بازگشت تجارت به تراز منفی؛ بررسی آخرین روند تجارت خارجی کشور

به گزارش مجله خبری نگار/اسکناس: در این برنامه ۱۴۰۱ تجارت خارجی قرار است؛ توقف ممنوعیت‌های صادراتی و اعمال عوارض بر مواد خام در دستور کار سیاستگذار قرار بگیرد؛ گذشته از این مشوق‌های صادراتی به سمت دانش‌بنیان‌ها سوق پیدا کند. در این نقشه‌راه، پایان دادن به نوسانات سینوسی صادرات، امضای توافق‌نامه‌های متعدد، ممانعت از واردات بی رویه نیز دیده می‌شود. این نقشه‌راه سیاست‌هایی نیز برای رفع موانع تجارت دارد. تغییر در روند برگشت ارز صادراتی، تسهیلات گمرکی، تسهیل روادید و ... از جمله مواردی است که برنامه‌ریزی برای آن‌ها به‌منظور مانع زدایی تجاری برای آن صورت‌گرفته است.

گمرک ایران پیش‌بینی کرده است که صادرات ایران در سال آینده به بیش از ۵۶‌میلیارد دلار می‌رسد و واردات هم از ۵۵ میلیارد دلار عبور می‌کند. اما پیش‌بینی بانک مرکزی در سال آینده حکایت از دست یافتن به صادرات بیش از ۴۴‌میلیارد دلار و واردات بیش از ۶۹‌میلیارد دلاری است. این دو پیش‌بینی با هم تفاوت دارد و آن هم به دلیل حذف و اضافاتی است که در برآورد‌های این دو نهاد لحاظ می‌شود. تجارت خارجی یکی از بخش‌های مهم اقتصادی است که امروزه با گسترش فناوری و افزایش تنوع در تولید کالا‌ها در جهان، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، به گونه‌ای که حضور در بازار‌های جهانی و بهره‌گیری از مزایای آن می‌تواند نقش موثری در توسعه اقتصادی کشور‌ها ایفا کند.

در این میان توسعه صادرات (غیرنفتی) باهدف هم‌افزایی و گسترش فعالیت‌های تولیدی دارای مزیت نسبی و افزایش درآمد‌های ارزی از یک سو و مدیریت واردات با هدف استفاده از ظرفیت‌های تولید داخلی، کنترل مصارف ارزی و کاهش واردات غیررسمی از سوی دیگر، اصلی‌ترین موضوع موردتوجه سیاستگذاران در حوزه تجارت خارجی بوده و سیاست‌هایی مانند گسترش خوشه‌ها، شبکه‌ها، تشکل‌ها و شرکت‌های بزرگ صادراتی و مشارکت بخش غیردولتی و کاهش موانع و محدودیت‌های تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای وارداتی اتخاذ شده است. کارنامه تجارت خارجی ایران در آخرین ماه تابستان نشان از تراز منفی یک میلیارد و ۳۹ میلیون دلاری این تجارت دارد. آمار مقدماتی گمرک ایران نشان می‌دهد ارزش تجارت خارجی کشور در ۶ ماه اول سال با رشد ۱۳.۲ درصدی در ارزش از مرز ۵۰ میلیارد دلار گذشته است. مطابق آمار‌های گمرک ایران، در این مدت ۵۱ میلیون و ۷۸۳ هزار تن کالا به ارزش ۲۴ میلیارد و ۲۵۱ میلیون دلار صادر شد که این میزان صادرات از نظر وزنی افت ۱۲.۵ درصدی و به لحاظ ارزش رشد ۱۳.۳۲ درصدی را نشان می‌دهد.

در عین حال، در این مدت، ۱۶ میلیون و ۳۲۰ هزار تن کالا به ارزش ۲۶ میلیارد و ۳۱ میلیون دلار وارد کشور شد که از حیث وزن افت ۱۴.۷۲ درصدی و از لحاظ ارزش رشد ۱۳.۱۵ درصدی داشته است. در واقع آمار صادرات و واردات کشور در پایان نیمه اول سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد همزمان با افزایش صادرات و واردات در نیمه نخست ۱۴۰۱، تراز تجاری کشور منفی‌تر شد و به یک میلیارد و ۷۸۰ میلیون دلار رسید. روندی که از تیرماه ۱۴۰۱ شروع شد و در شهریور ۱۴۰۱ به اوج رسید. جزئیات تجارت در شهریور ماه نشان می‌دهد، صادرات غیرنفتی ایران به کشور‌های هدف افتی حدود ۲۵ درصد داشته است. در این مقطع ایران ۳ میلیارد و ۳۲۷ میلیون دلار کالا صادرکرده است؛ این درحالی است که در مدت مشابه سال گذشته ۴ میلیارد و ۴۳۴ میلیون دلار کالا صادرشده بود.

در این مقطع واردات کالا و خدمات نیز از کشور‌های طرف معامله افتی بیش از ۱۷ درصدی داشته است. در آخرین ماه تابستان ایران، ۴ میلیارد و ۳۶۶ میلیون دلار کالا وارد کرده است؛ این رقم در تابستان سال گذشته ۵ میلیارد و ۲۹۱ میلیون دلار گزارش شده بود. براساس آمار مقدماتی گمرک ایران می‌توان پیش بینی کرد، در این ماه همچون ماه‌های گذشته مبادلات تجاری ایران صرفاً متمرکز بر ۱۲ شریک تجاری است.

پنج مقصد صادراتی ایران کجاست؟

گمرک ایران در گزارش خود درباره ۵ قلم عمده صادرات در ۶ ماهه امسال اعلام کرد که پروپان مایع‌شده به ارزش ۲ میلیارد و ۱۷ میلیون دلار، متانول به ارزش یک میلیارد و ۳۳۵ میلیون دلار، بوتان مایع‌شده به ارزش یک میلیارد و ۱۶۵ میلیون دلار، گاز طبیعی مایع‌شده به ارزش ۹۷۷ میلیون دلار و پلی اتیلن گریدفیلم به ارزش ۹۷۶ میلیون دلار، ۵ قلم اول کالا‌های صادراتی در این مدت بودند. حدود ۲۶.۵ درصد از ارزش کل کالا‌های صادراتی ایران در این مدت به ۵ قلم کالای فوق‌الذکر اختصاص داشته است. در بخشی از این گزارش آمده است: کشور‌های عمده مقصد کالا‌های صادراتی ایران شامل چین با ۷ میلیارد و ۸۴۲ میلیون دلار، عراق با ۳ میلیارد و ۳۸۲ میلیون دلار، امارات ۳ میلیارد و ۱۱۲ میلیون دلار، ترکیه با ۲ میلیارد و ۶۲۶ میلیون دلار و هند ۹۰۴ میلیون دلار بود.

مبادی اصلی وارداتی کجاست؟

براساس این گزارش ۵ قلم اول کالا‌های وارداتی به کشور در نیمه اول امسال شامل برنج به ارزش یک میلیارد و ۲۱۸ میلیون دلار، گندم معمولی یک میلیارد و ۱۹۱ میلیون دلار، ذرت دامی یک میلیارد و ۱۷۱ میلیون دلار، دانه سویا ۹۲۵ میلیون دلار و گوشی تلفن همراه ۸۶۷ میلیون دلار بوده است. ۵ قلم اول کالا‌های وارداتی حدود ۲۰.۶۳ درصد ارزش کل واردات را در این مدت به خود اختصاص داد.

در این گزارش درباره ۵ کشور اول مبدأ واردات در ۶ ماهه امسال اعلام شد که در این مدت امارات متحده عربی با ۷ میلیارد و ۲۰۶ میلیون دلار، چین با ۶ میلیارد و ۸۴۶ میلیون دلار، ترکیه با ۲ میلیارد و ۶۸۰ میلیون دلار، هند با یک میلیارد و ۳۸۰ میلیون دلار و فدراسیون روسیه با ۸۷۶ میلیون دلار ۵ کشور اول مبدأ واردات بوده‌اند.