برج سه گنبد ارومیه، یادگار دوران سلجوقیان

برج‌ها سازه‌هایی با ارتفاع زیاد هستند که از دیر باز کاربرد‌های مختلفی داشتند برخی به عنوان ساعت کاربرد داشته و برخی برای دیده بانی و نگهبانی استفاده می‌شد که یکی از برج‌های تاریخی کشور نیز برج سه گنبد در ارومیه است.

به گزارش مجله خبری نگار، سه گنبد یک برج یادمانی است که در جنوب ‎شرقی ارومیه، مرکز استان آذربایجان غربی قرار گرفته است. این برج که به گواه کتیبه آجری آن، یادگار قرن ششم هجری قمری است، سرانجام در سال ۱۸۵۲ میلادی توسط «نیکلای خانیکوف»، مردم‎ شناس روس، به همگان معرفی شد. برای دیدن این برج زیبا و منحصربه ‎فرد در شهر ارومیه، باید خود را به «خیابان استاد برزگر» رساند.

اهمیت تاریخی و معماری برج سه گنبد منجر شد تا این سازه ارزشمند تاریخی در تاریخ ۱۵ آذر ماه سال ۱۳۱۴ خورشیدی، با شماره ثبت ۲۴۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت برسد.

به عقیده بسیاری از تاریخ‎دانان و کارشناسان معماری اسلامی، پیش‎تر در محل برج سه گنبد، آتشکده‎‌هایی قرار داشته که قدمت آن به دوره حکومت ساسانیان باز می‎ گشت. اما تاکنون سند معتبری که این ادعا را اثبات کند، به دست نیامده است.

اما کتیبه برج اطلاعات معتبری را در اختیار قرار می‎دهد. علاوه بر زمان دقیق ساخت بنا، بانی ساخت برج هم معرفی شده است که بنا بر نوشته کتیبه، این بنا به دستور یکی از بزرگان دروهز سلجوقی به نام «شیث قاطه المظفری» ساخته شده است.

شکل و شمایل برج سه گنبد با سایر سازه‎های به جای مانده از قرن ششیم هجری قمری به خصوص نمونه ‎های موجود در شهر مراغه که آن‎ها هم یادگار دوره سلجوقی هستند، بسیار شبیه است.

برج سه گنبد بر روی سکوی بلند و استوانه‎ای شکلی ساخته شده که قطر آن به حدود پنج متر می‎رسد. برجی که امروزه به عنوان سه گنبد می‎شناسیم ۱۳ متر ارتفاع دارد و از دو طبقه تشکیل شده است. در هر چهار سوی برج، دریچه‌هایی برای ورود نور و همچنین تهویه هوا تعبیه شده است.

نخستین طبقه از برج کاربری سردابه‎ای دارد. این طبقه به وسیله یک پوشش قوس‎دار از طبقه دوم جدا می‎شود. طبقه بالای سردابه، «اتاق مقبره» قرار دارد که دری به ارتفاع دو و نیم متر، راه ورود به آن به شمار می‎آید؛ بنابراین می‎توان نتیجه گرفت که برج سه گنبد ویژگی مقبره هم داشته است.

خوشبختانه بخش‎های اصلی بنا از جمله پوشش گنبد، کتیبه‎‌ها و دیوار‌های آجری آن سالم و دست‎ نخورده باقی مانده است. به خصوص تزئینات سر در ورودی مقبره که در نوع خود کم‌نظیر است و با مصالحی از جمله سنگ و گچ و همچنین نقوشی مرکب از المان‎های هندسی و کتیبه‎هایی به خط کوفی بنایی تزئین شده است.

ناگفته نماند که بخش پایینی بنا از جنس سنگ‎های خاکستری رنگی ساخته شده که تا ارتفاع بیش از ۶ متر ادامه یافته است. اما مصالح استفاده شده از این بخش به بالا، شامل آجر‌های چهارگوش است.

در ایام نوروز دیدن این برج دو طبقه خالی از لطف نیست.

لینک کپی شد

منبع: ایسنا

اشتراک‌ گذاری