هر ایرانی دارای یک امتیاز و رتبه اعتباری می‌شود

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: پس از آنکه آیت‌الله رئیسی رئیس جمهور، سال گذشته بر پرداخت تسهیلات خرد آسان به متقاضیان تأکید کرد و درپی این دستور، پرداخت تسهیلات بدون ضامن درقالب یک بخشنامه رسمی به بانک‌های دولتی ابلاغ شد، اعتبارسنجی نقش اصلی را درفرایند توثیق وام گیرندگان پیدا کرد. هرچند شرکت مشاوره رتبه‌بندی اعتباری ایران از سال ۱۳۸۵ فعالیت خود را آغاز کرده بود، اما تا سال گذشته نقش محوری دراعتبارسنجی مشتریان بانکی برعهده نداشت.

حال با برنامه جدید دولت سیزدهم و تسهیل پرداخت تسهیلات بانکی، این رتبه و شناسنامه اعتباری افراد است که میزان وثیقه وام را تعیین می‌کند. درهمین راستا، رضا قاسم‌پور، مدیرعامل شرکت مشاوره رتبه‌بندی اعتباری ایران درگفت‌و‌گویی ضمن تشریح وضعیت فعلی اعتبارسنجی مشتریان بانک‌ها، برنامه‌های آتی این بخش را اعلام کرده است، روندی که باعث می‌شود هر ایرانی دارای یک امتیاز و رتبه اعتباری شود. براساس اطلاعات ارائه شده ازسوی این شرکت تاکنون برای ۳۴ میلیون ایرانی شناسنامه اعتباری صادرشده است و در آینده این تعداد به کل جامعه تعمیم داده خواهد شد.

صدور امتیاز و رتبه اعتباری برای هر ایرانی چه سهمی درعادلانه شدن پرداخت تسهیلات بانکی دارد؟

امتیاز اعتباری نشان‌دهنده میزان اهلیت اعتباری اشخاص بوده و چکیده‌ای از شناسنامه اعتباری افراد نزد شرکت مشاوره رتبه‌بندی اعتباری ایران است. اعتباردهندگان از این امتیاز جهت سنجش ریسک اعتباری مشتریان خود استفاده می‌کنند تا بتوانند به طور عادلانه منابع مالی خود را به اشخاص جامعه اختصاص دهند؛ بنابراین، اگر هر شخص حقیقی و حقوقی دارای امتیاز و رتبه اعتباری باشد، می‌توان منابع اعتباری کشور را به طور عادلانه در میان تمام اقشار جامعه توزیع کرد. منظور از عدالت در تخصیص منابع مالی این است که ریسک اعتباری اشخاص حقیقی و حقوقی سنجیده و نرخ سود تسهیلات و میزان و نوع وثایق بر اساس آن تعیین شود. یعنی فردی که ریسک اعتباری پایین‌تری دارد (امتیاز اعتباری بالاتری دارد)، وثیقه کمتری را برای دریافت تسهیلات با نرخ مناسب‌تری ارائه دهد. در همین راستا شرکت مشاوره رتبه‌بندی اعتباری ایران همواره سعی دارد با افزایش کیفیت مدل اعتبار سنجی، امتیاز اعتباری و جمع‌آوری اطلاعات اعتباری اشخاص از منابع مختلف برای هر ایرانی یک امتیاز و رتبه اعتباری ارائه کند.

آیا مدل امتیازدهی اعتباری بومی است؟

درحال حاضر شرکت مشاوره رتبه‌بندی اعتباری ایران از جدیدترین روش‌های مدلسازی که در دنیا مورد استفاده قرار گرفته‌اند جهت ساخت مدل امتیازدهی اعتباری بومی استفاده کرده و تیم مدلسازی شرکت همواره درحال بهبود، ارتقا، دقت و بروزرسانی این مدل با استفاده از داده‌های سامانه اعتبارسنجی هستند. همچنین این شرکت درحال ساخت مدل‌های بومی دیگری برای اعتبارسنجی افراد در حوزه‌های مختلف نیز است تا بتواند به صنایعی از قبیل صنعت بیمه، صندوق‌ها، شرکت‌های واسپاری و کسب‌وکار‌های فعال در حوزه فروش اقساطی (لندتک‌ها و BNPL‌ها و...) در کنار شبکه بانکی، کمک کند.

چه کسانی در حال حاضر رتبه اعتباری ندارند؟

درحال حاضر اشخاصی که تاکنون هیچ تسهیلاتی از شبکه بانکی دریافت نکرده‌اند، از داشتن رتبه و امتیاز اعتباری محروم هستند، همچنین اگر شخصی مدت زیادی از آخرین تسهیلاتی که از شبکه بانکی دریافت و تسویه کرده است، گذشته باشد فاقد امتیاز و رتبه اعتباری خواهد بود. عدم تخصیص امتیاز به این دسته از اشخاص بر اساس مدل موجود نیز به این علت است که سابقه اعتباری ایشان جهت پیش‌بینی میزان ریسک اعتباری‌اش کافی نیست.

برای پوشش کامل اعتبارسنجی برای تمام ایرانیان چه برنامه‌ای دارید؟

با توجه به رویکرد فعالانه برای ساماندهی نظام اعتبارسنجی کشور در دولت جدید و حمایت و پیگیری وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانک مرکزی، شرکت سعی دارد تا با استفاده از داده‌های بانک‌ها، بیمه ها، صندوق‌ها، شرکت‌های واسپاری، کسب‌وکار‌های فعال در حوزه فروش اقساطی مانند لندتک‌ها و شرکت‌های فروش اعتباری (BNPL یا Buy Now, Pay Later)، قوه قضائیه، ناجا، سازمان امور مالیاتی، گمرک، مخابرات و اپراتور‌های تلفن همراه و همچنین با استفاده از متخصصان داخلی، مدل‌هایی را در راستای امتیازدهی اعتباری توسعه دهد که بتوان به واسطه آن‌ها به هر شخص ایرانی یک رتبه اعتباری اختصاص داد.

مردم چگونه می‌توانند از امتیاز اعتباری خود مطلع شوند؟

اشخاص می‌توانند با مراجعه به سایت شرکت irancreditscoring.com یا ics۲۴.ir، بخش دریافت گزارش اعتباری، ابتدا کد ملی و شماره موبایلی را که به نام خودشان است وارد کرده و پس از دریافت پیامک رمز یکبار مصرف، رمز مربوطه را در محل مورد نظر ثبت کنند تا پس از پرداخت هزینه گزارش، به گزارش اعتباری خود دسترسی یابند.

همچنین برای دریافت گزارش اعتباری اشخاص حقوقی، لازم است که کد ملی مدیرعامل و شماره موبایلی که به نام ایشان ثبت شده است، به همراه شناسه ملی شخص حقوقی وارد شده تا بر اساس آن احراز هویت صورت پذیرد.

در حال حاضر مشتریان اصلی شرکت اعتبارسنجی چه سازمان‌هایی هستند؟

درحال حاضر بانک‌ها، صندوق‌ها، لیزینگ‌ها، مؤسسات مالی و اعتباری، برخی از شهرداری‌ها و کسب‌وکار‌های فعال در حوزه فروش اقساطی، عضو سامانه اعتبارسنجی هستند و از خدمات شرکت استفاده می‌کنند. این در حالی است که در دنیا علاوه بر این موارد، مشتریان اصلی اعتبارسنجی، بیمه‌ها، اصناف و کارگزاری‌ها نیز هستند. همچنین در معاملات تجاری، اشخاص می‌توانند با کسب اطلاع از وضعیت خوش‌حسابی یا بدحسابی طرف مقابل، از ایمن بودن معاملات خود اطمینان حاصل کنند.

اعتبارسنجی با رتبه‌بندی اعتباری چه تفاوتی دارد؟

ما در دنیا دو نوع نهاد در زمینه گزارشگری اعتباری (credit reporting) داریم؛ یکی شرکت رتبه‌بندی اعتباری (credit rating) است و دیگری شرکت اعتبارسنجی (credit bureau). کار شرکت‌های اعتبارسنجی جمع‌آوری اطلاعات و سوابق اعتباری افراد، تهیه گزارش‌های اعتباری و scoring یا امتیازدهی اعتباری است و در نهایت نیز امتیاز اعتباری اعلام می‌کنند و کار شرکت‌های رتبه بندی، rating است که مبتنی بر داده‌های اعتباری، وضعیت مالی، ریسک صنعت و سایر ریسک‌های مرتبط، «رتبه اعتباری» را اعلام می‌کنند. شرکت‌های رتبه‌بندی زیرمجموعه نهاد بازار سرمایه محسوب می‌شوند و تحت نظارت نهاد ناظر آن بازارند درحالی که شرکت‌های اعتبارسنجی از نهاد‌های بازار پول به شمار می‌روند و تحت نظارت بانک مرکزی هستند. شرکت‌های رتبه‌بندی، ناشران اوراق بهادار (اعم از دولت‌ها، شهرداری‌ها، شرکت‌ها و غیره) و انواع اوراق بهادار را از حیث توان ایفای تعهدات آتی، رتبه‌بندی می‌کنند درحالی که شرکت‌های اعتبارسنجی عمدتاً اشخاص را از حیث تعهد پرداخت، امتیازدهی می‌کنند؛ بنابراین مرز کار ما به‌عنوان شرکت اعتبارسنجی با شرکت‌های رتبه‌بندی اعتباری مشخص است و امتیاز اعتباری مهم‌ترین گزارشی است که ما می‌توانیم ارائه کنیم.

با وجود اینکه بانک‌ها از گزارش‌های اعتبارسنجی استفاده می‌کنند، اما همچنان، وثایق و اطلاعات زیادی برای مطمئن شدن بازپرداخت تسهیلات از فرد دریافت می‌شود. نقش اعتبارسنجی که شما انجام می‌دهید چیست؟

با توجه به اینکه صنعت اعتبارسنجی، در کشور صنعتی نوپا محسوب می‌شود، لذا هنوز فرهنگ اعتباری مناسب، چه برای متقاضیان و چه برای اعتباردهندگان، شکل نگرفته است؛ از این‌رو با تلاش و کوشش همه نهاد‌ها و سازمان‌ها و با توسعه نظام گزارشگری اعتباری که شامل توسعه زیرساخت‌های سخت و نرم (اعم از پایگاه داده‌ها)، تدوین و اجرای قوانین و مقررات لازم، تأمین اطلاعات با کیفیت، توسعه خدمات اعتبارسنجی و ... می‌شود، لازم است به مرور حذف وثایق یا اخذ وثایق حداقل، از متقاضیان دارای امتیاز اعتباری مناسب، صورت پذیرد و همان‌طورکه اطلاع دارید درحال حاضر در برخی از کشور‌های توسعه یافته، اخذ وثیقه برای اعطای تسهیلات روشی منسوخ شده است که این موضوع نیز در بعضی از بانک‌های کشور (و برای پرداخت برخی از انواع تسهیلات) درحال اجراست، به گونه‌ای که افراد دارای رتبه بالای اعتباری می‌توانند بدون ضامن، تسهیلات دریافت کنند.

در پایان ذکر این نکته لازم است که با توجه به بانک محور بودن نظام مالی ایران، توسعه نظام اعتبارسنجی می‌تواند در‌گذار از تأمین مالی وثیقه محور (Collateral-based lending) به تأمین مالی اعتبار محور بسیار مؤثر باشد.