مجله خبری-سبک زندگی نگار: مهندسی ساخت و تولید (به انگلیسی: Manufacturing engineering)، بنا به تعریف انجمن مهندسان ساخت و تولید ایران، «رشتهای از مهندسی است که به تحصیلات و تجاربی نیازمند است تا رویههای مهندسی را در پروسههای تولید (جوشکاری، ماشین کاری، تعمیرات و نگهداری و غیره) در همهٔ زمینهها آموخته، به کار برده و کنترل کند. این به توان برنامهریزی در فرایندهای تولید نیازمند است تا دربارهٔ ابزارها، روندها و ماشینآلات و تجهیزات تحقیق کند و آنها را بهبود بخشد و امکانات و سیستمها را برای تولید فراوردههای با کیفیت و هزینه بهینه یکی کند.» یکی دیگر از ظرفیتهای این رشته در این است که مقرون به صرفه بودن پروژها را نیز مورد ارزیابی قرار میدهد.
مهندسان ساخت و تولید سنسورهای به کار رفته در کیسهٔ هوای خودروها، نوک چاپ در چاپگر، و کلید اپتیک در تلفن همراه را میسازند. آنها همچنین در زمینهٔ تولید موتورهای جت کوچک، پمپهای آب آتش نشانی تلسکوپهای پیشرفته، سمعکهای درون گوشی، ریزپردازنده ها، و نیز تولید سبز مشغول به فعالیتند.
دانش آموختگان این رشته یاد میگیرند چگونه از طریق میکروماشین کاری بر روی نوک یک سوزن بنویسند، رباتی را کنترل کنند، به کمک رایانه مدلهای سه بعدی پیچیده بسازند و یک طرح را به یک ماشین پرسرعت انتقال دهند تا آن را بسازد. مهندسی ساخت و تولید (مهمترین و سختترین و با کاربردترین) گرایش مهندسی مکانیک میباشد و دروس و عملیات آن بی نهایت سختتر از مکانیک عمومی میباشد، نام دیگر مهندسی ساخت و تولید، مهندسی مکانیک تخصصی میباشد، یکی از دانشگاههایی که در عرصهی کارشناسی تا دکتری ارائهی کامل این رشته را میدهد دانشگاه سمنان میباشد که یک دانشگاه سیاسی و با مقام بالاست و دیگر دانشگاههای تهران و دیگر شهرها نیز موجود میباشد.
شکل دهی فلزات یکی از شاخههای اصلی رشته مهندسی مکانیک گرایش ساخت و تولید است. با توجه به گستردگی کاربرد و تنوع محصولات تولیدی (بطور مثال میتوان به ورقهای فلزی، سیم، مفتول، تیر آهن، میل گرد و لوله اشاره کرد)، مطالعه مکانیک شکل دهی فلزات و آشنایی با روشهای گوناگون شکل دهی لازم و ضروری به نظر میرسد.
در این گرایش دانشجویان به آشنایی با مباحثی همچون: جوشکاری، ریخته گری، ابزارسازی، ماشین کاری و تعمیرات و نگهداری میپردازند. یکی دیگر از مباحثی که دانشجویان در طول تحصیل به بادگیری آن میپردازند این است که بتوانند پروژههای مختلف را بررسی کرده و اقداماتی در جهت به صرفه بودن پروژهها را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهند و هم چنین روندها، ابزارها و تجهیزات را بررسی نموده و آنها را بهبود ببخشند.
گرایش ساخت و تولید از جامعترین گرایشهای مهندسی مکانیک میباشد بطوری که دروسی از رشتههای مهندسی برق، مهندسی صنایع و مهندسی مواد در این گرایش کاربرد دارد. مهندسین این گرایش قادر خواهند بود که فرآیند ساخت یک محصول را طراحی کرده، روند تولید را با فراگیری دروسی هم، چون شکل دهی، برش دهی، مونتاژ را طرح ریزی نمایند و پس از بررسی امکانات موجود بهترین روش را برای تولید محصول پیشنهاد دهند و هزینهها را به حداقل رسانند.
دروس این گرایش بر عکس گرایشهای دیگر بیشتر به صورت عملی بوده و دانشجویان باید استعداد کارهای فنی را داشته تا بتوانند در این رشته موفق باشند. به طور کلی داشنجویان با یادگیری مباحث تئوری به پیاده سازی آنها در عمل میپردازند.
بنا به تعریف انجمن مهندسان ساخت و تولید ایران، رشتهای از مهندسی است که به تحصیلات و تجاربی نیازمند است تا رویههای مهندسی را در پروسههای تولید و شیوههای تولید را در صنعت بفهمد، به کار گیرد و کنترل کند و به توان برنامه ریزی در فرآیندهای تولید نیازمند است تا درباره ابزارها، روندها و ماشین آلات و تجهیزات تحقیق کند و آنها را بهبود بخشد و امکانات و سیستمها را برای تولید فرآوردههای با کیفیت و هزینه بهینه یکی کند.
فارغ التحصیلان رشتهی ساخت و تولید میتوانند با توجه به رشتهی تحصیلی خود وارد بازار کار شوند
توسعه سخت افزاری و رشد مسایل مهندسی، گرایش به سمت تولید داخل و ایجاد تکنولوژی تولید تجهیزات و وسایل در داخل کشور و روی آوردن به خدمات مهندسی در داخل کشور به علت محدودیتهای ارزی و کاهش درآمدهای نفتی، باعث رشد چشمگیر بازار کار تکنسین ساخت وتولید در ایران شده است.
در کشور ما صنعت نفت، صنعت خودروسازی و قطعه سازی و صنعت هوافضا، مهمترین زمینههای شغلی را فراهم آوردهاند جمله آنها میتوان طراحی و ساخت ماشین آلات و قطعات آنها، طراحی و ساخت تجهیزات مکانیکی نیروگاه ها، طراحی و ساخت تجهیزات و سیستمهای انتقال و تصفیه آب، سیستمهای مکانیکی و کنترلی پالایشگاهها و کارخانجات شیمیایی، طراحی و ساخت تأسیسات حرارتی و برودتی ساختمان ها، ساخت ماشین آلات تغلیظ و بازیافت مواد مثل کارخانجات قند، کاغذ سازی، سیمان، نساجی، نمک و کنسانتره، طراحی و ساخت وسایل و تجهیزات حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی، ساخت تجهیزات دفاعی و ساخت ربات ها، بازوهای مکانیکی و سیستمهای تولید را نام برد.
در ضمن یک فارغ التحصیلان رشتهی ساخت و تولید میتوانند با توجه به رشتهی تحصیلی خود وارد بازار کار شوند، برخی از مشاغل مربوط به این.
رشته عبارت است از:
دانشجویان این گرایش پس از فارغ التحصیلی قابلیتهای زیر را کسب خواهند کرد:
ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ناپیوسته با شرکت در آزمون کاردانی به کارشناسی دولتی در رشتههای ساخت و تولید و قالب سازی.
ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ناپیوسته با شرکت در آزمون کاردانی به کارشناسی دانشگاه جامع علمی کاربردی در رشته ساخت و تولید و گرایشهای وابسته به آن.
ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ناپیوسته با شرکت در آزمون کاردانی به کارشناسی دانشگاه آزاد اسلامی در رشتهی ساخت و تولید و …
ادامه تحصیل در مقطع تحصیلات تکمیلی در تمام گرایشهای مهندسی مکانیک هم در دانشگاههای دولتی و هم در دانشگاه آزاد اسلامی برای کلیهی فارغ التحصیلان رشتههای فنی مجاز میباشد.
توسعه سخت افزاری و رشد مسایل مهندسی، گرایش به سمت تولید داخل و ایجاد تکنولوژی تولید تجهیزات و وسایل در داخل کشور و روی آوردن به خدمات مهندسی در داخل کشور به علت محدودیتهای ارزی و کاهش درآمدهای نفتی، باعث رشد چشمگیر بازار کار تکنسین ساخت و تولید در ایران شده است.
در کشور ما صنعت نفت، صنعت خودروسازی و قطعه سازی و صنعت هوافضا، مهمترین زمینههای شغلی را فراهم آورده اند جمله آنها میتوان طراحی و ساخت ماشین آلات و قطعات آنها، طراحی و ساخت تجهیزات مکانیکی نیروگاه ها، طراحی و ساخت تجهیزات و سیستمهای انتقال و تصفیه آب، سیستمهای مکانیکی و کنترلی پالایشگاهها و کارخانجات شیمیایی، طراحی و ساخت تأسیسات حرارتی و برودتی ساختمان ها، ساخت ماشین آلات تغلیظ و بازیافت مواد مثل کارخانجات قند، کاغذ سازی، سیمان، نساجی، نمک و کنسانتره، طراحی و ساخت وسایل و تجهیزات حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی، ساخت تجهیزات دفاعی و ساخت ربات ها، بازوهای مکانیکی و سیستمهای تولید را نام برد. در ضمن یک فارغ التحصیلان رشتهی ساخت و تولید میتوانند با توجه به رشتهی تحصیلی خود وارد بازار کار شوند.
برخی از مشاغل مربوط به این رشته عبارت است از:
مشاغل قابل احراز رشته ساخت و تولید
۱- تکنسین تراشکاری
۲- تکنسین فرزکاری و صفحه تراشکاری و بورینگ کاری
۳- تکنسین سنگ زنی
۴- سرپرستی کارگاههای ساخت و تولید
۵- سرپرستی آزمایشگاههای اندازه گیری دقیق
۶- اپراتوری با ماشینهای NC و CNC
۷- مونتاژ قطعات مکانیکی
زمینههای شغلی این رشته عبارت هست از: