کیفیت، پاشنه آشیل پوشش تلویزیونی جام جهانی ۲۰۲۲

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: پنج شنبه‌شب پیمان جبلی رئیس سازمان صداوسیما در حاشیه مراسم اختتامیه ششمین جشنواره تلویزیونی مستند که در عسلویه برگزار شد، در پاسخ به پرسش‌های خبرنگاران درباره پوشش تلویزیونی مسابقات جام جهانی ۲۰۲۲ قطر هم صحبت کرد و این پوشش را به نوعی در بهترین شکل خود دانست. ایرنا، سخنان او را این‌گونه نقل کرده است: «ما بیشترین و موثرترین و متنوع‌ترین تیم رسانه‌ای را به قطر اعزام کردیم که در تاریخ جام‌های جهانی بی‌سابقه بوده است. آن چه نیاز بوده برای نشان دادن جام جهانی چه در قالب نمایش کیفیت ۴K، خرید حق پخش این برنامه‌ها، کمک به سکو‌های اینترنتی و برنامه‌سازی متنوع در حاشیه جام جهانی قطر انجام داده‌ایم.»

جبلی همچنین درباره این که اگر گزارشگر، بازی را در ورزشگاه گزارش می‌کرد، جذاب‌تر بود، توضیح داد: «این یک نظر قابل احترام است، ولی تصمیم ما این بود. با این تنوعی که در تولید و ارائه برنامه‌های جام جهانی داشتیم فکر می‌کنم رضایت قابل قبولی بین مردم ایجاد شده است.»

او در بخش دیگری از سخنانش، با تأکید بر این که صداوسیما پخش رایگان مسابقات جام جهانی را وظیفه خود می‌دانست، اصل این کار را ستود. اگرچه رئیس صداوسیما از شیوه پخش برنامه‌های ویژه جام جهانی راضی است، اما نگاهی دقیق‌تر به پوشش جام جهانی ۲۰۲۲، بیانگر نکاتی است که در سخنان پیمان جبلی دیده نمی‌شود.

مباهات به پخش رایگان

با نگاهی حداقلی به پوشش مسابقات جام جهانی ۲۰۲۲ در تلویزیون، خریداری حق پخش مسابقات و پخش آن‌ها از شبکه ۳ سیما اقدامی مثبت است، اما با بررسی پخش زنده مسابقات در ۹ دوره اخیر و البته ملی و انحصاری بودن پخش تلویزیونی در کشورمان به نظر می‌رسد این اقدام کافی نیست. اگرچه روی کاغذ، رسانه ملی می‌توانست حق پخش مسابقات را نخرد و آن را مثل بسیاری از مسابقات فوتبال دیگر بدون خریداری حق پخش، روی آنتن ببرد، اما با توجه به روابط کشورمان با کشور قطر به نظر می‌رسد چنین اتفاقی چندان هم یک گزینه واقعی قابل انتخاب نبوده است. به همین دلیل نخستین ویژگی مثبت برنامه‌های ویژه پوشش جام جهانی را می‌توان تعداد زیاد برنامه‌ها دانست؛ به طوری که بسیاری از شبکه‌های سیما درباره این مسابقات برنامه داشته و دارند. مسابقات تیم ملی ایران نیز به طور ویژه در برنامه‌های بی‌شمار بررسی و پیگیری شد و اگر با کمی چاشنی شانس در مسابقه پایانی همراه می‌شد، می‌توانست به اندازه زیادی به افزایش همبستگی ملی کمک کند. در این صورت نقش صداوسیما در این امر مهم بود؛ اگرچه در شرایط کنونی هم از اهمیت تلاش رسانه ملی نباید غافل شد.

برنامه‌های قابل دفاع جام

گذشته از کمیت، وقتی به امر کیفیت می‌رسیم، دستان مدیران رسانه ملی چندان پر نیست. با وجود برنامه‌های پرشمار ویژه پوشش این مسابقات، تعداد برنامه‌های خوب چندان بالا نیست و عملاً می‌توان از تنها دو برنامه «جام ۲۲» شبکه ورزش و «فوتبال زندگیست» شبکه نسیم یاد کرد که این دومی، چندان هم دیده نشد. با این حال کیفیت مناسبی داشته و دارد. درباره «جام ۲۲» و کیفیت خوب آن نیز که پیشتر در همین صفحه خوانده‌اید. پخش مسابقات جام جهانی در شبکه فراتر با کیفیت بسیار عالی نیز از جمله نقاط مثبت کار تلویزیون در جریان این جام بود. با این حال نگاهی به جزئیات پخش جام جهانی ۲۰۲۲ از قاب رسانه ملی، نقاط تاریک قابل توجهی دارد که در گزارش پیمان جبلی رئیس رسانه به خبرنگاران، نیامد.

کیفیت برنامه‌ها؟

ناگفته پیداست جز برنامه‌های موفق یادشده، دیگر برنامه‌های تلویزیونی ویژه پخش مسابقات جام جهانی -با وجود شمار فراوان اهالی اعزامی تلویزیون به قطر- در نهایت آن چیزی نشد که باید. «جام ۲۰۲۲» ویژه‌برنامه اصلی مسابقات که هرروز نیمی از آنتن ۲۴ ساعته پربیننده‌ترین شبکه سیما را در اختیار دارد، اگرچه مصالح مورد نیاز برای موفقیت را در اختیار داشت و در مواردی مثل دکور یا سرعت عمل در آنالیز مسابقات هم موفق عمل کرد، می‌توانست بسیار بهتر باشد و در نهایت به برنامه‌ای درجه‌یک تبدیل نشد.

وضعیت برنامه‌هایی مثل «جام و مردم» شبکه یک، «ورزش از نگاه دو» شبکه ۲، «پاس گل» شبکه امید و... البته با وجود ارزش‌هایی که دارند، تقریبا مشخص است. درباره میزان بیننده برنامه‌ها نیز جای بحث زیادی وجود دارد. اگرچه رئیس جدید رسانه ملی اعتقاد زیادی به آمار‌های مرکز تحقیقات این سازمان حاصل نظرسنجی‌ها ندارد، اما آمار‌های تلوبیون نیز نشان از کم‌اقبال بودن ویژه‌برنامه‌های جام جهانی ۲۰۲۲ (جز پخش مسابقات) دارد.

نفرستادن گزارشگر تصمیم ما بود

اعزام نشدن گزارشگر به قطر در عین حال که با دفاع تلویحی پیمان جبلی همراه شد، اما از آن دست تصمیماتی است که بررسی آن نیازی به دانش فوتبالی یا رسانه‌ای چندانی ندارد. بدیهی است که خریداری باکس گزارشگر در قطر و حضور گزارشگر اختصاصی در این کشور –دست کم برای مسابقات ایران- امری مهم و لازم بود که انجام نشد؛ حال به علت هزینه‌های زیاد یا دلایل دیگر. در کنار آن، نگاهی به وضعیت گزارشگران مسابقات نیز نشان می‌دهد وضعیت نسبت به سال‌های اخیر، تغییری در جهت مثبت نداشت و حتی قطع همکاری با دو گزارشگر مهم سال‌های اخیر، تأثیر منفی نیز روی سطح کلی گزارش‌ها گذاشت. گزارش مسابقات ورزشی که در سال‌های اخیر با نارضایتی‌های بسیاری در میان جوانان علاقه‌مند ورزش همراه بوده است، از آن دسته اموری است که مخاطب را به سادگی از تلویزیون فراری و به سمت شبکه‌های تلویزیونی کشور‌های همسایه سوق می‌دهد و باید برای آن فکر جدی شود.

مؤثرترین و متنوع‌ترین

یکی از دیگر بخش‌های مورد مناقشه سخنان پیمان جبلی، ادعای او مبنی بر «بیشترین، مؤثرترین و متنوع‌ترین» تیم رسانه‌ای بود که به قطر رفت. با وجود این، اما آیا هیچ کدام از گزارش‌های تلویزیونی از قطر به یاد مخاطبان مانده یا به علت محتوای خاص آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی وایرال شده است؟ در مقام مقایسه، اگرچه از نظر کمی، شمار گزارشگران میدانی اعزامی به قطر بیش از شمار این افراد در جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه به نظر می‌رسد، اما از نظر کیفی گزارش‌های میدانی محمدحسین میثاقی از روسیه ارزش بیشتری نسبت به گزارش‌های میدانی دارد که این روز‌ها از قطر به دست تلویزیون می‌رسد.

بررسی کمک به پلتفرم‌ها

آیا همان‌طور که رئیس رسانه ملی مدعی آن است، سازمان صداوسیما به سکو‌های (پلتفرم‌های) اینترنتی کمک کرد؟ در روز‌های پیش از شروع مسابقات در همین صفحه گزارشی در این باره خواندید که مطابق آن، روشن شده بود ساترا تنها به پلتفرم‌ها در صورتی اجازه پخش مسابقات جام جهانی را می‌دهد که این کار را به وسیله صدا و تصویر شبکه ۳ سیما انجام دهند! این در حالی است که تا پیش از برگزاری مسابقات، پلتفرم‌هایی نظیر فیلیمو و نماوا امکان پخش زنده مسابقات ورزشی را با صدای گزارشگر اختصاصی و بدون لوگوی تلویزیون داشتند. به علاوه همین امکان آی‌فریم نیز نه در اختیار همه پلتفرم‌ها بلکه در اختیار آن دسته از پلتفرم‌ها قرار گرفت که در رده‌بندی ساترا، از امتیاز بالاتری برخوردار بودند. به نظر می‌رسد رسانه ملی به جای کمک به پلتفرم‌ها، آن‌ها را برای پخش جام جهانی محدود کرد.