غیر معمول نیست.
ضربه به سر میتواند به از دست دادن حس بویایی ناشی از برش رشتههای عصبی بویایی در صفحه کریبریفرم نیز منجر شود. علاوه بر این گاهی بعد از ضربه به سر تشنج رخ میدهد که ممکن است پاروسمی ایجاد کند.
یکی از علل بروز علائم پاروسمی آسیب بویایی ناشی از سرماخوردگی یا ویروس است، زیرا عفونتهای تنفسی فوقانی میتوانند به نورونهای بویایی آسیب برسانند. این مسئله بیشتر در افراد مسن اتفاق میافتد.
سیستم بویایی ممکن است در اثر سیگار کشیدن آسیب ببیند.
گفته شده قرار گرفتن در معرض سموم و مواد شیمیایی موجود در سیگار و به طور کلی مواد شیمیایی سمی و آلودگی هوای شدید میتواند به مرور زمان باعث بروز پاروسمی شود.
پرتو درمانی و شیمی درمانی هر دو ممکن است باعث پاروسمی شوند.
طبق یک مطالعه مشخص شده ۸۶ درصد بیماران سرطانی حین استفاده از تکنیکهای درمانی سرطان، تغییراتی در حس بویایی و چشایی خود تجربه کرده اند.
یکی از اولین علائم بیماری آلزایمر و پارکینسون از دست دادن حس بویایی است. به علاوه زوال عقل لویی بادی و بیماری هانتینگتون نیز در بروز اختلال در تشخیص درست بوها نقش دارند.
وجود تومور در پیازهای بویایی، قشر پیشانی و حفرههای سینوسی میتواند باعث تغییراتی در حس بویایی شود، اما این مسئله به ندرت علائم پاروسمی به دنبال دارد.
در اکثر موارد افرادی که دچار تومور هستند فانتوسمی را تجربه میکنند، زیرا تومور حواس بویایی آنها را تحریک کرده و بوهایی را احساس میکنند که اصلا وجود ندارد.
برخی افراد مبتلا به بیماری کووید ۱۹ از دست دادن بویایی یا آنوسمی را تجربه کرده اند، اما از آن جا که عفونتهای ویروسی میتوانند به پاروسمی نیز منجر شوند، این مشکل در مبتلایان به کرونا نیز دیده شده است.
به نظر میرسد در این مورد ویروس تغییراتی در سیستم بویایی ایجاد میکند و آسیب مداوم میتواند باعث تغییر حس بویایی بعد از درمان عفونت شود.
به عنوان مثال یک مرد ۲۸ ساله ۸۷ روز بعد از ابتلا به کرونا و بعد از بهبود یافتن از آنوسمی، بوی لاستیک سوخته و یک خانم ۳۲ ساله ۷۲ روز بعد از ابتلا بوی پیاز را احساس میکردند. چنین مواردی نشان میدهد پاروسمی ممکن است از عوارض طولانی مدت احتمالی کرونا باشد.
لازم به ذکر است پاروسمی بعد از کرونا نادر است. برخی متخصصان معتقد هستند این مسئله میتواند نشانه بهبود یافتن سیستم بویایی فرد باشد، اما نیاز به تحقیقات بیشتر در طولانی مدت میباشد.
فرد بعد از مشاهده علائم باید به متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کند تا بیماری او تشخیص داده شود. پزشک برای این منظور ممکن است از فرد بخواهد رایحهای که از مواد مختلف احساس میکند توصیف کرده و به کیفیت و شدت آنها امتیاز دهد.
یک آزمایش متداول برای تشخیص پاروسمی، تست خراش و استشمام است که فرد باید زیر نظر پزشک به پرسشهایی پاسخ دهد.
علاوه بر این ممکن است پزشک سوالاتی درباره موارد زیر بپرسد:
*سابقه خانوادگی سرطان و بیماریهای عصبی
*هر گونه عفونت اخیر
*عوامل سبک زندگی مانند سیگار کشیدن
*داروهایی که در حال حاضر مصرف میشود
اگر پزشک حدس بزند علت اصلی پاروسمی نوعی بیماری عصبی یا سرطان است ممکن است آزمایشهای بیشتری توصیه کند، از جمله:
*سی تی سینوسی
*بیوپسی از ناحیه سینوس
*ام آر آی
پاروسمی را میتوان در برخی موارد (نه همیشه) درمان کرد.
به عنوان مثال اگر این عارضه در اثر عوامل محیطی، داروها، درمان سرطان یا سیگار کشیدن رخ داده باشد ممکن است بعد از رفع محرکها حس بویایی به حالت عادی برگردد.
گاهی اوقات برای درمان نیاز به جراحی است. به عنوان مثال انسدادهای بینی مانند پولیپ یا تومور ممکن است نیاز به برداشتن داشته باشند.
برخی درمانهای دیگر عبارتند از:
*زینک
*ویتامین A
*آنتی بیوتیکها
در مورد گزینههای ذکر شده نیاز به تحقیقات بیشتر میباشد.
در صورتی که علائم پاروسمی ادامه پیدا کرده و روی وزن فرد تاثیر منفی بگذارد ممکن است تکنیک آموزش بویایی پیشنهاد شود. در این تکنیک لازم است فرد ۴ رایحه مختلف را به صورت همزمان و طی حداکثر ۱۵ ثانیه استشمام کند تا به مرور حس بویایی او تحریک شود.
این تکنیک معمولا ۲ بار در روز و برای چندین ماه انجام میشود.
به طور کلی برای انتخاب بهترین نوع درمان با توجه به شرایط بیمار بهتر است با پزشک مشورت شود.
پاروسمی در اغلب موارد دائمی نیست و نورونها ممکن است بتوانند در طول زمان خود را ترمیم کنند. به عنوان مثال در ۶۰ درصد موارد پاروسمی ناشی از عفونت، عملکرد بویایی فرد طی سالهای بعد بهبود مییابد.
زمان بهبودی بسته به علت اصلی بروز علائم و روش درمانی مورد استفاده متفاوت است. اگر پاروسمی ناشی از ویروس یا عفونت باشد، حس بویایی ممکن است بدون درمان به حالت عادی بازگردد.
آموزش بویایی نیز ممکن است به صورت بالقوه مفید باشد، اما ممکن است چندین ماه طول بکشد تا نتیجه بدهد.
منبع:سومیتا