نگذارید چراغ این کتابفروشی خاموش شود؛ سرنوشت اسم در دست بانک

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: چیزی نمانده چراغ یکی دیگر از کتابفروشی‌های خیابان انقلاب هم خاموش شود؛ کتابفروشی «اسم» که فعالان آن کوشیده‌اند از یک فروشگاه صرف عبور کرده و مجموعه‌ای از برنامه‌های فرهنگی را در دسترس علاقه‌مندان بگذارند. به‌رغم شمارش معکوسی که برای تعطیلی این کتابفروشی آغازشده، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تأکید دارد که این وزارتخانه همه تلاش خود را برای کمک به این کتابفروشی به کار می‌بندد. از سویی وزیر اقتصاد هم بحث پیشنهاد محل دیگری را برای برپایی این کتابفروشی مطرح کرده است. در گپ و گفت امروزمان جزئیات بیشتری را به نقل از سعید مکرمی، مدیر انتشارات و کتابفروشی اسم می‌خوانید.

تلاشی که با برنامه‌ریزی برای جذب سلیقه‌های مختلف آغاز شد

اظهار نگرانی اهالی کتاب و جامعه کتابخوان نسبت به تعطیلی این کتابفروشی از وقتی شروع شد که سعید مکرمی، مدیرعامل انتشارات و کتابفروشی «اسم» در صفحه شخصی خود مطلبی درباره مشکلات پیش روی فعالان این مرکز فرهنگی منتشر کرد؛ اینکه بنا بر شرایط تعیین شده از سوی بانک تجارت، مالک تازه محلی که کتابفروشی در آن دایر شده، تا اواخر شهریورماه سال جاری ملزم به تخلیه شده است. نوشته‌ای که این‌چنین شروع شده: «صبر و مقاومت‌مان به نهایت رسید، انگار راهی جز تسلیم نیست. چراغی که به بهای عمر و جان روشن کردیم رو به خاموشی است.»

این فعال حوزه نشر که کوله‌بار تجربه‌ای بیست‌ساله در زمینه حوزه کتاب را در همراهی با جمعی از دیگر فعالان فرهنگی صرف راه‌اندازی انتشارات و کتابفروشی اسم کرده، با اشاره به چگونگی راه‌اندازی این مجموعه می‌گوید: «پیشینه راه‌اندازی انتشارات و کتابفروشی اسم به سال ۱۳۹۱ بازمی‌گردد، زمانی که من و جمعی از دوستان، مجموعه ترنجستان سروش را از مجمع ناشران انقلاب اسلامی اجاره کردیم، درست است که بهای مالی‌اش را پرداخت می‌کردیم، اما به‌هرحال نمی‌توان منکر شد که آنان هم به ما اعتماد کرده و همراهی‌مان کردند.» ترنجستان سروش در گذرگاه چهارراه ولیعصر خیابان انقلاب، بین ابوریحان و فلسطین واقع شده بود. مکرمی ادامه می‌دهد: «وقتی این کتابفروشی را اجاره کردیم، هنوز این قسمت از خیابان انقلاب جزو راسته کتاب نبود و پاخور چندانی نداشت. مردم از کتابفروشی مولی (mola) به بعد را به عنوان راسته کتابفروشان انقلاب می‌شناختند، اما این مانع‌مان نشد و باعلاقه بسیار کارمان را شروع کردیم تا ویترین کتاب را به این‌سو هم بکشانیم.»

به گفته این فعال حوزه نشر، چند سال بعد از اجاره کتابفروشی ترنجستان سروش، کار‌های راه‌اندازی نشر اسم به سرانجام می‌رسد و نشر تازه‌ای قدم به عرصه فعالیت‌های فرهنگی می‌گذارد. او می‌گوید: «بعدتر در سال ۱۳۹۷ اولین کتابفروشی مستقل خودمان را در خیابان ولیعصر، نرسیده به میدان ونک راه‌اندازی کردیم.
مستقل شدن ریسک بزرگی بود، اما کوشیدیم تنها یک فروشنده صرف نباشیم. از همان ابتدا بنا را برجذب مخاطبانی از همه سلیقه‌ها و قشر‌ها گذاشتیم و کتابفروشی را به شکلی چندمنظوره اداره کردیم؛ هر کاری را که امکان آن مهیا بود و شرایط مالی‌مان اجازه می‌داد انجام دادیم تا تفرجگاهی فرهنگی برای خانواده‌ها فراهم کنیم و نقشی در افزایش سرانه مطالعه ایفا کنیم.»

مکرمی در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر اینکه فعالیت‌های خود را در ارتباط متفاوت با مشتری و از سویی توجه به جزئیاتی که گاه در عرصه نشر مغفول است، تعریف کردیم ادامه می‌دهد: «این شرایط ادامه پیدا کرد تا حول و حوش سال ۱۳۹۸ که خبر شیوع بیماری کرونا در کشورمان منتشر شد، نوروز رسید و اولین قرنطینه اجرایی شد. اجباری که ما و دیگر کتابفروشان را در برابر یک اتفاق پیش‌بینی نشده قرار داد و آسیب اقتصادی بسیاری هم به پیکر نشرمان وارد کرد؛ با دشواری‌های مالی زیادی روبه‌رو شدیم. برای حفظ کارکنان و کار کتابفروشی و نشرمان ناچار به اخذ وام شدیم، بویژه که طی این چند سال تعداد قابل توجهی به کارکنان‌مان اضافه شده است. چهل و چند نفر همکاری مستقیم با ما دارند و به‌طور غیرمستقیم هم با بیش از ۱۸۰ نفر کار می‌کنیم.»

بانک کوتاه نیاید کتابفروشی اسم تعطیل می‌شود

تلاش این فعال فرهنگی و دیگر همکاران وی منتهی به دایرکردن دو دفتر اداری برای پشتیبانی فعالیت‌های مؤسسه انتشاراتی و کتابفروشی اسم می‌شود. مکرمی درباره سرنوشت این دفتر‌ها هم می‌گوید: «برای افزایش شعبه‌ها تلاش کردیم، اما ابتدا کتابفروشی خیابان ولیعصر سال ۱۴۰۰ تعطیل شد و بعد نیز هر دو دفترمان. تعطیلی این‌ها هم بابت تمدید نشدن قرارداد اجاره بود، البته کتابفروشی نخست‌مان، شعبه سودآوری محسوب نمی‌شد و تعطیلی‌اش آسیب چندانی در پی نداشت.»

نکاتی که تا به اینجا در گزارش امروز خواندید، اشاره مختصری برای آن است که بدانید این فعال فرهنگی و همکارانش و همچنین دیگر کتابفروشان و ناشران چه مسیری را طی می‌کنند تا کارشان به سرانجام برسد و ارتباط بهتری با مخاطبان پیدا کنند، اما مسأله فعلی تعطیلی شعبه دوم و به‌نوعی تنها کتابفروشی فعلی اسم است که در خود خیابان انقلاب واقع‌شده است.

مکرمی درباره چرایی در آستانه تعطیلی قرار گرفتن این کتابفروشی ادامه می‌دهد: «در ابتدا برای راه‌اندازی این شعبه قراردادی ۳ ساله با مالک بستیم که شخص دیگری بود، فرد محترمی که کل ساختمان را به بانک تجارت فروخت. مالک جدید خواهان تخلیه ساختمان کتابفروشی شد.

تلاش کردیم کتابفروشی در همان محل بماند و جا به جایی صورت نگیرد. مسئولان بانک هم تا حدی همکاری‌هایی داشته‌اند، چراکه زمان تخلیه را قدری به تعویق انداخته‌اند، هرچند به‌تازگی اعلام کرده‌اند که پایان شهریورماه مهلت نهایی است وگرنه با اقدام حقوقی روبه‌رو می‌شویم.»

مکرمی در پاسخ به اینکه تا به امروز برای جلوگیری از تعطیلی کتابفروشی صحبتی با ارگان‌هایی نظیر شهرداری، شورای شهر و همچنین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که هر یک به‌نوعی مسئولیتی در این زمینه دارند داشته یا نه، می‌گوید: «با برخی از این‌ها بله. اینکه همین چند ماه را هم دوام آورده‌ایم به خاطر رایزنی با مدیران بخش‌های مختلف بوده است، هرچند این حمایت‌ها هم درنهایت به نامه‌نگاری‌هایی به بانک تجارت برای کسب فرصت بیشتری ختم شده و اینکه اگر می‌شود ما را جابه‌جا نکنند. متأسفانه اگر بانک بنابر مسئولیت اجتماعی خود کوتاه نیاید و نگذارد اینجا بمانیم کتابفروشی اسم تعطیل می‌شود.»

آنچه از گفته‌های این ناشر- کتابفروش و همچنین دیگر اهالی نشر برمی‌آید اشاره به آن دارد که تفاوتی میان قرارداد اجاره کتابفروشی با دیگر مشاغلی که در آن‌ها رد پایی از فرهنگ دیده نمی‌شود وجود ندارد. همان‌طور که مکرمی هم تأکید دارد در شرایط اقتصادی فعلی، آنچه ضروری به نظر می‌رسد لزوم حمایت و همراهی سازمان‌ها و وزارتخانه‌هایی است که می‌توانند برای حمایت از کتابفروشی‌ها کاری انجام دهند.

مدیر کتابفروشی و نشر اسم با تأکید بر این که برای حمایت از کتابفروشان باید در سطوح کلان سیاستگذاری و قانونی چاره‌ای اندیشیده شود ادامه می‌دهد: «طی همین سال‌های اخیر چند کتابفروشی مهم دیگر در این راسته از خیابان انقلاب تعطیل شدند و جای خود را به آش‌فروشی و ساندویچی دادند. کتاب بازده اقتصادی مقبولی ندارد و اگر بحث حمایت‌های حداقلی هم در میان نباشد به مرور شاهد تعطیلی تدریجی کتاب‌فروشی‌های دیگر هم خواهیم بود.»

مکرمی در پاسخ به این سؤال که در بحث ضرورت حمایت از کتابفروشی‌ها، شهرداری مسئولیت بیشتری به عهده دارد یا ارگان‌های دولتی می‌گوید: «آن‌قدر شرایط نشر شکننده شده، همین‌که مانع‌تراشی نکنند و بگذارند ما کار خودمان را بکنیم راضی هستیم. طی این سال‌ها کتابفروشان از یک قانون مرتبط با شهرداری مستثنا بودند، اینکه می‌توانستند در واحد‌های مسکونی هم فعالیت کنند، اما همین هفته گذشته اعلام شد که این امکان لغو شده است.

این در حالی است که بنا به نقش کتابفروشی‌ها باید تفاوتی برای فعالیت‌های فرهنگی قائل شد. از طرفی بحث معافیت مالیاتی نیز هنوز به معنای واقعی حل‌نشده است. خود ما چند صد میلیون تومان بدهی مالیاتی داریم که موفق به پرداخت آن‌ها نشده‌ایم. بله. کتابفروشان معاف هستند، اما به‌غیراز آن مواردی که ممیزان مالیاتی تشخیص بدهند! مواردی که می‌تواند معافیت مالیاتی را از کتابفروشان سلب کند و این هم از مسائلی است که حل آن برای صنعت نشرمان کارگشا خواهد بود.»

مکرمی در حالی گفته‌های خود را به پایان می‌برد که تأکید دارد، ناشران و کتابفروشان در شرایطی کار می‌کنند که به‌ناچار باید پاسخگوی مجموعه‌ای از سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف باشند، از سازمان تأمین اجتماعی گرفته تا سازمان امور مالیاتی و حتی اصناف مرتبط. در شرایط دشوار اقتصادی فعلی که تحت تأثیرتحریم و تنگ‌نظری برخی کشور‌های غربی و امریکایی نشرمان با دشواری بسیاری روبه‌رو شده تنها عشق به فرهنگ است که اهالی کتاب را بر آن داشته که دست از کار نکشند.

درباره این کتابفروشی شرایط به‌گونه‌ای است که متولیان امر باید زودتر کاری کنند تا شاهد تعطیلی و به هدر رفتن یکی دیگر از سرمایه‌های فرهنگی کشورمان نباشیم. حال باید دید که مسئولان چه می‌کنند و سرانجام کتابفروشی اسم به کجا می‌رسد.

سرنوشت کتاب فروشی «اسم» در دست بانک تجارت

در پی انتشار خبر وضعیت کتابفروشی «اسم» و اینکه چیزی به تعطیلی‌اش نمانده، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی طی مکاتبه‌ای با احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد، موضوع کتابفروشی اسم را به اطلاع وی رسانده و برای حل مسأله پیگیری کرده است.

فارس، نامه‌های رد و بدل شده میان دو وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ووزیر اقتصادو دارایی را منتشر کرده است. در همین باره محمد‌مهدی اسماعیلی، وزیر ارشاد در تاریخ هفتم تیرماه سال جاری طی مکاتبه‌ای با وزیر اقتصاد، همراهی برای حل مسأله کتابفروشی اسم را خواستار شده است. احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد هم در پاسخ به نامه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفته است: «یک مکان دیگر پیشنهاد داده‌ایم. انتشارات اسم اگر قبول کند خوب است.» نامه‌های مذکور گویای آن است که باوجود قول مساعد وزیر اقتصاد به وزیر فرهنگ، هنوز مشکل پابرجا است، البته آن‌طور که سعید مکرمی در گفت‌وگوی خود تأکید کرده حتی تحقق وعده در اختیار گذاشتن یکی دیگر از شعب بانک تجارت به کتابفروشی اسم برای جابه‌جایی، باز هم جای امیدواری نیست، چراکه مکرمی در همین باره گفته است: «تحقق این وعده هم ممکن نیست، چراکه در ازای محل مذکور باید ۲ میلیارد تومان پول نقد پرداخت می‌کردیم که از توان ما خارج است.»

تلاش معاونت فرهنگی ارشاد برای برقرار ماندن «اسم»

یاسر احمدوند، معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ضمن تأکید بر اینکه «اسم» یکی از کتابفروشی‌های خوب شهر تهران است به ایبنا گفته: «طی ماه‌های اخیر ساختمانی که در اجاره کتابفروشی اسم بود از سوی مالک به بانک تجارت فروخته شد، قرارداد این کتابفروشی با مالک قبلی تا خرداد‌ماه معتبر بود، اما با پیگیری‌های صورت گرفته از سوی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و دستور وزیر اقتصاد و دارایی، بانک تجارت موافقت کرد که این ملک تا شهریور‌ماه همچنان با شرایط مالی قبلی در اختیار کتابفروشی اسم باشد.
سه ماه به کتابفروشی اسم مهلت داده و کمک شد که در این مدت بتواند مکان مناسبی برای ادامه فعالیت پیدا کند. همزمان برخی اقساط معوقه وام این کتابفروشی با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پرداخت شد. تلاش شد تا این کتابفروشی از زیر دین به بانک هم خارج شود و بتواند فعالیت خود را ادامه دهد.

طی پیگیری‌های وزیر و گفتگو با مدیرعامل بانک تجارت، قرار شد سه شعبه نزدیک این بانک به کتابفروشی اسم پیشنهاد شود و در صورت موافقت مدیر کتابفروشی جابه‌جایی صورت گیرد. امیدواریم در مدت باقی مانده، این کتابفروشی بتواند جای مناسبی پیدا کرده و به فعالیت خود ادامه بدهد. امیدواریم چراغ این کتابفروشی روشن بماند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت فرهنگی همه تلاش خود را برای این موضوع به کار بسته است.»