توسعه و ترویج علمی نیازمند ثبات برنامه‌ریزی است‌/تغییر استراتژی‌ها یک خطر تلقی می‌شود

به گزارش مجله خبری نگار، دکتر محمد عبداللهی، ترویج علم را یکی از موضوعات مهم برای همه کشور‌ها دانست و گفت: در ابتدا ترویج علم تنها در دانشگاه‌ها بود و دانشمندان به گونه‌ای سخاغن می‌گفتند که تنها جامعه آکادمی آن‌ها را درک می‌کرد و در اواخر دهه ۱۹۷۰ کشور‌ها به مساله ترویج علم پرداختند و سعی کردند به روش‌های گوناگون اقدام به اشاعه علم کنند.

وی اظهار کرد: این روند به نقطه‌ای رسید که موضوعات علمی و شاخص‌هایی که برای ارزیابی دانشمندان تعریف می‌شد، به عنوان یکی از ابزار قدرت تلقی شد و از این زمان کشور‌های مختلف، برنامه‌ریزی‌های زیادی در حوزه ترویج علمی داشتند.

عبداللهی با بیان اینکه این برنامه‌ریزی‌ها از مدارس آغاز می‌شد، ادامه داد: تلقی بر این بود که اگر دانش‌آموزان به خوبی تربیت شوند، دانشجویان و محققان بهتری پرورش می‌یابند؛ از این رو برنامه‌ریزی آموزشی به گونه‌ای صورت گرفت که دانش‌آموزان در مدارس علم‌آموزی را فراگیرند و بعد در دانشگاه‌ها علم را تولید کنند و در این راستا کشور‌های مختلف سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی کردند.

رییس مرکز تحقیقات علوم دارویی دانشگاه علوم پزشکی تهران، نمونه این کشور‌ها را مالزی دانست که با راه‌اندازی یک پارک علم و فناوری در این کشور، دانش‌آموزان می‌توانند با قوانین علمی به صورت علمی آشنا شوند و تست کنند و اجرای این روند به گونه‌ای شده که خانواده دانش‌آموزان نیز با علم آشنا شدند.

وی با بیان اینکه در یکصد سال گذشته تنها عده محدودی آن را درک می‌کردند، افزود:، ولی ترویج علم موجب شد که علم از سوی عامه مردم مورد پذیرش قرار گیرد، ضمن آنکه موجب شد تا مردم در توسعه علمی از طرق مختلف همچون حمایت‌های مالی، مشارکت کنند.

عبداللهی، آکادمی‌ها، نشریات علمی، کتب درسی، برگزاری نمایشگاه‌های علمی و برگزاری رویداد‌های علمی عامه فهم را از دیگر ابزار‌های ترویج علم عنوان کرد و یادآور شد: نکته جالب اینجا است که استراتژی علمی در دنیا در حال متحد شدن است، به این مفهوم که کشوری در دنیا نیست که ادعا کند که شاخص‌هایی را برای ارزیابی علمی برای خودش تعریف کند. این رتبه‌بندی‌ها به صورت جهانی صورت می‌گیرد و یکی از این شاخص‌ها استفاده از "Social Media" است؛ چرا که از طریق این رسانه‌ها محققان می‌توانند به ترویج علم بپردازند.

عبداللهی خاطر نشان کرد: آنچه که در ایران در این زمینه به عنوان یک خطر تلقی می‌شود، تغییر استراتژی‌ها است و این در حالی است که استراتژی‌های علمی ایران باید با استراتژی‌های علمی دنیا هماهنگ باشد و اگر از این استراتژی‌ها دوری کنیم، متضرر خواهیم شد. طبق آماری که از سوی معاون وزارت بهداشت منتشر شده است، رشد علمی ایران کاهش یافته است.

وی با بیان اینکه کاهش رشد علمی تنها منوط به انتشار مقاله نیست، ادامه داد: این آمار، خبر خوبی نیست و هشداری برای ما به شمار می‌رود.

رییس مرکز تحقیقات علوم دارویی دانشگاه علوم پزشکی تهران با تاکید بر اینکه برای ترویج علم نیاز است تا از بهترین اساتید در حوزه‌های علمی استفاده شود، خاطرنشان کرد: از جمله مراکزی که می‌توانند به مقوله ترویج علم بپردازند، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، موزه علوم و فناوری ایران و وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است.

عبداللهی، انجمن‌های علمی را یکی دیگر از مراکز مؤثر در ترویج علم دانست و ادامه داد: سرمایه‌گذاری‌هایی که سایر کشور‌ها در این حوزه‌ها کرده‌اند، بسیار بیشتر از ایران بوده و تفاوت آن‌ها با ما این است که سیاست‌گذاری‌های حمایتی آن‌ها از زمان مدارس آغاز می‌شود و تا زمان دانشمند شدن فرد ادامه دارد.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران معتقد است که اگر سیاست‌های علمی در کشور‌ها تدوین شود، به خوبی می‌توانیم دریابیم که در آینده بر روی چه فناوری سرمایه‌گذاری شود. این امر به حدی رسیده که حتی سازمان بهداشت جهانی دپارتمان علمی را راه‌اندازی کرده که با حضور محققان کشورها، بررسی می‌کند که در آینده بر روی چه دارویی سرمایه‌گذاری بیشتری کنند.

وی پیشنهاد کرد: برای توسعه علمی نیاز است تا به سرعت سیاست‌های علمی تغییر نیابد. از سوی دیگر نقشه علمی کشور را داریم و باید از دانشگاه‌ها استعلام شود که چه میزان از این نقشه راه را اجرایی کرده‌اند و دلایل اجرایی نشدن برخی از بخش‌های این نقشه راه چه بوده است.